|
|||
че́рвимн. см. че́рвыче́рвимн. см. че́рвы черви́веть несов.нIаьний дан, нIаьний хила, нIаьний кхета черви́в||ый, -ая, -оенIаьний долу, нIаьна кхетта, нIаьний дина; ~ое я́блоконIаьний дина Iаж червово́д мсалларшлелорхо червово́дство ссалларшлелор черво́вый, -ая, -оецIечу тIадаман, черон черво́нец м уст.туьма черво́нный1, -ая, -оекарт.черон, цIечу тIадаман; ~ тузцIечу тIадаман тIуз черво́нн||ый2, -ая, -ое: ~ое зо́лотоцIен деши червото́чина жнIаьна летта меттиг; ~ в де́реведиттан мура меттиг; ~ в я́блокеIожах нIаьна летта меттиг че́рв||ы мн.(ед.~аж)карт.черо, цIен тIадам; ходи́ть с ~е́йчероца ваха червь мнIаьна; шелкови́чный ~саллар; кру́глые че́рвигорга нIаьний; дождевы́е че́рвидогIанан нIаьний ◊ ~ сомне́нияшеко хилар червя́к м см.червь; лови́ть(ры́бу)на ~а́[чIерий] нIаьница леца червяч||о́к м уменыи. отчервяк жима нIаьна ◊ замори́ть ~ка́мацаллина цхьа тем бан черда́к мчардакх черда́чн||ый, -ая, -оечардакхан; ~ое окно́чардакхан кор черёд м разг.paгI; тепе́рь твой ~хIинца хьан paгI ю ◊ идти́ свои́м чередо́мшен рожехь дIадаха череда́ ж бот.бIиж чередова́ние с1. (по гл.чередова́ть) хийцар 2. (по гл.чередова́ться) хийцадалар; ~ зву́ковлингв.аьзнаш (или аьзнийн) хийцадалар чередова́ть несов.,кого-что с кем-чемхийца, хуьйцуш дан; ~ труд с о́тдыхомболх са а доIуш бан чередова́ться несов.хийцадала че́рез предлог с вин. п.1) (поперёк)=хула; перейти́ ~ у́лицуурамехула дехьадала 2) (поверх)тIехула; пры́гнуть ~ забо́р керта тIехула кхоссадала 3) (сквозь)=ах; пройти́ ~ лесхьунах чекхдãла 4) (о пунктах следования)=хула; е́хать в Калинингра́д ~ Москву́Москвахула Калининграде даха 5) (при посредстве)хула; оповести́ть ~ газе́тугазетехула кхайкхо 6) (спустя какое-то время)даьлча;я приду́ ~ чассо цхьа сахьт даьлча вогIур ву; нача́ло ~ де́сять мину́титт минот яьлча дIайолало черёмуха ж бот.ярезаз; (ягоды)чайн-бал черемша́ ж бот.хьонка черенкова́ть несов.,что,с.-х.гIад догIа черено́к м1) (рукоятка)мукъ; гIола; ~ ножа́уьрсан мукъ; ~ косы́мангалан гIола 2) (растения)га 3) (для прививки)гIад че́реп мтуьта черепа́ха жуьнтIапхьид; он та́щится как ~уьнтIапхьид санна текхна вогIу иза черепа́ховый, -ая, -оеуьнтIапхьидан; ~ гре́беньуьнтIапхьидан ехк черепа́ш||ий, -ья, —ье уьнтIапхьидан; идти́ ~ьим ша́гомуьнтIапхьид санна ваха; ~ьи те́мпыгIаддайна темпаш черепи́ц||а жгериг; дом,кры́тый ~ейгериг тIейиллина цIа черепи́чн||ый, -ая, -оегаьрган; ~ая кры́шагаьрган тхов черепн||о́й, -а́я, -о́етуьтанан; ~а́я костьтуьтанан даьIахк черепномозгов||о́й, -а́я, -о́ехьен туьтанан; ~а́я опера́цияхьен туьтанан операци черепо́к м(осколок)гериг чересполо́сица жкескаш хилар чересседе́льник мнуьйран ãса чересчу́р нареч.дукха, тIех, дукха сов; ~ холо́дныйдукха шийла; ~ мно́готIех дукха ◊ э́то уж ~!и-м совнаха ду хьуна! чере́шнев||ый, -ая, -оебаьллийн; ~ая ко́сточкаболлан лаг чере́шня жбалл черка́ть несов.,что и без доп.хьекха; (зачёркивать)дIадайа, тIехьекха черке́ска ж(одежда)чоа черке́сский, -ая, -оечергазийн; ~ ау́лчергазийн эвла черке́||сы мн.(ед.~см,~ шенкажчергази) чергазий черкну́ть однокр.1) см.