Ön söz. Rəhman və Rəhim Allahın adı ilə

Ö n sö z

Rə hman və Rə him Allahı n adı ilə

Hazı rda sə naye ö lkə lə rinin bö hrana ə n зox mə `ruz qalmı ş ictimai dayağ ı ailə dir. Baş qa sö zlə, son bir neзə ə srdə dьş ьncə, ə xlaq, mə də niyyə tlə bağ lı də yiş ikliklə r daha geniş ş ə kildə ailə fə zası nda mьş ahidə olunur. Mьasir insanı n ruhiyyə sini qə rb ailə sinin timsalı nda ə hatə li ş ə kildə gö rmə k mьmkьndьr.

Qə rb dьnyası ndakı ictimai proseslə rin incə liklə ri ilə tanı ş olanlar gö zə l bilirlə r ki, hə min qitə də ki ailə dağ ı ntı ları bir зox hə llolunmaz problemlə r yaratmı ş dı r. Mə ş hur Amerika nə zə riyyə зisi Elvin Tafler mö vcud bö hranları n yaranması nda ailə dağ ı ntı ları nı n rolu ilə bağ lı belə deyir: " Bu gьn bə ş ə riyyə t nö vbə ti də fə hiss edir ki, onun ş ə xsiyyə ti divara зı rpı lmı ş yumurtanı n qabı ğ ı tə k xı rdalanmı ş dı r. Amma keзmiş də kində n fə rqli olaraq hazı rkı gьnahı doğ uran iqtisadi amillə r yox, ailə dağ ı ntı ları dı r. " [1]

Amma bizim cə miyyə timizdə və ziyyə t bir baş qa cьrdьr. Nisbi də olsa, cə miyyə timizdə ki ə xlaqi sağ lamlı q ailə ə sasları nı n mö hkə mliyinə və davamlı lı ğ ı na sə bə b olmuş dur. Digə r ö lkə lə r, xьsusi ilə inkiş af etmiş ö lkə lə rlə mьqayisə də ö lkə mizdə boş anma faizi зox-зox aş ağ ı dı r. Bu rə qə m İ slam hakimiyyə ti dö vrьndə ə hə miyyə tli də rə cə də aş ağ ı dьş mьş, boş anma 20 faizdə n 7 faizə enmiş dir. Bu proses elə bir zamanda baş verir ki, sə naye ö lkə lə rində boş anma sayı, elə cə də, ailə nin davam mьddə ti heyrə tamiz sьr`ə tlə də yiş ir. Mə sə lə n, İ sveзdə ailə nin orta davam mьddə ti cə mi altı aydı r! з[2] Ü mumiyyə tlə ailə qurmayanlar bə `zi qə rb ö lkə lə rində ə halinin 48 faizində n зoxunu tə ş kil edir. Mьsə lman ö lkə sində və ziyyə t necə dir? Mьsə lman qadı nları n 99 faizində n зoxu ailə qurmaq istə yində dir. Qalan bir faiz isə ailə qurmaq gьcьndə olmayan ə lil, xə stə qadı nlardan ibarə tdir. Amma mə sə lə n, İ rlandiyada qadı nları n yalnı z 54 faizi ə rə getmə k barə də dьş ьnьr. Uyğ un sahə də rə qə mlə r arası ndakı nə zə rə зarpan fə rqin sə bə bini ö ncə İ slam cə miyyə ti ilə qə rb cə miyyə tində ki e`tiqadi və ə xlaqi durumda axtarmaq lazı mdı r. Qə rb cə miyyə tində ə xlaqi də yə rlə rin aradan gö tьrьlmə si və bu ö lkə lə rdə e`tiqadi ş ə xsiyyə tin ə ldə n зı xarı lması bir зox problemlə r yaratmı ş, o cьmlə də n, ailə ə sasları nı sarsı tmı ş dı r. Bьtьn bu зə tinliklə r, bə `zi qə rb mьtə fə kkirlə rinin nə zə rincə, mьasir qə rb mə də niyyə tinin tə nə zzьlьndə n danı ş ı r.

Qadı nla kiş i arası mьnasibə tlə rin azad buraxı ldı ğ ı, tə nzimlə nmə diyi cə miyyə tlə rdə, ş ьbhə siz ki, ailə tə ş kili və izdivac mə hvə mə hkumdur. Elə cə də, ailə ə sasları bö hran keзirə n bir cə miyyə t gec-tez sьqut edə sidir.

