1. Алғашқы туберкулез кешені: анықтамасы, сатылары, рентгенологиялық сипаттамасы. Клиника. Диагностика. Асқынулар.

Анық тамасы: алғ ашқ ы туберкулез кешені - алғ ашқ ы туберкулездің ең ауыр тү рі. Оның дамуы МВТ-ның жоғ ары вируленттілігімен, жаппай жұ қ тырумен жә не ағ заның туберкулез инфекциясына резистенттілігінің айтарлық тай тө мендеуімен байланыстырады.

Бастапқ ы туберкулез кешенінің рентгенологиялық картинасында шартты тү рде 3 кезең бө лінеді: пневмония, сору жә не тығ ыздау, петрификация. Бұ л кезең дер бастапқ ы туберкулез ағ ымының клиникалық -морфологиялық заң дылық тарына сә йкес келеді. Пневмония диаметрі 20-30 мм жә не одан да кө п ө кпе тінінің қ араң ғ ылығ ымен, дұ рыс емес формамен, шайылғ ан контурлармен жә не біртекті емес қ ұ рылыммен сипатталады. Кө бінесе қ араң ғ ылық ты III, IV, V немесе ө кпенің базальды сегменттерінде анық тайды. Процестің табиғ и ағ ымы кезінде пневмониялық кезең 4-6 айғ а созылады. Сору жә не тығ ыздау сатысы ө кпе тінінде перифокальды инфильтрацияның жә не ө кпе тамырының аймағ ында перинодулярлық инфильтрацияның біртіндеп сорылуымен сипатталады. Ө кпе компоненті ә детте орташа қ арқ ындылық тың шектеулі қ араң ғ ылығ ымен, лимфа тү йіндері-ө кпенің кең ейтілген жә не деформацияланғ ан тамырының кө лең кесімен жақ сы анық талатын. Зақ ымданудың биполярлық симптомы анық анық талады. Сору жә не тығ ыздау кезең і 6 айғ а жуық жалғ асады. Петрификация сатысы ө кпе компонентінің орнында айқ ын контуры (Гон ошағ ы) жә не аймақ тық лимфа тү йіндерінде жоғ ары қ арқ ындылығ ы (кальцинаттар) қ осылғ ан жоғ ары инсенсивті ошақ ты кө лең кенің қ алыптасуымен сипатталады.

Клиника: жиі ө ткір немесе ө ткір бастау кө рінеді. Дене қ ызуы жиі 38-38, 5 °С дейін кө теріледі, қ ақ ырық бар жө тел мазалайды, жиі ө кпе процессіне плевраның реакциясымен байланысты кеуде қ уысында ауырсыну сезімдері пайда болады. Перкуссия жә не аускультация кезінде бастапқ ы кешеннің ө кпе компонентін, егер оның ө лшемдері сегменттің ө лшемінен асып кетсе, анық тауғ а болады. Туберкулезді қ абыну аймағ ының ү стінде ө кпелік дыбыстың тө гілуін, босаң суын, тыныс алудың кү шеюін анық тайды. Жө телгеннен кейін тұ рақ ты емес ұ сақ қ уысты сырылдар ұ стауғ а болады. Жиі конъюнктивит, фликтен, нодозды эритема, аллергиялық плеврит, артрит (ревматоид Понсе) немесе полисерозит кездеседі. Балаларда кейде іштің орташа гиперемиясы, мұ рынмен тыныс алудың қ иындауы немесе аллергиялық пайда болғ ан тыныс жолдарының шырышты қ абығ ының ісінуі салдарынан жө телуі байқ алады.