черка́ть; 2) (наспех написать)хьакха черне́ние с(действие)хи диллар, кIур биллар чернён||ый, -ая, -ое(о металле)кIур биллина, хи диллина; ~ое серебро́кIур биллина дети черне́||ть несов.1) (становиться чёрным)Iарждала 2) (виднеться)Iаьржа ган; вдали́ ~л лес генахь Iаьржа гора хьун черне́ться несов. см.черне́ть 2 черни́ка ж(ягоды)Iаьржа балл черни́ла мн.шекъа черни́льница жшекъадуттург черни́льный, -ая, -оешекъанан; ~ое пятно́шекъанан таммагIа черни́ть несов.1) что(делать чёрным)Iарждан 2) кого-что,перен.сийсаздаккха, бехдан 3) что(металл)кIур билла, хи дилла чёрно-бе́л||ый, -ая, -оекIайн-Iаьржа; ~ое изображе́ниекIайн-Iаьржа бос; ~ая фотогра́фиякIайн-Iаьржа сурт черноборо́дый, -ая, -оемаж Iаьржа, Iаьржа маж йолу, маж Iаьржаниг чернобро́вый, -ая, -оецIоцкъамаш Iаьржа, Iаьржа цIоцкъамаш долу чернобу́рка ж разг.(мех)Iаьржа-бора цIока (илицхьогалан) чёрно-бу́р||ый, -ая, -оеIаьржа-бора; ~ая лиси́цаIаьржа-бора цхьогал чернобы́льник м бот.къаьхьа буц чернова́тый, -ая, -оеIаьржо, Iаьржаха чернови́к мчерновик чернов||о́й, -а́я, -о́едуьххьарлера; ~а́я рабо́тадуьххьарлера болх; ~о́й набро́сокдуьххьарлера кеп черноволо́сый, -ая, -оемесаш Iаьржа, Iаьржа месаш йолу черногла́зый, -ая, -оебIаьргаш Iаьржа, Iаьржа бIаьргаш долу черногри́вый, -ая, -ое кхес Iаьржа, Iаьржа кхес йолу чернозём мIаьржа латта чернозёмн||ый, -ая, -оеIаьржачу лаьттан; ~ая полоса́Iаьржачу лаьттан аса черноко́жий, -ая, -ее Iаьржа [амате] черноку́дрый, -ая, -оекIужал Iаьржа черноле́сный, -ая, -оегIa-хьуьнан черноле́сье сгIa-хьун черномо́рск||ий, -ая, -оеIаьржачу хIордан; Черномо́рское побере́жьеIаьржачу хIордан йист черноо́кий, -ая, -оебIаьргаш Iаьржа, Iаьржа бIаьргаш долу чёрно-пе́гий, -ая, -ое(о масти лошади,о корове)къорза-тIамаре чёрно-пёстрый, -ая, -оеIьаржа-къорза; ~ая поро́да скота́даьхнийн Iаьржа-къорза xIy чернопло́дн||ый, -ая, -оеIаьржа [балл йолу]; ~ая ряби́наIаьржа датта чернорабо́чий мIаьржа белхало черносли́в м собир.Iаьржа хьач черносо́тенецм ист. черносотенхо (Оьрсехь – реакционер) черносо́тенный, -ая, -ое черносотенхойн чернота́ жIаржалла черношёрстн||ый, -ая, -оеIаьржа тlapгIa болу; ~ые о́вцыIаьржа тIаргIа болу уьстагIий чёрн||ый, -ая, -ое1. в разн. знач.Iаьржа; ~ое пла́тьеIаьржа коч; ~ый хлебIаьржа бепиг; ~ая рабо́таIаьржа болх;~ая бу́рялаьттан дарц 2. в знач. сущ.~оесIаьржа бедар; ходи́ть в ~омIаьржа духар лело 3. в знач. сущ.~ыемн.(шашки и т. п.)Iаьржанаш ◊ ~ые мы́слиIаьржа ойланаш; ~ые дникхоьлина денош; откла́дыватьчто-л.на ~ый деньцаваьллачу (илихалчу) денна цхьа хIума хьажо;~ая неблагода́рностьбо кхаьбначун бат цIеша юьзна; ~ая за́висть хьагI; ~ый ходкъайлаха чувоьдийла я арадолийла, совнаха неI; ~ые мета́ллыIаьржа металлаш; ~ое зо́лото(нефть)Iаьржа деши; ~ый ры́нокIаьржа рынок; ви́деть всё в ~ом све́тедерриг а вочу агIор ган; ~ая бузина́гIундалгIи черны́м-черно́нареч.кIарул Iаьржа чернь ж1) (на металле)хи 2) уст.(простонародье)Iаьржа нах черпа́к мчами че́рпать несов.,что1) ийдан; ~ во́духи ийдан 2) перен.(заимствовать)схьаэца, схьаийдан; ~ зна́ния из книгкнигаш тIера хаарш эца черпну́ть однокр.