Бүйрек және несеп шығару жолдарының туберкулезі.

Кө бінесе ересектер, кө бінесе ә йелдер ауырады.

Патогенез жә не патологиялық анатомия. Алғ ашқ ы туберкулез кезінде ТМБ жұ қ пасының гематогенді таралуы кезінде екі бү йректің қ абық қ абатына ө теді. себебі нефроптоз, пиелонефрит, туа біткен анатомиялық ауытқ улар, гинекологиялық аурулар жә не жү ктілік болуы мү мкін. Бү йректердегі алғ ашқ ы ө згерістер — бү йрек паренхимасының туберкулезі-қ абық тық қ абаттағ ы туберкулезді гранулемалар болып табылады. Ауру ө ршіген кезде процесс ми затына жә не бү йрек сосочкаларына таралады.

Клиникалық кө рініс. Бү йрек туберкулезі науқ астар тарапынан ешқ андай шағ ымдарсыз жиі ө теді. Бү йректің қ абық қ абатындағ ы оқ шауланғ анда ә лсіздік, бел аймағ ындағ ы ауырулар, дене қ ызуының эпизодтық жоғ арылауына шағ ымдар болуы мү мкін. Несептің жалпы анализінде " асептикалық " лейкоцитуриямен, микрогематуриямен, протеинуриямен бірге қ ышқ ыл реакция байқ алады. ТМБ-ның болуына зә р егу оң.

Диагностика. ауыр бү йректі пальпациялау, Пастернацкийдің оң симптомын анық тау мү мкін. Бү йрек туберкулезінің диагностикасындағ ы маң ызды жә не жиі шешуші фактор-несепте ТМБ анық тау. Науқ ас несепті зерттеуге дейін 3 тә улік бойы туберкулезге қ арсы препараттарды қ абылдамауы қ ажет. Несептің таң ертең гі бө лігін қ атарынан кемінде 3 рет зерттейді.

Несепағ ардың туберкулезі ә детте бү йрек туберкулезіне сә йкес келеді. Несепағ ардың шырышты қ абығ ында тыртық ты жә не стриктураны қ ұ райтын жаралар бар. Несепағ ардың тарылуы бү йректе несептің тежелуіне жә не оның қ ызметінің бұ зылуына ә келеді. Науқ астарда бел аймағ ында тұ рақ ты ауырулар пайда болады. Бұ дан ә рі туберкулез процесі қ уық қ а таралуы мү мкін. Қ уық тың шырышты қ абығ ында бө ртпелер пайда болады жә не жаралар пайда болады. Зә р шығ ару жиі ауырады, жиі гематурия байқ алады.

Шеткі лимфа тү йіндерінің туберкулезі

Негізінен мойын жә не жақ асты лимфа тү йіндері зақ ымданады, сирек — шап жә не қ олтық асты.

Патогенез жә не патологиялық анатомия. кеудеішілік лимфа тү йіндерінде жә не ө кпе тіндерінде ерекше қ абынумен ү йлеседі. Ересектерде перифериялық лимфадениттің пайда болуы бастапқ ы туберкулездің ескі ошақ тарында туберкулез инфекциясын эндогенді реактивациялаумен байланысты. Шеткі лимфа тү йіндері туберкулезінің ү ш тү рі: инфильтративті, казеозды-некротикалық жә не индуративті.

Инфильтративті тү рде лимфа тү йінінің ұ лғ аюы аздағ ан туберкулездік гранулмен байланысты.

Казеозды-некрозды нысаны лимфа тү йінінің жалпы некрозымен сипатталады.

зақ ымдалғ ан лимфа тү йіндері мен қ оршағ ан тіндердің тыртық ты тығ ыздауы.

Клиникалық кө рініс. Ауру ә детте тексеру кезінде лимфа тү йіндерінің ұ лғ аюына, олардың ауырсынуына, біртіндеп уланудың ү демелі симптомдарына байланысты анық талады. Туберкулездің ө ршуіне қ арай лимфа тү йіндері диаметрі 2-4 см дейін ұ лғ аяды, периаденит дамиды. Лимфа тү йіндерінің конгломератының ү стіндегі тері қ ызарады, флюктуация пайда болады, жыланкө з пайда болады. Нейтрофильді лейкоцитозбен, моноцитозбен, лимфопениямен.

Диагностика. лимфа тү йінінің пункциялық немесе эксцизиялық биопсиясын биоптатты морфологиялық жә не бактериологиялық зерттеумен жү ргізеді.

Шашыранды лимфа тү йіндерінің туберкулезі (мезаденит) абдоминалды туберкулездің негізгі тү рі болып табылады.