Диагностика: қ ақ ырық ты бактериологиялық зерттеу. Туберкулинодиагностика, алғ ашқ ы туберкулез кешені бар науқ астарда туберкулинге жиі гиперергиялық реакция. Вакцинацияланбағ ан балада немесе оң анергиясы бар жасө спірімде туберкулинге сезімталдық тың ө згеруі (конверсиясы) кезекті Манту сынамасы кезінде 2 ТЕ бұ рын теріс болса, оң ғ а Вираж деп аталады. Вираж ағ зағ а вирулентті МВТ алғ ашқ ы ену фактісін растайды. Фибробронхоскопия бастапқ ы туберкулезбен науқ астарда ұ стамалы қ ұ рғ ақ жө тел, жергілікті қ ұ рғ ақ сырылдар, ателектаза, бактерия бө лу жағ дайларында, сондай-ақ ұ зақ уыттану кезінде кө рсетілген. МБТ ү шін ерекше праймері бар ПТР неғ ұ рлым ақ параттық. Зақ ымдану аймағ ынан алынғ ан биоптатты бактериологиялық жә не морфологиялық зерттеу ө те қ ұ нды. Жалпы қ ан анализінде кейде шағ ын лейкоцитоз, палочкоядерлік нейтрофилдер санының артуы жә не ЭТЖ жоғ арылауы байқ алады. Салыстырмалы лимфопения мү мкін.

Асқ ынулар: плеврит, лимфогематогенді диссеминация, ателектаз, бронх туберкулезі, нодулобронхиальды жыланкө з, сондай-ақ бронхогенді диссеминация, ө кпе немесе лимфа тү йініндегі алғ ашқ ы каверна типтік асқ ынулар болып табылады. Ауыр, бірақ сирек асқ ынулар — казеозды пневмония жә не туберкулезді менингит.

2. Кеудеішілік лимфа тү йіндерінің туберкулезі: анық тамасы, рентгенологиялық тү рлері. Клиника. Диагностика. Асқ ынулар.

Анық тамасы: кеудеішілік лимфа тү йіндерінің туберкулезі-ө кпе тінінде ерекше қ абыну болмағ ан кезде лимфа тү йіндерінің зақ ымдануы дамитын бастапқ ы туберкулездің тү рі.

Рентген: трахеобронхиальді жә не бронхопульмоналды кеудеішілік лимфа тү йіндерінің туберкулезінде ө кпе тамырының кө лең кесінің ұ лғ аюын анық тайды. Тамырдың сыртқ ы шекарасы дө ң ес жә не шайылғ ан болады, оның қ ұ рылымы бұ зылады. Паратрахеалды лимфа тү йіндерінің зақ ымдануы жартылай дө ң гелек немесе полициклді жиегі бар орта кө лең кенің кең еюіне ә келеді. Лимфа тү йіндерінің жекелеген топтарында айқ ын контуры бар жоғ ары қ арқ ындылығ ы бар рентгенограммаларда ұ сынылғ ан кальцинаттар қ алыптасады.

Клиника: ә детте жіті, интоксикациялық синдромның біртіндеп кү шеюімен басталады. Кеудеішілік тү йіндердің бірнеше топтары зақ ымданғ ан кезде жіті бастау болады. Бұ л жағ дайда фебрильді қ ызба жә не айқ ын жалпы функционалдық бұ зылулар белгіленеді. Кө ктамырдың лимфа тү йіндерінің ұ лғ аюы жоғ арғ ы қ уыс кө ктамырдың қ ысылуына ә келуі мү мкін. Кө ктамыр қ ысымының жоғ арылауымен жоғ арғ ы қ уыс кө ктамыр синдромы кеуденің алдың ғ ы бетінде тері асты кө ктамырларының кең еюімен, сирек бас ауыруымен, цианозбен жә не беттің ентігушілігімен, мойын кө лемінің ұ лғ аюымен кө рінеді. Тә н қ ұ рғ ақ кө кжө тел тә різді (битональды) жө тел пайда болуы мү мкін. Ол кең ірдектің кеуде жә не оның бифуркация аймағ ында ұ лғ айғ ан лимфа тү йіндерінің қ ысымына байланысты. Кейбір науқ астарда трахеяғ а жә не бас бронхқ а қ ысым стридорозды тыныс алады. Парастерналь жә не паравертебральды аймақ тарда ө кпелік дыбыстың нығ аюын, кеуде омыртқ аларының қ алқ ан ө сінділерінен бронхофонияның кү шеюін, бастың артқ а кү рт аударылуы кезінде кеуде тұ тқ асының ү стінде " Қ асқ ыр шуының " пайда болуын атап ө теді.