эца черстве́ть несов.1) дакъадала 2) перен.шагдала чёрствость ж1) дакъаделла хилар 2) перен.шогалла чёрствый, -ая, -ое1) (сухой)декъа, дакъаделла 2) перен.шога чёрт мшайтIа, йилбаз, лилбаз ◊ до ~а́чего-л.хьашт ма-дду а; он ни черта́ не зна́етхIуьппIалдиг а ца хаьа цунна; ни черта́ не де́лает цхьа а хIума ца до цо; ~ возьми́!,~ побери́!къацахетаре хиларг!;~ зна́ет что!хIун ду а цахуург!; ни к ~у не годи́тсяцхьана а хIуманна мегар дац; како́го ~а он там де́лает! хIун ден дакъа дисна цуьнан цигахь!; на кой ~! мичу дел докъна!; ~а с два! дIаоьцур ахьа!;чем ~ не шу́тит!хьанна хаьа!; он живёт у ~а на кули́чках хIуьцIинчIуьчIехь Iаш ву иза; не так стра́шен ~,как его́ малю́ютпосл.ма-дуьйццура къаьхьа де а дац иза-м черт||а́ ж1) (линия)сиз; провести́ ~у́сиз хьакха 2) (граница,предел)зил, сиз, доза; пограни́чная ~а́дозанан сиз; в ~е́ го́родагIалин гонехь 3) (свойство,особенность)башхало; отличи́тельная ~а́къаьсттина башхало ◊ ~ы́ лица́ юьхьан амат; у него́ краси́вые ~ы́ лица́юьхьан амат хаза ду цуьнан; в о́бщих ~а́хюккъерчу суьртахь чертёж мчертёж чертёжни||к м,~цажчертёжник чертёжн||ый, -ая, -оечертёжан; ~ая доска́чертцёжан у чертёнок мшайтанан ког (иликIорни); чертеня́тамн.шайтIанан кIорнеш чёртик м:допи́ться до ~овразг.бIиздаллалц мала черти́ть несов.,что1) (проводить черту)хьакха; ~ ли́ниюсиз хьакха 2) (делать чертёж)дилла, дан; ~ планплан йилла черто́вка ж бран.шайтIа черто́вский, -ая, -оеразг.:~ое невезе́ниечIогIа цатар; я ~и(нареч.)уста́лсо жIаьла санна хIоьттина чертовщи́на ж разг.шайтIаналла; что за ~?и хIун шайтIаналла ду? чертополо́х м бот.вирбаI, IонтIазхьоькхург чёрточк||а ж(знак)сиз; писа́ть сло́во че́рез ~усиз хьокхуш дош яздан чертыха́ться несов. разг.боьха бага леян чертыхну́ться однокр.бага леян черче́ни||е с1. действие)чертёж яр 2. (учебная дисциплина)черчени; уро́ки ~ячерченин урокаш чеса́лка ж текст.ехк чеса́льный, -ая, -оетекст.къажден, олху; ~ая маши́накъажден машина чеса́льщи||к м,~цажкъаждархо чеса́ние с текст.алхар, къаждар чёсан||ый, -ая, -оеаьлхина, къаждина; ~ая шерстькъажбина тIapгIa чеса́ть несов.,что1) (руку и т. п.)кIамдан 2) (расчёсывать)ехк хьакха, шардан; ~ во́лосымесашна ехк хьакха 3) текст.къаждан, алха; ~ хло́покбамба къажбан ◊ ~ языкдукха лен чеса́ться несов.1) (чесать своё тело)[ша-шен] кIамдан; соба́ка че́шетсяжIаьла кIамлуш ду 2) (зудеть)кIамдала; у меня́ нос че́шетсясан мара кIамло ◊ у него́ язы́к че́шетсялен мотт кIамбелла цуьнан чёскаж текст. къаждар, алхар чесно́к м бот.саьрмасекх, диал. уст.кIонцерг; ~ го́рныйбоь чесноко́вый, -ая, -ое,чесно́чный, -ая, -оесаьрмасекхан; чесно́чная голо́вкасаьрмасекхан корта чесо́тк||а жгирз; больно́й ~ойгирзаш даьлларг чесо́точный, -ая, -оегирзе; ~ больно́йгирзе цамгархо че́ствование с1. (действие)лãрар, сий дар 2. (торжество)даздар че́ствовать несов.,коголара, сий дан, даздан че́стность ждог цIеналла че́стн||ый, -ая, -ое1) (правдивый,прямой)дог цIена, хьанал долу; он че́стени цIена ву; он ~ый челове́киза хьанал стаг ву; поступи́ть ~о(нареч.)