Патогенез жә не патологиялық анатомия. Мезадениттің патогенезінде МБТ-ны лимфогенді жолмен жұ қ тырудың алиментарлы жолының маң ызы болмайды, олардың тікелей шашыраң қ ы лимфа тү йіндеріне еніп.

Патоморфологиялық тұ рғ ыдан мезаденитпен ауыратын науқ астарда аздағ ан бугоркалары бар лимфоидты элементтердің гиперплазиясын (инфильтративті нысаны), фиброзды тіндердің арасында бугоркті бө ртпелерді (фиброзды нысаны) немесе кө бінесе торап капсуласының жә не қ оршағ ан тіндердің фиброзымен казеозды (фиброзды-казеозды нысаны) табады.

Аурудың клиникалық кө рінісі біртіндеп басталады, ұ зақ, созылмалы ө теді. науқ астар кіндіктің оң жағ ында іштің ауыруы мазалайды. Ауырсыну тұ рақ ты емес, дене жү ктемесі кезінде, тамақ тан кейін, пальпация кезінде кү шейтіледі. Науқ астар тә беттің тө мендеуіне, эпизодтық жү рек айнуына, қ ұ су, нә жістің бұ зылуына шағ ымданады

Қ арау кезінде іштің кебуі, қ ұ рсақ қ абырғ асының кернеуі жә не зақ ымданғ ан тү йіндердің орналасу аймағ ында пальпация кезінде ауырсыну анық талады.

Диагностика. Ішекті рентгенологиялық зерттеген кезде туберкулезді мезаденитпен ауыратын науқ астарда аш ішек ілмегінің кең еюі мен стриктурасы, ілмектердің ретсіз орналасуы, асқ азан мен ішек моторикасының бұ зылуы байқ алады.

Іш қ уысындағ ы ү лкейген лимфа тү йіндерін ультрадыбыстық сканерлеу, лимфография, компьютерлік томография арқ ылы анық тауғ а болады.

Лимфа тү йіндеріндегі кальций тұ здарының шө гуі-туберкулезді адениттің тә н белгісі.

Лапароскопия, лимфа тү йінінің биоптатында жә не казеоз ішінде туберкулезді тү йіршіктер пайда болады.

Емі. Туберкулездімезаденитпенауыратыннауқ астардыемдеудің негізгіә дісіерекшехимиотерапияболыптабылады. Изониазид, рифампицин, пиразинамид қ олданылады. Жіті ағ ымда стрептомицин де тағ айындалады. Препараттарды 1-1, 5 жыл бойы қ абылдайды.

14. Бастапқ ытуберкулез. Туберкулезжұ қ пасының алғ ашқ ыкезең інің ерекшеліктері. Параспецификалық реакциялардың тү рлері. Бастапқ ытуберкулездің клиникалық тү рлері.

Бастапқ ытуберкулезТМБ-ның адамағ засынаоның иммундық жү йесінің дә рменсіздігікезіндеалғ ашқ ыкіруінің нә тижесіндедамиды.

Патогенезжә непатологиялық анатомия. Алғ ашқ ытуберкулезкезіндезақ ымдануә деттелимфатү йіндерінде, ө кпеде, плеврде, бү йректе, буындарда, сү йектерде, іштеоқ шауланады.

Алғ ашқ ытуберкулездің ү шнегізгітү рібар:

Туберкулездіинтоксикация-ерекшеө згерістердіайқ ыноқ шаулаусызбастапқ ыТуберкулездің ертеклиникалық тү рі. Олтуберкулингежә немикрополиаденопатияғ ажоғ арысезімталдық, ә ртү рліфункционалдық бұ зылуларменкө рінеді.

Кеудеішіліклимфатү йіндерінің туберкулезі - алғ ашқ ытуберкулездің ең жиіклиникалық тү рі. Олиммундық бұ зылыстардың терең деуі, ТМБпопуляциясының артуыжә некеудеішіліклимфатү йіндеріндеспецификалық қ абынудың ө ршуікезіндедамиды

Бастапқ ытуберкулезкешені-ерекшезақ ымданудың 3 компонентібарбастапқ ытуберкулездің жергіліктіклиникалық тү рі: перифо* кальреакциясыбарбастапқ ыаффект, аймақ тық лимфатү йінінің туберкулезіжә неолардыбайланыстырушытуберкулездіклимфангитаймағ ы

Алғ ашқ ытуберкулезкезіндегіклиникалық симптомдаршарттытү рдеү шнегізгісиндромғ абіріктіріледі: интоксикациялық, бронх-ө кпе-плевральдыжә небасқ амү шелерменжү йелердің зақ ымданусиндромы.

