Оқу бөлмелер, асхана кісі тұратын бөлмелер, ұйықтайтын бөлме
0,16
0,13
0,10
Вестибюль, саты коридор
0,09
0,07
0,06
2 кесте.
К2 коэффициентінің маңызы.
Терезе бағдарлауы
Қараңғыланған бұрыштың тангенісі (Н: в)
0,0
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
Оңтүстік, О – Ш, О - Б
1,0
1,2
1,6
2,0
2,4
2,8
Шығыс, батыс
1,3
1,5
1,9
2,3
2,7
3,1
Солтүстік, С – Ш, С - Б
1,6
1,8
2,2
2,6
3,0
3,4
ЕСКЕРТУ: Н – терезенің көлеңке түсіп тұрған жағының биіктігі
В – терезенің жарық өлшейтін жұмыс орнына дейін ара қашықтығы
В) Түсу бұрышы мен саңылау бұрышын өлшеу. Түсу бұрышын өлшеу үшін үстелдің биіктігін өлшейді, терезенің қасындағы қабырғада сол биікті белгілейді және одан көлденең сызық (в) жұмыс орнындағы орта нүктеге дейін және тік сызық (а) терезенің үстіңгі ернеуіне дейін өткізіп, ара қашықтықтарын өлшейді. Көлденең және тік сызықтардың кесіндісі кішірейткен масштабта қағазға салады және олардың шеткі нүктелерін қиғаш сызық (с) арқылы қосады, оның шамасын транспортир арқылы әлде тригонометриялық функциялардың (таншгенстердың) табиғи мағынасы бар таблицалар арқылы есептеуге болады.
Бұрышты мынадай түрмен анықтайды: ойша үстелдің үстінен қарама – қарсы тұрған үйдің ең биік нүктесіне тік сызық өткізеді және терезенің ернеуінде сызық өткен нүктені белгілейді, екінші адам терезенің қасында тұрып, ойша өткізген сызықпен қосылғанша қолын көтереді, сосын сол орынды белгілейді. Мысалы: ойша өткізген сызық С1 терезенің қасына қойылған белгіден 1,6 биіктікте терезеден өтеді, бір көлденең жазықтықта жатады. Үстелдің үстінен, сол үш бұрыштың ішінде а1 ара қашықтық салады 1,6 м – ге сай, тангенс таблицасы бойынша есептейді. Ол бөлменің тереңдігінің (сыртқы қабырғадан ішкі қабырғаға дейін ара қашықтығы) терезенің үстіңгі ернеуінен еденге дейін жолға өзара байланысы. Оқу бөлмелерге және кісі тұратын бөлмелерге ол 2,0 – 2,5 – ке тең.
3) ҚОРЫТЫНДЫ: бөлмелердегі табиғи жарық барлық көрсеткіштер бойынша қанағаттанарлық болу керек. Табиғи жарықтың жағдайын бағалағанда алынған мәліметтерді санитарлық нормалармен салыстыру керек.
4) Оқу бөлмесінде жасанды жарықты бағалау. Ол үшін алдын ала жарық бетін қондырғыларды, шарақтардың түрін, көз жарықты жүйелеп баяндау керек. Жарықтың түсін, жарық селінің соғылуының барын әлде жоғын белгілеу керек, шырақтың ілінген биіктігін, жұмыс орнының жарықтығын әділетті люксметр немесе меншікті салмақ арқылы анықтайды, біркелкі еместік коэффициентінің, шырақтың жарықтығын жарық өлшейтінмен немесе формула арқылы есептейді.
Біркелкі еместік коэффициентті анықтау.
Люксметр арқылы әрбір жұмыс орнында және барлық бөлме бойынша жарықты өлшеу керек. Ең аз жарықтың ең көп жарыққа өзара байланысы біркелкі еместік коэффициентдеп аталады. Ол 0,3 – тен кем болмау керек.
