Астанада электр қуатын өндіру 9%-ға жуық ұлғайды.

Астанада электр қуатын өндіру 9%-ға жуық ұлғайды.

Астана қаласының жылу электр станцияларында жылыту маусымына дайындық жұмыстары қолға алынды: бірқатар шаралар қабылданып, ЖЭО-2 күл-қоқыс уақтылы шығарылды. Бұл туралы Олег Уткин мәлімдеді.

«2008-2012 жылдары инвестициялық іс-шараларды орындау ЖЭО-1 және ЖЭО-2 техникалық-экономикалық көрсеткіштерін жақсартуға мүмкіндік берді. Атап айтқанда, электр қуатын өндірудің жылдық көрсеткіші 8,91%, белгіленген қуаттылықты тиімді пайдалану коэффициенті 6,12% ұлғайып, атмосфераға шығарылатын зиянды заттардың мөлшері 4,5% қысқарды. Қазіргі уақытта ЖЭО-2 кеңейту жұмыстары толық аяқталды. Станция жылыту маусымына дайын», - деді О. Уткин.

Оның айтуынша, ЖЭО-2 жылу қуаттылығы 930 Гкал, бұл жылу маусымына көшу үшін жеткілікті болып саналады.

Жел энергетикасы

Жел энергетикасы — жел энергиясын механикалық, жылу немесе электр энергиясына түрлендірудің теориялық негіздерін, әдістері мен техникалық құралдарын жасаумен айналысатын жаңартылатын энергетиканың саласы. Ол жел энергиясын халық шаруашылығына ұтымды пайдалану мүмкіндіктерін қарастырады. Елімізде арзан электр энергия көздерін іздеу мақсатында, “Қазақстанда 2030 жылға дейін электр энергиясын өндіруді дамыту туралы” мемлекеттік бағдарламаға сәйкес, жел күшімен өндіретін электр энергиясы қуатын халық шаруашылығына қолданудың тиімді жолдары қарастырылуда. Қазақстанда жел күшімен алынатын электр энергиясы қуатын кеңінен және мол өндіруге болады.

Жел энергиясының басқа энергия көздерінен экологилық және экономикалық артықшылықтары көп. Жел энергетикасы қондырғыларының технологиясын жетілдіру арқылы оның тиімділігін арттыруға болады. Жел энергиясын тұрақты пайдалану үшін жел энергетикасы қондырғыларын басқа энергия көздерімен кешенді түрде ұштастыру қажет. Республиканың шығыс, оңтүстік-шығыс, оңтүстік аймақтарында су электр станциялары мен жел электр станцияларын біріктіріп электр энергиясын өндіру өте тиімді. Қыс айларында жел күші көбейсе, жаз айларында азаяды, ал су керісінше, қыс айларында азайса, жаз айларында көбейеді. Сөйтіп, энергия өндіруді біршама тұрақтандыруға болады. Алматы облысының Қытаймен шекаралас аймағындағы 40-ендікте Еуразия мегабассейніндегі орасан зор ауа массасының көлемі ауысатын Орталық Азиядағы “жел полюсі” деп аталатын Жетісу қақпасындағы желдің қуаты мол. Ол екі таудың ең тар жеріндегі (ені 10 — 12 км, ұзындығы 80 км) табиғи “аэродинамикалық құбыр” болып табылады. Қақпа Қазақстанның Балқаш — Алакөл ойпатын Қытайдың Ебінұр ойпатымен жалғастырады. Осы жердегі жел ерекшеліктерін зерттеу нәтижесінде оның электр энергиясын өндіруге өте тиімді екені анықталды. Қыс кезінде желдің соғатын бағыты оңтүстік, оңтүстік-шығыстан болса, жаз айларында солтүстік, солтүстік-батыстан соғады. Желдің орташа жылдамдығы 6,8 — 7,8 м/с, ал жел электр станциялары 4 — 5 м/с-тан бастап энергия бере бастайды. Желдің қарама-қарсы бағытқа өзгеруі сирек болуына байланысты мұнда турбиналы ротор типті жел қондырғысын орнату тиімді. Желдің жалпы қуаты 5000 МВт-тан астам деп болжануда. Бұл өте зор энергия көзі, әрі көмір мен мұнайды, газды үнемдеуге және, әсіресе, қоршаған ортаны ластанудан сақтап қалуға мүмкіндік береді.