хьанал хила; ~ое отноше́ние к де́лугIуллакхехь дог цIена хилар 2)(чистый,незапятнанный)хьанал, цIена; ~ое и́мяцIена цIе; ~ая жизньхьанал дãхар ◊ ~ое сло́во!валлахIи!, биллахIи!, таллахIи!; дать ~ое сло́водош дала; держа́ться на ~ом сло́веделах тешна хила честолю́бец мсийлалла дезарг честолюби́вый, -ая, -оесийлалла деза честолю́бие ссийлалла дезар честь жсий; де́ло че́стисийлаллин гIуллакх; э́то больша́я ~ для меня́иза суна чIогIа сийлахь ду;де́лать ~кому-л. цхьаьннансий хила (илидан); заде́тьчью-л.~ цхьаъсийсазваккха; оказа́тькому-л.~ цхьаьннансий дан; счита́ть за ~сийлахь лара ◊ в ~кого-л. цхьаьннансий дархьама; ~-~ю,~ по че́стикуьйгах куьг а тоьхна(илидог реза дина), хила ма-дезза; с ~ю вы́йти из тру́дного положе́ниясийлаллица халонах кIелхьардãла; с ~ю вы́полнитьсийлаллица дан илисий а ца дойуш кхочушдан;отда́ть ~воен.част дан; пора́ и ~ знатьэхь хета а мегар ду; береги́ ~ с мо́лодупогов.жима волуш дуьйна ларде сий; быть в чести́(не в чести́)у кого-л. цхьаннасийлахь хеташ хила (ца хила); э́то де́лает ему́ ~цо сий ойу цуьнан чесуча́ ж текст.чучанча чесучо́вый, -ая, -оечучанчин чёт м:~ или не́четшала я шалза чета́ ж(супруги)мар-зуда ◊ он тебе́ не ~хьоьга кхочур вац иза четве́рг меарин де, еара; в ~еарин дийнахь; в про́шлый ~ дIадаханчу еарехь; по ~а́меарин деношкахь четвере́ньк||и мн.:на ~ахдиълар; стать(илиопуститься) на ~идиълар xIoттa (илидожа) четвёрка ж1) (цифра,отметка)диъ 2) (карта)йиъ бIаьрг 3) (упряжка)йиъ говр че́тверо числ. собир.:их бы́ло ~уьш виъ вара; ~ су́токдиъ де-буьйса четверокла́ссни||к м,~цажйоьалгIачу классерниг, йоьалгIачу классера дешархо четвероку́рсни||к м,~цажйоьалгIачу курсерниг четвероно́г||ий, -ая, -ое1. беа когара, биъ ког болу; ~ие хи́щникибеа когара гIира акхарой 2. в знач. сущ.~оесдийнат четверости́шие сйиъ байт четвёрочни||к м,~цаж разг.деанча четверта́к м уст.(деньги)пхи шай четверти́нка ж1) (доля)чийрик, доьалгIа дакъа 2) (бутылка)чийрик четверти́чный, -ая, -оегеол.:~ пери́одбоьалгIа мур четвертн||о́й, -а́я, -о́е1): ~о́й биле́ти~а́яж в знач. сущ. разг.шина туьманан пхеа соьман 2): ~ы́е оце́нкичетвертан отметкаш четвертова́ть сов. и несов.,когодиъ дакъа дан четверту́шка ж разг.доьалгIа дãкъа, чийрик четвёрт||ый, -ая, -ое1. числ.доьалгIа; ~ое апре́лядоьалгIа апрель; че́тверть ~огодоьалгIачух чийрик яьлла; ему́[пошёл] ~ый годдоьалгIа шо доладелла цуьнан; ему́ пошёл ~ый деся́токшовзткъалгIачу шерашка вирзина иза 2. в знач. сущ.~аяждоьалгIаниг; одна́ ~аядоьалгIа дакъа, деа декъах цхьаъ че́твер||ть ж1) (доля)чийрик, доьалгIа дãкъа, доьалгIаниг; три ~тидеа декъах кхоъ; ~ть часа́сахьтах пхийтта (иличийрик); ~ть ве́каоьмаран доьалгIа дãкъа, ткъе пхиъ шо; ~ть второ́гошолгIачух пхийтта; без ~ти чассахьт дãла пхийтта минот 2) (часть учебного года)чийрик, четверт;пе́рвая ~тьхьалхара чийрик 3) (бутыль)чийрик четвертьфина́л м спорт.чийрик-финал чётки мн.суьлхьанаш чётк||ий, -ая, -оедика къаьста[ш долу]; ~ий по́черкдика къаьста йоза; ~ий отве́тдика къаьста жоп;~о(нареч.)отве́титькъаьсташ жоп дала чёткость жкъастар чётн||ый, -ая, -оешала, шила, режежут; ~ое число́шала (илишила) терахь
|
|||
|