Ailə qurmaq qə rbli gə nc ьзьn mə hdudiyyə tlə rin baş lanğ ı cı dı r. Bu sə bə bdə n də o, ailə hə yatı ndan qaзı r. Hə tta ailə qurmuş qə rbli də daim bu zindandan necə qurtulmaq barə də dьş ьnьr. Bizim cə miyyə timizdə isə, xьsusilə sağ lam ə xlaqa malik ə ksə riyyə t arası nda evlə nmə mə hdudiyyə tlə rin baş lanğ ı cı yox, sonu sayı lı r. Ailə tə ş kilini ş irin bir arzu, qı zı l yuxu bilə n mьsə lman bir gə nc ьзьn izdivac-evlə nmə intizar, hə srə t dö vrьnьn baş a зatmasdı r. O ö z hə yat yoldaş ı nı zindanban, nə zarə tзi yox, xoş bə xtlik qaynağ ı bilir. [3] Bə li, ailə tə mə li cə miyyə timizdə bö yьk də yə rə malikdir. Cə miyyə timizi cilovunu qı rmı ş qə rb cə miyyə tində n fə rqlə ndirə n bu xьsusiyyə t зox mьhьm bir imtiyaz, ьstьnlьkdьr. Ona gö rə də bu mьqə ddə s tə mə lin mö hkə mlə ndirilmə sində ə vvə lkində n də artı q зalı ş malı yı q. Bir зox digə r problemlə rin ə sas sə bə blə rində n olan ailə ocağ ı ndakı soyuqluğ un qarş ı sı alı nmalı dı r.

İ slamı n ailə tə mə linə xьsusi diqqə ti mьsə lmanlar arası nda bu tə mə lə bö yьk bir də yə r vermiş dir. İ slamı n fitri və tə bii ə saslara malik ailə nizamı ə rlə arvad arası ndakı rabitə nin bir зox incə nö qtə lə rini ö nə зə kmiş dir. Elə cə də, ailə hə yatı nı n davamlı qanunları nı n ə sası qoyulmuş dur. İ slamı n daim diqqə t mə rkə zində olan ə sas mə sə lə lə rində n biri ailə yə rö vnə q vermə k, bu ocağ ı isitmə k və mö hkə mlə ndirmə kdir. Belə ki, ailə rabitə lə rini zə iflə də bilə n hə r bir amillə ciddi mьbarizə aparı lmı ş dı r. Ə r-arvadlı q və zifə lə rinin yerinə yetirilmə si və ailə də ə xlaqi də yə rlə rə diqqə t İ slam tə `limlə rində ə n ьstьn ibadə tlə rdə n sayı lmı ş dı r. Bu yolla ailə quran tə rə flə r Allaha yaxı nlaş ı r, onları n bə ndə lik mə qamı yьksə lir. Bu sə bə bdə n İ slam dьnyagö rьş ьndə ailə mьqə ddə slik dairə sinə daxildir və ilahi bir mə fhum daş ı yı r. Belə bir yanaş ma ailə tə mə lini soyuqluq və sьstlьkdə n qoruyan, onu daha da sarsı lmaz edə n ciddi amildir.

Cə miyyə timizdə mə də niyyə t baxı mı ndan qə rb hə yat tə rzini seзə n və ö z hə yatı nda ə xlaqi də yə rlə rə yer vermə yə n bir zьmrə eynə n qə rb cə miyyə tində ki problemlə rə dьзar olmuş dur. Ailə də mehr-mə hə bbə tin azalması, ailə tə mə linin sьstlə ş mə si hə min problemlə rdə ndir. Statistik araş dı rmalara ə sasə n, ə rlə arvadı n ali tə hsilə malik olması ailə mö hkə mliyində hə lledici amil deyil. Ə n mьhьm mə sə lə ailə də yetə rli hə yat fə lsə fə sinin mö vcudluğ udur. Bu fə lsə fə mə `nə vi və insani amillə ri gьclə ndirmə klə hə yatı n mahiyyə t baxı mı ndan də yə rini artı rmalı dı r. Qə rb mə də niyyə tinin ş ə rq ö lkə lə rində rə vac tapması nı n mьhьm nə ticə lə rində n biri mə `nə vi amillə rin tə nə zzьlьdьr. Bu tə `sir hə yatı n bьtьn sahə lə rində, xьsusi ilə ailə rabitə lə rində ö zьnь aş kar bьruzə verir. Bununla belə, hə lə də cə miyyə timizdə gьclь bir ailə bağ lı lı ğ ı var. Bu bağ lı lı q xalqı n ailə haqları, xьsusi ilə ə r-arvad və zifə lə ri ilə tanı ş edilmə si ilə dьzgьn cə hə tə yö nə ldilmə lidir. Bu yolla ailə ьzvlə rində ki mə `nə vi zə iflik amillə rinin qarş ı sı alı nmalı dı r.