Жел қондырғылардың жетілдіруі мен көп жылғы тәжірибе, жұмсалатын шығын мөлшерінің төмендеуіне мүмкіндік туғызды, ал бұл АҚШ-та электроэнергия құнының 1986 ж 1кВт. сағ – 14 центке, 1999 ж - 5 центке төмендегенінен көрінеді. Ал Европа елдері желэнергиясын дамытуда жетекші, алдыңғы шептегі жаңа технология өндірісінің орталығы десек те артық айтпаған болар едік

Желқондырғылары мынандай негізгі бөліктерден тұрады :

1. қалақшалардан,

2. ротордан ,

3. трансмиссия ( двигательдің механикалық энергиясын машинаға беруге арналған механизмдер жиыны ) ,

4. генератордан ,

5. бақылау жүйелері .

Мемлекет	2005 ж. ғана іске қосылған желагрегат өндірілген қуат, МВт	2005 ж өсуі, %	2005 ж. барлық өндірілген қуат, МВт
Германия	1798.8	10.8	18427.5
Испания	1764.0	21.3	10027.0
АҚШ	2424.0	36.0	9149.0
Үндістан	1430.0	47.7	4430.0
Дания	4.0	0.1	3128.0
Италия	452.4	35.8	1717.4
Біріккен король ұйымындағы мемлекет	465.0	52.4	1353.0
Қытай	496.0	64.9	1260.0
Нидерланд	141.0	13.1	1219.0
Жапония	143.8	16.0	1040.0
Европа бойынша	6174.0	18.0	40932.0
Барлығы	11310.0	24.0	58982.0

Жер шарында пайдалы қазбалардың түрі өте көп. Бірақ бұл – «оларды мүлде сарқылмайды» деген сөз емес. Әсіресе, бүгінде отынның таптырмайтын түрлері мұнай мен газдың қоры күн санап кему үстінде. Ғалымдарымыздың жуықтаған есептеулері бойынша қазіргі қарқынды тұтыну екпіні жалғаса берсе, табиғаттағы газ қоры шамамен 50 жылға, мұнай қоры 40-50 жылға ғана жететін сияқты. Сондықтан энергияны үнемі қолдана отырып, онымен тікелей бәсекеге түсе алатын басқа да энергия түрлерін – атом, су, жел, күн, т.б. энергияларды пайдаланудың маңызы зор. Аталғандардың ішінде энегияның қосымша көзінің бірі – Күн энергетикасы.

Күн энергетикасы дегеніміз – күн сәулесіне перпендикуляр болатын, бірлік ауданнан бірлікуақыт ішінде өтетін күннің сәуле шығару ағыны. Бір астрономиялық бірлік қашықтығында күн тұрақтысы шамамен 1370Вт/м²-қа тең. Жер атмосферасынан өткен кезде Күн сәулеленуі шамамен 370Вт/м² энергияны жоғалтады. Осыдан жерге тек 1000Вт/м²-қа тең энергия ғана келіп түседі. Бұл келіп түскен энергия әр түрлі табиғи және жасанды процесстерде қолданылады. Күн сәулесі арқылы тікелей жылытуға немесе фотоэлементтер көмегімен энергияны қайта өңдеу арқылы электр энергиясын алуға не басқа да пайдалы жұмыстарды атқаруға болады.

Шындығында қазіргі заманды электр электр энергиясынсыз мүлдем елестету мүмкін емес. Сол себепті де, электр энергияны алудың шығыны аз, экологиялық таза көздерін табу бүгінгі күннің негізгі мәселесіне айналып отыр. Әлем бойынша электр энергиясын ең көп өндіретін елдерге АҚШ, Қытай жатады. Бұл елдерде электр энергиясының өндірісі әлемдік өндірістің 20 пайызын құрайды. Соңғы кездегі экологиялық проблемалар, пайдалы қазбалардың жетіспеушілігі және оның географиялық біркелкі емес таралуы салдарынан электр энергиясын өндіру энергетикалық құрылғыларды, Күн батареяларын, газ генераторларын пайдалану арқылы жүзеге асырыла бастады.