Көлденең бетте ең аз жарықты меншікті салмақ арқылы есептеу (ВТ/ м2). Ең аз жарықты меншікті салмақ арқылы есептеу үшін формуламен қолданылады:
Е = Ет х Р
Мұнда: Е – ең аз көлденең шамалардың осы салмағына берілген бөлменің әрбір шаршы метріне;
Ет – ең аз көлденең жарық, меншікті салмаққа (ватта / м2) сәйкес; F - шындық меншікті салмақ осы бөлменің шамдарына мына түрмен есептелінеді: бөлмедегі барлық шамдардың салмағын (ватта) осы бөлменің ауданына бөлеміз.
Ет – кесте бойынша (кесте 3,4) желістегі кернеуге, берілген шамдардың шырақтарының түріне және салмағына (барлық салмақ емес) сәйкес.
Шырақтың және жарық түсіп тұрған беттердің жарықтығын анықтау.
Фотоэлектр жарықметр арқылы өлшейді. Жарықметрді Ленинградтың Еңбек қорғау институты шығарады, аспапқа нұсқау берілген.
3 кесте.
Ең аз көлденең жарық (Ет, Лк) қызу шамдардың меншікті салмағы 1 Вт / 1 м2 жалпы біркелкі жарық түсіп тұрған (ГОСТ 2239 – 54).
Шамдардың салмағы
Желідегі кернеу 220 вт (лк)
Тік жарық
Шашыраңқы жарық
Шағылысқан жарық
2,52
2,14
1,6
2,64
2,42
1,78
3,31
2,83
2,1
3,59
3,06
2,26
3,92
3,32
2,46
4 кесте.
Ең аз көлденең жарық (Ет, Лк) люминисцентті шамдардың меншікті салмағы 1 Вт / 1 м2 жалпы біркелкі жарық түсіп тұрған (ГОСТ 68 – 25 - 54).
Желідегі шамдар
Шамдардың салмағы
Ақ шамдар
Шамдар КЖ
Тік жарық
Шашы
раңқы жарық
Шағы
лысқан жарық
Тік жарық
Шашы
раңқы жарық
Шағы
лысқан жарық
12,6
10,5
7,92
10,5
8,9
6,6
13,0
11,05
8,15
11,5
9,8
7,25
Жарық түсіп тұрған, шағылысқан беттердің жарықтығын жеткілікті дәлшілдікпен формула арқылы есептеуге болады.
Е х Р
В = __________________ НИТ
3,142
мұнда: В – беттің жарқындығы (НИТ)
Е – беттің жарықтығы (лк)
3,142 – шама, тән бұрышқа сай
Р – беттің шағылысу коэффициенті, оның мағынасын 5 кестеден алуға болады, болмаса әділетті люксметр арқылы өлшеуге болады.
Нит – сондай жазық беттің жарқындығы, ол перпендикуляр өтеді, 1 свечаға тең смәулеленген жарыққа 1 м 2 аудан жерже 1 стильб – 19 мың рет Ниттан көп.
5 кесте.
Шағылысу коэффициенті.
Бет
Шағылысу коэффициенті
Бор, избес, гипс
0,85
Ақ желімнен жасалған бояу
0,80
Ақ қағаз
0,758
Жаңа ағартылған қабырға
0,56
Баяғыда ағартылған қабырға
0,33
Беттердің шағылысу коэффициентін люксметр арқылы анықтау.
Ол үшін люксметрді былай қолдану керек: сезгіш бетті фотоэлементті зерттейтін беттен 10 – 15 см биіктікте ұстаймыз және гальвонометрдің көрсеткішін қараймыз, сосын фотоэлементті сол биіктікте қарама – қарсы жаққа бұрып, тағы да гальвонометрдің көрсеткішін есептейміз. Мысалы: беттен шағылысқан жарық селі фотоэлементте 75 лк береді, ал түскен жарық – 125 лк.
125 лк – 1 75 лк х 1
75 лк - х х = __________________ = 0,60
125 лк
Шағылысу коэффициенті 0,60.
Қорытынды: салыстырғанда жақсы жасанды жарық барлық көрсеткіш бойынша қанағаттанарлық болу керектігін студент еске алу керек.