Интоксикациялық синдром метаболикалық жә не функционалдық бұ зылулармен байланысты. Тә н белгі —қ ызба, тә беті нашарлайды, тершең дік пайда болады, физикалық жә не ақ ыл-ой жү ктемесінің тө зімділігі тө мендейді, сондай-ақ назар аудару қ абілеті тө мендейді.

бронх-ө кпе-плевральды: битональды жө тел, ентігу, кеуде қ уысындағ ы ауырсыну, дем шығ ару жә не дем шығ ару кезінде плевраның ү йкеліс шуы

Параспецификалық реакциялар бастапқ ы туберкулезге тә н. Олармен клиникалық практикада бастапқ ы туберкулездің " маскасы" ретінде белгілі оның кө ріністерінің кө п тү рлілігі байланысты.

Диагностика. клиникалық -рентгенологиялық картинада туберкулинге сезімталдық тың виражы, кеудеішілік аденопатия жә не алғ ашқ ы туберкулез кешенінің компоненттерінің анық талғ анын растайды.

бактериологиялық зерттеу, фибробронхоскопия, қ анды иммунологиялық зерттеу

15. Туберкулезбен ауыратын науқ астарды ерте анық таудағ ы жалпы практика дә рігерінің рө лі. Туберкулезге кү дікті адамдарды тексерудің диагностикалық алгоритмі. Фтизиатрғ а жіберу ү шін кө рсеткіштер.

Туберкулезді анық тау критерийлері: аурудың ескіруі, клиникалық кө рінісінің айқ ындылығ ы жә не аурудың ағ ымы, туберкулезді зақ ымдау сипаты, бактерия бө лінуінің болуы немесе болмауы, патологиялық ө згерістердің қ айтымдылығ ы болып табылады.

БЦЖ вакцинацияланғ ан балаларда 12 айлық жастан бастап туберкулезді ерте анық тау мақ сатында жү йелі тү рде жү ргізіледі.

Сараланғ ан медициналық тактикасы қ ажет балалардың келесі топтарын бө леді:

Туберкулинге теріс реакция. Жағ ымсыз реакция кезінде БЦЖ вакцинациясы бұ рын жү ргізілгенін анық тайды.

Туберкулинге кү мә нді реакция. Бұ л жағ дайларда туберкулезді анық тау 3 айдан кейін қ айта зерттеумен туберкулинге сезімталдық ты динамикалық бақ ылау деректеріне негізделеді.

Туберкулинге сезімталдық тың кү шеюі туберкулезді қ олдануғ а мү мкіндік береді жә не пациентті фтизиатрғ а жіберу ү шін негіз болып табылады. Алғ аш рет БЦЖ вакциналаумен байланысты емес оң реакцияны (5 мм жә не одан да кө п папула) " вираж" деп қ арастырады. Туберкулин сезімталдығ ы " виражы" немесе оның кү шейтілуі бар емделушілер фтизиатрғ а жіберілуі тиіс.

ТБ диагностикасы ү шін диагностикалық жә не емдеу-алдын алу мекемелерінде: науқ астың анамнезі мен шағ ымдарын зерттеу, клиникалық тексеру жү ргізу, Қ ан мен зә рге талдау жасау, Цилю—Нельсен бойынша бояумен ТМБ-ғ а диагностикалық материалды ү ш рет микроскопиялық зерттеу жә не зақ ымданғ ан органды рентгенологиялық зерттеу.

рентгенологиялық зерттеу ә дістері. туберкулез процесінің дамуына байланысты бастапқ ы патологиялық ө згерістерді тез жә не кө рнекі тү рде визуализациялауғ а мү мкіндік береді.

КТ. ө кпенің топографиясын, ұ зындығ ын, тығ ыздығ ын, қ ұ рылымын жә не басқ а да патологиялық ө згерістер ерекшеліктерін жоғ ары дә лдікпен анық тауғ а мү мкіндік береді.

Флюорографиялық зерттеу ә дісі ересек халық тарда туберкулезді белсенді анық таудың негізін қ ұ райды.

ТМБ-да диагностикалық материалды бактериоскопиялық зерттеу-микобактерияларды бө летін туберкулезбен ауыратындарды анық таудың ең жылдам, қ олжетімді жә не кең таралғ ан ә дісі.

16. Қ азіргі жағ дайдағ ы туберкулез эпидемиологиясы. Туберкулез бойынша негізгі эпидемиологиялық кө рсеткіштер жә не оларды есептеу ә дістемесі. Туберкулез кезіндегі ә леуметтік-экономикалық, тұ қ ым қ уалайтын жә не экологиялық факторлардың маң ызы.

