2. Көркем шығарманың тектері мен түрлері.

2. Кө ркем шығ арманың тектері мен тү рлері.

Ә деби жанр (французша – тек, тү р) термин ретінде шартты тү рде екі мағ ынада қ олданылады. 1) ә дебиеттердің қ алыптасқ ан тектері – эпос, лирика, драма; 2) ә деби туындылардың тү рлері – ә ң гіме, повесть, роман, поэма, комедия т. б. Жанр – даму ү стіндегі қ ұ былыс. Дә стү рлі тү рде алғ анда ә деби тек ү шке жіктеледі: эпос – болмысты белгілі бір уақ ыт пен кең істік асында, оқ иғ алар шең берінде, сюжеттік желі негізінде суреттейді. Лирика – адамның ішкі сезім кү йін, ә ртү рлі эмоционалдық жағ дайын бейнелейді. Драма – кейіпкерлердің тікелей қ атысуымен олардың арасындағ ы тартыс, қ ақ тығ ыстарды ә леуметтік-психологиялық сипатта беруімен ерекшеленеді.

Ұ сынылатын ә дебиет: http: //psu. kz/arm/upload/umk_pdf/175872. pdf

3. Ертегіні оқ ыту

Ертегілер ауыз ә дебиетінің ең кө не жанрына жатады. бұ ларда кө бінесе ө мірде сирек кездесетін немесе мү лде кездеспейтін, ойдан шығ арылғ ан оқ иғ алар баяндалады. Ол ауызша айтылып, ел есінде ғ асырлар бойы сақ талып, ұ рпақ тан – ұ рпақ қ а ауысып біздің дә уірімізге жеткен. Ә р кезең де ертегі айтушылар ө з жандарынан ертегі мазмұ нына жаң а оқ иғ алар қ осқ ан. Сө йтіп ол ү немі жаң арып, толық тырылып, жетілдіріліп отырғ ан.

Халық ерте кезде-ақ ә рқ ашан зұ лымдық ты ә ділеттік жең еді, адам табиғ аттың асау сырларын біліп, қ олдана алатын болады деп сенген. Жақ сы ө мірді аң сағ ан қ ашық тарғ а тез жетуді, ғ ажап кү шті болуды, кө кке ұ шуды, жер асатына тү сіп, асыл қ азынасын алып, пайдалануды армандағ ан. Соның бә рі ертегілерге арқ ау болғ ан. Сондық тан да ертегілерде халық қ иялы, арманы, даналығ ы ғ асырлар бойы жинақ талғ ан ө мір тә жірибесі бар. Ертегілердің ү ш тү рі бар. Олар:

1. Хайуанаттар туралы ертегілер

2. Қ иял – ғ ажайып ертегілер

3. Шыншыл ертегілер

Хайуанаттар туралы ертегідегі негізгі кейіпкерлер аң, қ ұ с, ү й жануарлары болады. Алайда олар адамғ а тә н қ асиеттер иесі болып суреттеледі де, сол арқ ылы сұ м, қ иянатшыл, дө рекі, қ у мінез қ ұ лық тар ә шкереленеді, ең бексү йгіштікті, батылдық ты, адалдық ты сү йсіне ә ң гімелейді.

Ал қ иял – ғ ажайып ертегілерде ер жү рек, батыр адамдардың басынан кешкен сан алуан ерлік оқ иғ алар баяндалады. Олар жеті басты дә умен, жалмауызбен, небір қ ұ быжық тармен кү рес ү стінде бар асыл қ асиеттерімен кө рінеді. Олар кө кке ұ шады, жер астына тү седі, тең іздерден ө теді, азабы мол ғ ажайып оқ иғ аларды ақ ыл, айла – тә сілін асырып, жең іп отырады. Осы жолда оларғ а Желаяқ, Таусоғ ар, Сақ қ ұ лақ, Самрұ қ қ ұ с, Қ арлығ аш сияқ ты ізгі ниетті жандар болысады, ақ ылды ат, алып қ ұ стар жә рдемдеседі.

Тақ ырып бойынша берілетін тапсырмалар:

⇐ Предыдущая 123 Следующая ⇒