Жалпы алғанда, Күн сәулеленуінен электр энергиясымен жылу алудың бірнеше әдісі бар. Олар:

1. Электр фотоэлементтер көмегімен алу.

2. Күн энергиясын жылу машиналарының көмегі арқылы электр энергиясына айналдыру.

3. Гелиотермальдық энергетика – Күн сәулелерін жұтататын беттің қызуы мен жылудың таралуы мен қолданылуы.

4. Термоәуелік электр стансалары.

5. Күн аэростаттық электр станциялары.

Күн энергиясын электр энергиясына айналдыратын шала өткізгішті фотоэлектрлік түрлендіргіштен тұратын ток көзі. Көптен тізбектейпаралель қосылған ФЭТ-тер Күн батареясын қажетті кернеу және ток күшімен қамтамасыз етеді. Жеке ФЭТ-тің электр қозғаушы күші 0,5-0,55 В-қа тең және ол оның ауданына тәуелсіз. Күн батареясындағы ток шамасы оның жарықтану жағдайына байланысты. Яғни күн сәулелері Күн батареялары бетіне перпендикуляр түскенде, ол ең үлкен мәніне жетеді. Қазіргі Күн батареяларының пайдалы коэфиценті – 8-10%, олай болса 1м² ауданға тең келетін қуат шамамен 130Вт-қа тең. Температура жоғарыаған сайын ФЭТ-тегі кернеудің төмендеуіне байланысты Күн батареясының пайдалы коэфиценті кеміп, Күн батареяларының жиынтық қуаты ондаған, тіпті жүздеген кВт-қа жетеді. Күн батареяларының өлшемдері әр түрлі болады. Мысалы: микрокалькуляторда орнатылғандарынан бастап, автокөліктер төбелеріне орнатылғандарына дейінгі өлшемдерде. Ал тұрмыс пен техникада қолданылатын көптеген бұйымдарды, калькулятор, қол сағаты, плеер, фонарь, т.б. токпен қоректендіру көзі де күн батареялары болып табылатындығы бәрімізге белгілі.

Үлкен өлшемді күн батареялары күн коллеторлары сияқты тропикалық және субтропикалық аймақтарда бүгінде кеңінен қолданылуда. Әсресе, әдістің осы түрі Жерорта теңізі елдерінде көп тараған. Бұл елдерде Күн батареяларын үй шатырларына орналастырады. Ал Испанияда 2007 жылдың наурыз айынан бастап жаңадан салынған үйлер Күн жылытқыштарымен жабдықтала бастады. Ол ыстық суға деген сұранысты 30%-дан бастап 70%-ға дейін қамтамасыз ете алады.

Жылма-жыл Күн батареяларының түрлері жаңа технологиядық тұрғыдан жетілдіріп, толықтырыла түсуде. Соңғы уақытта Санта-Барбарадағы Калифорния университетінің полимерлер және органикалық қатты бөлшектер орталығының мүшесі, Нобель сыйлығының лауреаты Алан Хигер мен Гванджудағы Корей ғылым және технология институның ғылыми қызметкері Кванхе Ли мен олардың әріптестері тандемдік полимерлі Күн батареяларын жасап шығарды. Жаңа батареялар авторлары спектрдің кеңірек диапазонын қолдану үшін жұтылу сипаттамалары әр түрлі екі фотоэлектрлік ұяшықтары бір бүтінге жалғастырды. Нәтижесінде батареяның пайдалы әсер коэфиценті 6,5%-ға тең болды. Күн батареясының бұл түрі өзінің арзандылығы және оны жасаудағы қарапайымдылығымен ерекшеленеді.

⇐ Предыдущая 12