азақстан Республикасында кәсіпкерліктің негізгі проблемалары және оны шешу жолдары.

2.2. Қазақстан Республикасында кәсіпкерліктің негізгі проблемалары және оны шешу жолдары.

Кәсіпкерлік ойлағандай, ұйғарылғандай Қазақстанның экономикалық жаңаруында қозғалмалы күші болмады.

Ерекшелегенде, қоғамдық тұтынудың ынтасын, қалауын және жойылып бара жатқан қоғамдық қажеттілітерді іздеу және де оларға үзіліссіз бейімделу кәсіпкерлік системасында нақты бір қиыншылықтар тудырады. Кейбір қазақстандық мамандар осындай берілген қиыншылықтарды тауып, оларды өту жолдарын ұсынды. (2- кесте)

2- кесте. Қиыншылықтар және оларды өту жолдары.

Қиыншылықтар	Осы қиыншылықтарды жеңу тәсілдері
1. Финанстық: негізгі капиталдың болмауы (қызмет және өндірістік бөлмері, көлік және құралдардың, жердің және т.б.), айналым қаражатының болмауы немесе жетіспеушілігі.	Ақшалық жекешелендіруде мемлекеттік меншіктің жекешелендірудің соңғы стадиясында қатысу. · Қолданбайтын жекешелінген бөлмелерді, аяқталмаған құрылыс ісінің объектілерін, мүлік және жерді түгендеу нәтижесінде пайда болған жер учаскілерін сату. · Кәсіпкердің ақпаратынан алынған қолданбайтын объектілерді арендаға беру. · Қазақстанда лизингті дамыту үшін институционалдық негізді өңдеп оны іске асыру және де лизинг бойынша Оттав халықаралық конвенциясына қосылу. · Льготтық шарттарда алынған мүліктің жекешеленгені туралы пікірді дайындау. Егер де льготтық шарттарда алынған мүлік қолданылмайтын болса, онда объект ақшалай сатып алуға ұсынылған льготтардан айыру шарттары қолданылады. Ал егер де, бағынбаушылық болса, онда процесс айналыстан алуға бағытталады. · Халықаралық финанстық, экономикалық, жеке фондтар мен қоғамдық және жәрдем беру ұйымдардың шараларын кіші бизнестің проектілерін қаражаттау үшін жұмылдырту. · Екінші ретті банктердің кіші кәсіпкерліктегі субъектілердің кредитталынуының шамасын өсіру. · Кіші кәсіпкерліктің дамымалы фондының табу бағыттарының мақсатты кредитталынуы. · Кіші кәсіпкерліктің микрокредитталынуын дамыту. · Кіші кәсіпкерліктің қаржыландыру кезіндегі сақтандыру механизіміндерін еңгізу.
2. Институттық: кәсіпкер-лік институтының жеткілік-сіз дамуы, дамымаған нарықтық инфраструктурасы.	· Қазақстанда кәсіпкерліктің институтын енгізу. · Қазақстанда кәсіпкер Кодексінің өнделуі. · Қазақстан мүлік Кадастрының өңделуі. · Заңдық, консультациялық және аудиторлық фирмалардың жолдарын ұлғайту үшін шарттарды ұйымдастыру. · Кіші бизнес үшін кредит және қарыз беруінде маманданған коммерциялық банктердің өркенделуіне көмек беру. · Биржа және сауда үйлерінің дамуы.
3. Білім беру: бизнеспен айналысатын білімнің жетіспеушілігі, білмеушілігі және тәжірбиенің болмауы.	Бизнес негіздерін оқытатын жаңа программалардың құрылуы мен енгізілуі; тереңдетілген дайындық курстары, бастауыш және орта білім үшін арналған қазіргі кезде бар программаларын үйрену, ал жоғары оқу бөлімдерін жаңа талаптарға үйрету; специалистердің жылдық қайта дайындалуының программаларын толық жетілдіру. · Донор- мемлекеттерінің техникалық көмегінің қолданылуының нәтижелігін жоғарлату. · Бизнеспен айналысу және инновациондық кластерлердің орталарын ұлғайту. · Кәсіпкерлер үшін әр облыста, әр қалалық акиматта кезекшілік консультациялық пунктердің ашылуы.
4. Мемлекеттік, төрешілдік /бюрократтық/, көпке созу, коррупция, күштеп алушылық.	Мемлекеттік қызметтік реформаның әрі қарай түрлендірілуі. · Қазақстан Республикасының жоғары тәртіптік кеңестің жұмыстарын жеңілдету. · Бухгалтерлік есептің және кіші бизнес субъектері үшін сақтандыру , лицензиялау. · Мемлекеттік органдарда, банктерде, сақтанды, нотариалды, заңдық фирмаларда және т.б. кіші бизнестің субъектері үшін қызмет ету системасын жеңілдету. · Меншік пен бизнестің қорғау системаларын құру
5. Ақпараттық: АҚҚ- дағы жеткіліксіз жеткізу тәжірибелігі	Арнайы буклеттер, ақпарттық парақтардың басылуы және интернетте кіші бизнес үшін парақтардың ашылуы. · Радио және телевидениеде арнайы хабарларды ұйымдастыру. · Кіші бизнестің маңызды сұрақтарын газет және журналда басылуына дайындыру.

