Еңбек құқығының рөлі, міндеттері жəне функциялары.

Ең бек қ ұ қ ығ ының рө лі, міндеттері жə не функциялары ө зара тығ ыз байланысты болады. Олар қ ызметкердің, жұ мыс берушінің, ө ндірістің, қ оғ амның жə не мемлекеттің мү дделерін білдіреді.

Қ ызметкер мен жұ мыс беруші ең бек шартын жасасқ ан жағ дайда ең бек қ атынастарына тү седі, бұ л ретте олардың ə рқ айсысы ө з мақ саттарын кө здейді. Сондық тан, ең бек қ ұ қ ығ ының негізгі рө лі – реттеушілік рө л. Ең бек қ ұ қ ығ ы адамдардың ең бек ү рдісі кезіндегі жү ріс-тұ рысын реттейді, ең бек қ атынастарының екі тарабы да бағ ынуы тиіс нормаларды анық тайды. Бұ л ережелер мен нормалар ө ндірістің міндеттеріне жауап береді, қ ызметкерлердің ең бегін, қ ұ қ ық тары мен мү дделерін қ орғ айды, жұ мыс беруші мен қ ызметкердің ең бек қ ұ қ ық тары мен міндеттерінің жү зеге асуын жə не олардың кепілдіктерін қ амтамасыз етеді.

Сө йтіп, ең бек қ ұ қ ығ ы толығ ымен ең бек қ атынастарының салыстырмалы тү рде қ орғ алмағ ан тарабы – қ ызметкерлердің ең бек қ ұ қ ық тарын қ орғ ауғ а бағ ытталғ ан. Бұ дан шығ атын қ орытынды, ең бек қ ұ қ ығ ы функцияларының бірі – қ орғ ау функциясы.

Сонымен қ атар, ең бек қ ұ қ ығ ының рө лі ө ндірістің тиімділігіне жə не ө суіне, ең бек ө німділігін арттыруғ а, ең бек тə ртібін нығ айтуғ а, қ ызметкерлердің ең бек жағ дайы мен тұ рмысын жақ сартуғ а жағ дай жасаудан кө рініс табады. Ең бек қ ұ қ ығ ының міндеттері, ең алдымен, ең бекті қ ұ қ ық тық реттеудің мақ саттарына – ең бектің тиімділігін арттыруғ а, ең бек жағ дайының жоғ ары дең гейіне жетуге, қ ызметкерлердің қ ұ қ ық тарын жан-жақ ты қ орғ ауғ а бағ ытталғ ан.

Ең бек қ ұ қ ығ ының функциялары – бұ л ең бек қ ұ қ ығ ы нормаларының кү шінің негізгі бағ ыттары. Оларғ а жоғ арыда аталғ ан реттеуші жə не қ орғ аушы функциялар жатады.

Ең бек қ ұ қ ығ ының ерекше функцияларының қ атарынан ə леуметтік, қ орғ аушы, шаруашылық -ө ндірістік, тə рбиелеу жə не ө ндірістік демократияны дамыту функцияларын атауғ а болады.

Ə леуметтік функция халық ты жұ мыспен қ амтуды қ амтамасыз етеді, ең бекке, ең бектің қ ауіпсіз жағ дайларына жə не ең бекті қ орғ ауғ а қ атысты қ ұ қ ық қ а кепілдіктерді жү зеге асырады.

Қ орғ ау функциясы ең бек жағ дайының жоғ ары дең гейін, ең бек заң дарының нормаларын орындауғ а бақ ылау жү ргізуді қ амтамасыз етуге, ең бек заң дарының бұ зылғ ан ережелерін қ алпына келтіруге, ең бек дауларын шешуге бағ ытталғ ан.

Шаруашылық -ө ндірістік функция ө ндірістің тиімділігін, ең бектің ө німділігін кө теруді, ең бек ресурстарын ұ тымды пайдалануды, ең бек тə ртібін нығ айтуды қ амтамасыз етуге бағ ытталғ ан.

Тə рбиелеу функциясы ең бек тə ртібін сақ тауды талап етуден, материалдық жə не моральдық жауапкершілік мə селелерінен кө рініс табады.

Ең бек қ ұ қ ығ ы саласының жү йесі.

Ə рбір қ ұ қ ық саласының, соның ішінде, ең бек қ ұ қ ығ ының да ө з жү йесі бар. Ең бек қ ұ қ ығ ы саласының жү йесі – бұ л оның нормаларының қ ұ рылымы жə не орналасу тə ртібі. Бұ л кезектілік ең бек қ ұ қ ығ ы қ атынастарының туындау, даму жə не тоқ татылу барысына қ арай қ ұ рылады.

Ең бек қ ұ қ ығ ы қ атынастары – бұ л ең бек қ ұ қ ығ ының нормаларымен реттелген ең бек қ атынастары, бұ л қ ызметкер мен жұ мыс берушінің арасындағ ы қ ызметкердің ең бегін пайдалану жағ дайлары жө ніндегі заң ды байланыс: қ ызметкер адал ең бек етуге міндетті, ал жұ мыс беруші – тұ рақ ты тү рде жалақ ыны тө леп отыруғ а жə не ең бек заң дары мен ең бек шартын сақ тауғ а міндетті. Ең бек қ ұ қ ығ ы саласының жү йесі екі бө лімнен тұ рады: жалпы жə не ерекше бө лімдер.

Жалпы бө лімге ең бекті қ оғ амдық ұ йымдастыру элементтеріне жататын, қ ызметкерлердің жұ мыс істейтін ұ йымдарының аудандық жə не салалық тиістілігіне қ арамастан, олардың (қ ызметкерлердің ) ең бегін пайдалану жə не ұ йымдастырудың жалпы мə селелерін реттейтін нормалар жатады.

Ең бек қ ұ қ ығ ы саласының ерекше бө лімі институттарғ а, яғ ни, ең бек қ ұ қ ығ ы қ атынастарының туындау жə не жү зеге асырылу дең гейіне қ арай кезектілікпен орналасатын бірың ғ ай нормалардың топтарына сə йкес қ ұ рылады. Ерекше бө лім халық ты жұ мыспен қ амтумен жə не жұ мысқ а орналастырумен басталады, одан кейін орталық институт – жеке ең бек шарты, оның туындауы, ө згеруі жə не тоқ татылуы, содан соң – жұ мыс уақ ыты жə не демалыс уақ ыты институты, жалақ ы институты, кепілдік жə не ө темақ ылық тө лемдер институты, ең бек тə ртібі институты жə не ең бекті қ орғ ау институты орналасқ ан.

Ал бұ лардан кейін ең бек қ атынастары тараптарының келтірген зияндары ү шін материалдық жауапкершілік институты, ең бек даулары институты, ең бектегі қ адағ алау жə не т. б. институттары орын алғ ан.

⇐ Предыдущая 1 234 Следующая ⇒