Татарстан республикасы. Балтач муниципаль районы Бөрбаш урта мәктәбе. 9 нчы сыйныф әти-әниләр комитеты әгъзасы. Галимова Чулпан Габделбаровнаның

Татарстан республикасы

Балтач муниципаль районы Бө рбаш урта мә ктә бе

9 нчы сыйныф ә ти-ә нилә р комитеты ә гъзасы

Галимова Чулпан Габделбаровнаның

Проект эше:

Кул эшенең киң таралган бер тө ре — чигү. Аның кү п гасырлык тарихы бар. Чигү процессының ү сешен Азия, Европа, Американың борынгы цивилизациясе һ ә йкә ллә рендә, ә дә би ә сә рлә рдә, тө рле чорлардагы чигеш ү рнә клә рендә кү реп була. Кү п гасырлар буе чигү кием-салым һ ә м кө нкү реш ә йберлә ре бизә ү нең аерылгысыз бер ө леше булып килгә н.

Чигү эшен җ итен, йон, тө сле ефә к җ еплә р, металл (алтынлы, кө мешле) җ еплә р белә н, шулай ук чә ч, энҗ е, мә рҗ ә н, ялтыравыклы сә дә плә р һ ә м асылташлар белә н аралаштырып эшлә гә ннә р.

IX—XII гасыр казылмаларында археологлар еш кына ялтырап торган алтынлы бизә клә р белә н тегелгә н борынгы киемнә р табалар. Бү генге кө нгә чә сакланган алтынлап чигелгә н ә йберлә р ү злә ренең гаҗ ә еп матурлыклары белә н таң калдыра.

XVIII—XX гасырларда чигү белә н һ ә р җ ирдә шө гыльлә нгә ннә р. Чигү не ике тө ргә бү леп йө рткә ннә р: шә һ ә рчә һ ә м авылча. Шә һ ә р чигү енә Кө нбатыш модалары йогынты ясаган. Халык чигеше (авылча) элеккеге традициялә рне, гореф-гадә тлә рне һ ә м йолаларны ү з эченә алган. Авылларда кыз балаларны кул эшенә: эрлә ү, туку, чигү, челтә р бә йлә ү гә ө йрә тү не 5 яшьтә н ү к башлаганнар. Инде 15 яшькә җ иткә н кыз бала ү зенә бизә клә п чигеп эшлә гә н бирнә хә зерлә гә н. Кулланылышына карап (кү лмә к, алъяпкыч, сарафан, сө лге-тастымал, эскә тер һ. б. ), һ ә р ә йбер ү зенә генә хас декоратив бизә клә р белә н чигелгә н. Гасырлар буе һ ә р халык ү зенчә лекле чигеш алымнарын, аның колоритын (тө слә р балкышын) һ ә м орнаментларын булдырган

һ ә рбер тө бә к ү зенең чигеш алымнарын, даими рә вештә баета, ү згә ртә барып, хә зерге кө ннә ргә кадә р саклаган.

Шома чигү бизә клә ре бизә лү че ө слек белә н җ иң ел кушыла һ ә м кү лә м барлыгы сизелми. Ү семлек, җ ә нлеклә р, кошлар белә н бизә лгә н чигешлә р декоратив ө слек тә шкил итә. Ә орнаментлап чигү бизә клә рнең, андагы элемент группаларының билгеле эзлеклелектә кабатлануы белә н ү зенчә лекле.

Чигү нең иң гади һ ә м тө п тө ре — кулдан чигү.

Максат: укучыларны кул эшлә ренең бер тө ре- чигү, чигү тарихы, чигү ө чен кирә к булган эш кораллары, материаллар белә н таныштыру; эш урынын хә зерлә ү буенча кү некмә лә р булдыру; дө рес эш алымнарына ө йрә тү; сә нгатькә һ ә м мә дә нияткә кызыксыну һ ә м хө рмә т тә рбиялә ү; сенсор һ ә м моторик кү некмә лә рен ү стерү.

Җ иһ азлар һ ә м материаллар: кайчы, киерге, карандаш, уймак, чигү җ еплә ре, калька, тө шергеч кә газь, чигү ө чен тукымалар, милли бизә кле ү рнә к эшлә р, тө рле халыкларның орнамент ү рнә клә ре, кү ргә змә ө чен ә йберлә р.