Осылайша,нарықтық қатынастардың дамуларына байланысты барлық кезеңсіз жағдайлардың болуын айта кету керек. Тиімді кәсіпкерлікті жоспарлап, іске асыру барысында кәсіпкер берілген мекен үшін нақты мақсаттылығын толық қарастырмайды және шикізатты- материалдық ресурстар туралы толық ақпаратқа ие болмайды.

Нәтижесінде, мемлекеттің өзі ұтылыста қалады. Экономиканың тұрақтандыруын да, өндірістік төмендеу қиындықтарын жеңуінде инфляцияда кәсіпкерлік құрылымдар рөлінің маңыздылығы азғантай. Құрылатын кәсіпорындар өндірістік іс- қимылдарын өтіп, делдалдық, банктық, қызмет сфераларын, капитал айналымына тез ие бола алатын сауда сфераларына ұмтылады. Сауда саттық үшін қайнар көзі импорттық сатылымдар, дамушы мемлекеттерге рейс жасауларды және де мемлекеттік сауданың тауарлары мен қоректену өнімдері болып табылады.

Алынған табыс өндірістік инвестицияларда қолданбайды, керісінше, айналыс сферасына немесе мүлік не валютаға салынады. Көпшілік мінезі нақты іс қимыл мен валютаның көлемін жасыру сипатына ие болды.

Кіші және орта кәсіпкерлік үлкен индустрия тәрізді құқықтарын негіздейтін, қызықтық актілердің системасына бірдей мұқтаж етеді. Олардың сенімді одақтасы немесе гаранты болып мемлекет болуы тиіс.

Республикада қолданылатын шаралар тұтас системасының сипатталуына әлі де толық негізделген жоқ. Кәсіпкерлік проблемаларының шешуіне бағытталған республикалық масштабтағы бірде- бір програмдық құжат жоқ. 19921- 1999 ж өңделінген мемлекеттік қолдау және кәсіпкерлікті дамыту программасы кәсіпкерлікті, бәсекелестікті дамыту мақсаттылық жұмыстарын және тұтынушылар құқығын қорғауды ескерді.

Антикризістік программа Республикалық фондтың кәсіпкерлікке тірек етуін, мемлекеттік ресурстар үшін және отандық пен шетелдік инвесторларды қатыстыру жолымен қалыптасқан капитал жарығының құрылуын көздеген болатын.

Фонд кредиттерді тек нәтижелігі арнайы экспертизамен дәлелденген проектерге берілуге арналған.

Пайда болған қажеттілік үшін Республикада кәсіпкерлік структураларын және нарықтық механизмдердің тәуірлі міндеттелінуін қызмет көрсетуіне арналған объект торы құрылды. Мұндай орталар 2002- 1999 ж Қарағанды облысында, Шығыс- Қазақстан, Батыс- Қазақстан, Қостанай, Солтүстік Қазақстан және басқа да бастауыш кәсіпкерлік үшін беретін қызмет көрсететін облыстарда құрылған.