Туберкулез бойынша эпидемиологиялық жағ дайдың маң ызды кө рсеткіштері: жұ қ тыру, ауру, таралу (ауру) жә не ө лім.

Жұ қ тыру-туберкулинге оң ә сер ететін адамдар санының тексерілгендер санына пайыздық қ атынасы (вакцинадан кейінгі аллергиясы бар адамдар санынан басқ а).

Аурушаң дық -100 000 адамғ а шақ қ анда бір жыл ішінде белсенді туберкулезбен алғ аш анық талғ ан науқ астардың саны.

Таралуы (ауруы) - 100 000 тұ рғ ынғ а шақ қ анда жыл соң ына есепте тұ рғ ан белсенді туберкулезбен ауыратын науқ астардың саны.

Ө лім — жыл бойы туберкулезден қ айтыс болғ ан адамдар саны, 100 000 адамғ а шақ қ анда.

Туберкулез инфекциясы кө зі туберкулезбен ауыратын адамдар мен жануарлар болып табылады. белсенді бө лігі-бактерия бө лгіштер.

Туберкулезді аэрогенді ауа-тамшы жә не ауа-шаң жолымен жұ қ тыру.

Туберкулез ауруымен ауыратын малдан сү т жә не сү т ө німдерін қ олдану немесе жалпы ыдысты пайдалану кезінде асқ азан-ішек жолдары арқ ылы жұ қ тыру сирек кездеседі.

Қ ауіп-қ атердің ә леуметтік факторларына тө мен материалдық ө мір сү ру дең гейі, туберкулез инфекциясы ошақ тарында ұ зақ уақ ыт болу, нашар экологиялық жағ дай жатады. Медициналық -биологиялық факторлар арасында АИТВ-инфекциясы, алкоголизм жә не нашақ орлық, қ ант диабеті, асқ азан мен ұ лтабардың ойық жарасы, клиникалық емделгеннен кейінгі ө кпе жә не лимфа тү йіндеріндегі қ алдық ө згерістер бар

17. АИТВ-мен біріктірілген ө кпе туберкулезі. Клиникалық ағ ымының ерекшеліктері. Ерте анық тау, емдеу жә не алдын алу.

Клиникалық кө рініс АИТВ-инфекциясының сатысына жә не науқ астың иммундық статусының бұ зылу дә режесіне байланысты. Науқ астар 39 °С-қ а дейін температураның кө терілуіне, тершең дік пен ә лсіздік, қ ұ рғ ақ ұ н жө телге шағ ымданады. Мойын лимфа тү йіндерінің зақ ымдануы.

Рентгенологиялық зерттеу кезінде ө кпеде ә детте лимфогематогенді диссеминация, сирек — ыдырау қ уысы анық талады. Жиі кеудеішілік лимфа тү йіндерінің зақ ымдануын, сондай-ақ плевра қ уысындағ ы экссудатты анық тайды.

Диагностика.

фибробронхоскопия кезінде бронхоальвеолярлық шайындыларды бактериологиялық зерттеу.

АИВ-инфекциясы бар науқ астарда туберкулезді диагностикалағ ан жағ дайда арнайы химиотерапияғ а кірісу керек.

АИТВ-инфекциясының ерте сатысындағ ы туберкулезбен ауыратын науқ астарды емдеу туберкулезге қ арсы терапияның жалпы қ абылданғ ан стандартты режимдеріне негізделеді.

Антиретровирустық препараттар ә детте тағ айындалмайды. АИТВ-инфекциясының кеш сатысында туберкулезге қ арсы терапияны антиретровирусқ а қ арсы дә рілік заттарды қ олданумен жиі ұ штастырады.

АИТВ-инфекциясын жұ қ тырғ ан адамдарда туберкулездің алдын алу жә не уақ тылы анық тау мынадай қ ағ идаттарғ а негізделеді: 1. АИТВ-инфекциясын жұ қ тырғ ан адамдарда туберкулездің алдын алу жә не уақ тылы анық тау. Алғ аш анық талғ ан АИТВ-жұ қ тырғ ан адамдардың барлығ ын фтизиатр қ арауы тиіс. 2. Барлық АИТВ * жұ қ тырғ андар анық талғ аннан кейін ө кпеге рентгенологиялық зерттеу жү ргізу қ ажет.

18. Туберкулез жә не жү ктілік. Жү кті жә не босанғ аннан кейінгі кезең дегі туберкулездің клиникалық ағ ымының ерекшеліктері. Ерте анық тау, емдеу жә не алдын алу.

