Шығармалары. Анама хат.

Шығ армалары

Байтұ рсынұ лы шығ армашылық жұ мысын ө лең жазудан бастағ ан. Онда ол ең бекші халық тың ауыр халін, арман-тілегін, мұ ң -мұ қ тажын кө рсетіп, жұ ртшылық ты оқ уғ а, білім-ғ ылымғ а, рухани биіктікке, адамгершілікке, мә дениетті кө теруге, ең бек етуге шақ ырады.

Патшалық Ресейдің қ анаушылық -отаршылдық саясатын, шенді-шекпендінің алдында қ ұ лдық ұ рғ ан шенеуніктердің опасыздығ ын сынады.

Ақ ынның алғ ашқ ы ө лең дері «Қ ырық мысал» атты аударма жинағ ында 1909 ж. Санкт-Петербургте жарық кө рді. Бұ л кітабы арқ ылы қ алың ұ йқ ыда жатқ ан қ араң ғ ы елге жар салып, олардың ой-санасын оятуғ а бар жігер-қ айратын, білімін жұ мсайды. Ақ ын ә рбір аудармасының соң ына ө зінің негізгі ойын, айтайын деген тү йінді мә селесін халқ ымыздың сол кездегі тұ рмыс-тіршілігіне, мінезіне, психологиясына сә йкес қ осып отырғ ан.

Байтұ рсынұ лының екінші кітабы — «Маса» (1911). Бұ л кітапқ а енген ө лең дерінде ақ ын қ араң ғ ылық, надандық, шаруағ а енжарлық, кә сіпке марғ аулық сияқ ты кемшіліктерді сынады. Кө птеген ө лең дері сол кездегі ағ артушылық бағ ытпен ү ндес болды. Ол Шоқ ан, Абай, Ыбырай қ алыптастырғ ан дә стү рлерді, гуманистік, демократиялық бағ ыттағ ы ө рісті ойларды ө зінше жалғ астырушы ретінде кө рінді.

Қ оршағ ан ортағ а ойлана, сын кө зімен қ арайды, қ оғ ам қ алпына кө ң ілі толмайды. «Қ азақ салты», «Қ азақ, қ алпы», «Досыма хат», «Жиғ ан-терген», «Тілек батам», «Жауғ а тү скен жан сө зі», «Бақ » т. б. ө лең дерінің мазмұ ны осыны танытады.

Кітаптың ішкі сазы мен ой ө рнек, сө з орамы қ азақ поэзиясына тә н ө зіндік жаң алық, ерекше ө згеріс ә келді.

Анама хат.

Қ арағ ым, дұ ғ агө йім, қ амқ ор анам!

Арнап хат жазайын деп, алдым қ алам.

Сені онда, мені мұ нда аман сақ тап,

Кө руге жазғ ай еді Хақ тағ алам!

Бара алмай, ө тірікші болып ә бден,

Семейдің тү рмесінде отыр балаң.

Мал ұ рлап, кісі ө лтірген айыбы жоқ,

Ө кімет, ө р зорлық қ а не бар шараң!

«Ү мітсіз шайтан болсын» деген сө з бар,

Жолдар кө п жә ннатқ а да тарам-тарам.

Оқ тиіп он ү шімде, ой тү сіріп,

Бітпеген жү регімде бар бір жарам.

Алданып тамағ ыма, оны ұ мытсам,

Болғ андай жегенімнің бә рі харам.

Адамнан туып, адам ісін етпей,

Ұ ялмай, не бетіммен кө рге барам?!

Кө п айтпай, қ ысқ асынан сездіретін –

Балаң ның мінезі бар сө зге сараң:

Кетер деп «суғ а қ ұ лап, отқ а тү сіп»,

Қ айғ ы жеп, менің ү шін болма алаң!

Отырмын абақ тының бө лмесінде,

Бұ йрық сыз кө з жетеді ө лмесіме.

Есіктің қ ұ лпы мық ты, кү зетші кеп,

Ажалдан басқ а ешкім келмесіне.

Қ оршаулы айналасы, биік қ орғ ан,

Берік қ ып салғ ан темір терезесіне.

Қ алайша мұ ны кө ріп кө ң іл сенбес

Аттанып жау келсе де бермесіне.

Каламда Лаухул-Махфуз ұ мытқ ан ба,

Жазбапты бұ л орынды кө рмесіме.

Қ аң бақ пен салмағ ың тең бұ л бір заман,

Ылаж жоқ жел айдаса ермесіне.

Тайпалғ ан талай жорғ а, талай тұ лпар

Тағ дырдың кез болып тұ р кермесіне.

Солардан жаным, тә нім ардақ ты емес,

Орынсыз кү йзелейін мен несіне!

⇐ Предыдущая 12