Осы аймақтар орталары кәсіпкер кадрларын дайындайтын центріне айналды. Пайда болған орталардың құрылуына экономика Министрлігі мен АҚШ Корпусы арасындағы келісім шарт бойынша американдық специалистер көмек көрсетеді.

Ұлғайған кәсіпкерлер өздерінің партияларын қалыптастырып саяси аренаға шығуға ұмтылады. Айқын мысал болып Қазақстан кәсіпкерлерінің Конгресс қызмет болып табылады. Бір жағынан, Конгресс Мемлекеттік биліктің органдардың кәсіпкерлік құрылысты ұсынып, оны қорғайды; ал екінші жағынан- кәсіпкерлік структураларының арқасында экономикалық және әлеуметтік бағдармалардың іске асуына көмектеседі. Сонымен қатар, Қазақстан кәсіпкерлерінің Конгресінің іс- қимылының басты міндетіне қоғамның барынша аз сақтандырылған қабатқа көмектесу бағдармаларының іске асыуы жатқызылады; Республиканың әр- түрлі қайырымдылық фондтарына финастық және басқа бір қолдаулар ; шетелдік инвесторларды тартуында қатысу; Қазақстан Республикасында тәуелсіз кәсіпкерлік зоналардың құруы мен оны территорияда дамыту. Алматы қаласында 1998 жылы Еуропалық комиссиямен «Іскерлік байланыстарының центрі»- нің проектісі ашылғаны туралы жарияланған болатын. І.Б.Ц. басты бағыты- кіші кәсіпорындардың Еуропалық Бірлестіктің серіктерімен байланыстың іске асырылуында қолдау көрсету. Центрмен Еуропаның көптеген коммерциялық құрылым және тауарлы- өнеркәсіптік палаталармен тығыз байланыстар орнатылған.

Кәсіпкерлік классының құрылуы нарықтың экономикаға бағдарланған әр- түрлі қоғамның тұрақтануы үшін қажет. Дамымаған жеке кәсіпкерліксіз қоғамдағы қуатты әлеуметтік қарама- қайшылықтың таратуына экономикадағы төмен түскеннен көтерілу жолына өтуіне үміт жоқ.

Тиімді аймақтық шаруашылық меншіктің қуатталып, белгілі бір «критикалық массаға» жетуін талап етеді.

Егер де 1991 жылға дейін мемлекеттік меншік 90 %- дан астам болса, қазіргі уақытқа мемлекетте экономиканың жеке секторы басым көп: Республика бойынша жеке кәсіпкерліктің үлес салмағы 80 % шамасында және бұлардың көпшілігі ауылшаруашылықта, өнеркәсіпте және құрылыста. Ұлттық статистикалық агенттігінің есептеуі бойынша Қазақстанда жеке сектор 50 % — ды құрайды.

Кіші кәсіпкерліктің дамуында шетелдік және отандық тәжірибелікті талдай келе, оның келесі артықшылықтары мен жетіспеушіліктерін 3- кестеде көрсетуге болады.

3- кесте. Кіші кәсіпкерлікті дамыту тәжірбиесін талдау.

Артықшылықтары

Кемшіліктері

1. Берілген аймақтағы шаруашылық шарттарына тез бейімделу 2. Кіші кәсіпкерлік субъектілерінің іс- әрекеттерінің үлкен тәуелсіздігі. 3. Қабылданатын шешімдердің қабылдауы мен орындауындағы икемділік пен шапшандық. 4. Қызмет орындауындағы біршама үлкен емес шығындар, әсіресе басқаруға жұмсалған қаражат. 5. Жеке тұлға үшін идеяларын іске асыруға және қабілеттіктерін көрсетуге үлкен мүмкіндік. 6. Бастапқы капиталда барынша аз керектік және өнімге өзгертулерді тез еңгізуге қабілеттігі. 7. Өзінің капиталының біршама барынша көп айналымдылығы.