Клиникалық кө рініс. Жү ктілік кезінде жә не босанғ аннан кейінгі кезең де ә йелдерде пайда болғ ан Туберкулез, ә детте, жү ктілікке дейін анық талғ аннан ауыр ө теді. Бұ л айырмашылық жү ктілік жә не бала емізу кезең інде ә йел ағ засының эндокриндік қ айта қ ұ рылуымен тү сіндіріледі. Ұ рық тың сү йек жү йесін қ ұ ру болашақ ананың кальцийдің жоғ ары жұ мсалуын талап етеді, Гон ошақ тарын жұ мсартуғ а қ абілетті деминерализация жү реді.

Туберкулез кезінде жү ктілік жиі ерте босанумен асқ ынады, себебі арнайы инфекция, уыттану жә не оттегі жетіспеушілігі болып табылады.

Диагностика. жү ктілік кезінде туберкулез Мұ қ ият бактериологиялық зерттеуді — қ ақ ырық ты, себуді бірнеше рет бактериоскопиялық зерттеуді қ амтуы тиіс. Рентгенологиялық тексеру нә зік болуы тиіс. Рентгеноскопия мен флюорографияны қ олдануғ а болмайды. Ү лкен пленкаларда рентгенограммалар немесе компьютерлерді пайдалана отырып, қ азіргі заманғ ы тө мен дозалық сандық рентгенография кө рсетілген. Рентгенотехник кө кірек қ уысының шектеулі бө лігіне сә уле шоғ ырын жақ сы диафрагмалауы тиіс, іш жә не жамбас аймағ ы қ орғ асындалғ ан резең ке алжапқ ышпен Мұ қ ият жабылуы тиіс.

ТБС кезінде жү ктіліктің ү зілуі: кавернаның пайда болуымен ө кпенің фиброзды-кавернозды туберкулезінде кө рсетілген. Белсенді тү рде туберкулез омыртқ а, жамбас, ә сіресе білімі бар абсцесстің немесе фистулалар; туберкулез кезінде жамбас, тізе, деген буындар. Кө рсетілімдер болғ ан жағ дайда жү ктілікті ү зуді ерте мерзімде (12 аптағ а дейін) жү ргізген жө н.

Емі. Жү ктіліктің алғ ашқ ы 12 аптасында, 30-36 жә не 36-40 апта. емдеу стационарда, жү ктіліктің қ алғ ан айларында туберкулез диспансерінде жү ргізіледі. Жү кті ә йелдерде туберкулезді емдеу ә леуетті тератогенді жә не фетотоксикалық туберкулостатиканы тағ айындауғ а болмайды. Изониазид жү кті ә йелдерге қ атысты қ ауіпсіз деп санайды. Этамбутол жә не рифампицин осы жағ дайда да жарамды. Рифампицин диссеминация жә не кең зақ ымданулар кезінде емдеудің міндетті компоненті болуы тиіс.

Емшекпен емізу жағ дайында аминогликозидтер алынып тасталды. Изониазид пиридоксинмен бірге тағ айындалады.

Бала туғ ызу. Тууды табиғ и туыстық жолмен жү ргізуге тырысады. Босану кезінде тыныс алу гимнастикасын жү ргізу, ауырсынуды басатын жә не спазмолитикалық заттарды қ олдану орынды.

Болжам. Жү кті ә йелдерде туберкулезді ерте диагностикалау жә не ерте бастау ана мен ұ рық ү шін жү ктілік пен босанудың қ олайлы нә тижесін қ амтамасыз етеді.

Туберкулез ауруымен ауыратын ә йелдерде туғ ан балалар дені сау. Тек ерекше жағ дайларда ғ ана ұ рық тың қ ұ рсақ ішілік зақ ымдануы (плацентаның патологиялық жағ дайында), сондай-ақ босану процесінде (босану жолдарының жарақ аттары кезінде) болуы мү мкін. ТМБ жұ қ тырғ ан балалардың кө пшілігі туберкулез ауруымен ауыратын анасымен қ арым-қ атынас жасау нә тижесінде босанғ аннан кейін жұ қ тырылады.

Перзентханадан шық қ аннан кейін жаң а туғ ан нә рестелері бар ә йел туберкулез диспансерінің, ә йелдер мен балалар консультациясының бақ ылауында болуы тиіс.

19 Туберкулез жә не қ ант диабеті

Қ ант диабетімен ауыратын науқ астар туберкулезбен 2-6 есе жиі ауырады. Туберкулез ауруымен ауыратын кө птеген науқ астарда тек туберкулез ү рдісінің ө ршуі кезінде пайда болатын латентті қ ант диабеті бар. 20-40 жастағ ы ерлер жиі ауырады.