1. Барынша жоғары қауіп- қатер дәрежесі 2. Нарықтағы жағдайдың тұрақсыздану дәрежесінің жоғары дәрежесі. 3. Ірі компанияларға тәуекел болу. 4. Істі басқарудағы жетіспеушіліктер, яғни менеджерлік қабілетсіздік немесе, кіші және орта кәсіпорындардың мамандық компетентсіздігі. 5. Жетекшілерде қажетті білімнің болмауы. 6. Шаруашылықтың өзгеруіне жоғары елеулік. 7. Кредит алу мен қосымша қаржылардың алынуының қиыншылықтары 8. Шартқа отыруда шаруашылық серіктердің сенбеушілігі және абайлағыштығы. 9. Басқа да сыртқы және ішкі себептер мен жұмыс істеу шарттары.

Америка Құрама Штаттарының кіші бизнесмендерінің ортасында жиі жүргізілетін сұрауларда олардың қызметтерінің сәтсіздікке ұшырауының басты себептері деп, мыналарды көрсетеді:

· компонентсіздік;

· баланстырылмаған тәжірибе (мысалға, тәжірибелі менеджер, бірақ тәжірибесіз саудагер);

· Коммерцияда, финанста, қамсыздандырушылықта, жеке игіліктегі және серіктегі басқарудағы тәжірибелік жетіспеушілік, қызметтік байланыстар мен контактарды құра алмаушылығы.

Кіші фирмалардың банкротқа ұшырауының басқа себептері бизнестің қараусыз қалушылығы; денсаулықтың болмауы және жаман әдеттер; катастрофалар, өрттер, тонаушылық, алаяқтық және т.б. болып табылады.

Кіші фирмалардың табысқа деген мүмкіншілік оның өсуіне байланысты өседі. Ұзақ және бір иенің қолындағы фирмалар иелері жиі өзгеретін фирмаларға қарағанда, барынша көп және тұрақты табыс әкеледі. Зерттеу барысында көп жұмыс істейтін және сана- сезімнің шектеуінен шықпайтын кіші кәсіпорындар үлкен табысқа ие болады.

Кіші және орта бизнестердің сәтсіздіктеріндегі кәсіпкерлердің жоғары емес квалификациялар әсер етеді.

Жанданатын, жойылып бара жатқан қоғамдық мұқтаждықтарды іздеу және оларға бейімделу кіші бизнестің құрылысының негізін құрайды.

Жоғары айтылғандарды қорытындылай келгенде, Қазақстандағы кәсіпкерлік қызметтің активтендірушілік шарттарын қысқаша көрсетуге болады:

· Кәсіпкерлік қызметіне мемлекеттің қатыспаушылығы.

· Мемлекет тарапынан материалдық көмектің көрсетілуі.

· Шаруашылық субъектілерге олардың меншіктерінің сақтандыру жөніндегі кепілдіктің берілуі.

· Барлық нарықтық қатынастардың қатысушыларға тең құқықты құру және экономикалық бостандықты ұсыну.

· Нарықтың инфраструктурасын құру.

· Ресурстарға, кредит пен ақпараттарға кіру мүмкіншілігі.

· Шаруашылықтың нарықты- конкуренттік режимі, мемлекеттің монополияға қарсы қызметі.

Осыдан кәсіпкерге келесі қажет:

1. Анық жоспар.

2. Қойылған мақсаттарға жетуге және қолға жеткізушіліктердің барлығын бекітетін ұйым.

3. Ұйымдарға принциптерді қолданылуға мүмкіншілігі болатын адамдардың материалдардың, машиналардың, ақша қаражаттары мен әдістерінің бар болуы.

4. Ұйымдарды қойылған мақсаттарды жетуге көмектесетін компоненттік және білімді менеджерлер. Жылдам, сапалы, тұрақты есеп.

5. Диспетчерлеу, мөлшерлеу, графиктер, стандарттау.

⇐ Предыдущая 1 2 3 456 7 Следующая ⇒