Диагностика: Туберкулинодиагностика, кеудеішілік лимфа тү йіндерінің туберкулезі бар науқ астарда туберкулинге реакция жиі гиперергиялық. Бактериологиялық зерттеу. Қ ақ ырық ты зерттеу ү шін аса сезімтал ә дістерді — люминесцентті микроскопияны жә не себуді пайдалану маң ызды. Фибробронхоскопия бастапқ ы туберкулезбен науқ астарда ұ стамалы қ ұ рғ ақ жө тел, жергілікті қ ұ рғ ақ сырылдар, ателектаза, бактерия бө лу жағ дайларында, сондай-ақ ұ зақ уыттану кезінде кө рсетілген. Жалпы қ ан анализінде кейде шағ ын лейкоцитоз, палочкоядерлік нейтрофилдер санының артуы жә не ЭТЖ жоғ арылауы байқ алады. Салыстырмалы лимфопения мү мкін.

Асқ ынулар: плеврит, лимфогематогенді диссеминация, ателектаз, бронх туберкулезі, нодулобронхиальды жыланкө з, сондай-ақ бронхогенді диссеминация, ө кпе немесе лимфа тү йініндегі алғ ашқ ы каверна типтік асқ ынулар болып табылады. Ауыр, бірақ сирек асқ ынулар — казеозды пневмония жә не туберкулезді менингит.

3. Ө кпенің диссеминирленген туберкулезі: анық тамасы, жіктелуі, рентгенологиялық сипаттамасы. Клиника. Диагностика.

Анық тамасы: Диссеминирленген туберкулез ағ за бойынша микобактериялардың таралуы жә не кө птеген туберкулез ошақ тарының ә ртү рлі мү шелерінде пайда болуы нә тижесінде пайда болады.

Жіктелуі: диссеминирленген туберкулездің 3 нұ сқ асын бө леді: жайылғ ан, ө кпені басым зақ ымдайтын, басқ а ағ заларды басым зақ ымдайтын. Таралу жолына байланысты гематогенді, лимфогематогенді жә не лимфогенді болуы мү мкін. Ағ ымының сипаты бойынша жіті(милиарлық ), жіті, созылмалы бө лінеді.

Рентген: ө кпенің диссеминирленген туберкулезінде рентгенологиялық белгісі ошақ тық диссеминация болып табылады. Ол екі ө кпеде де жиі симметриялы орналасқ ан кө птеген ошақ ты кө лең келермен сипатталады. Лимфогенді диссеминация кезінде ошақ тық кө лең келер бір жең ілде, кө бінесе орта бө лімдерде жиі анық талады. Жіті милиарлы туберкулез кезінде аурудың алғ ашқ ы 7-10 кү нінде шолу суретінде диссеминацияны қ арастыру мү мкін емес. Аурудың 10-14-ші кү ні суретте кө птеген ұ сақ (диаметрі 2 мм артық емес) ошақ ты кө лең келер кө руге болады. Ө кпенің жіті диссеминацияланғ ан туберкулезі ө кпенің жоғ арғ ы жә не орта бө лімдерінде ошақ ты кө лең келердің басым орналасуымен субтоталды ошақ ты диссеминациямен сипатталады. Ошақ ты кө лең келер негізінен ірі (5-10 мм), аз немесе орташа қ арқ ындылығ ы (субтоталды ірі бірдей ошақ ты диссеминация). Кейбір ошақ тық кө лең келер деструкция учаскелерімен фокустық қ араң ғ ылық ты қ ұ райды. Ө кпенің созылмалы диссеминирленген туберкулезінде субтотальды немесе тотальды симметриялық полиморфты ошақ тық диссеминация анық талады. Кейбір науқ астарда екі ө кпеде жұ қ а қ абырғ алы сақ иналы қ уыстар — штампыланғ ан немесе кө зілдірік каверналар кө рінеді. Қ абырғ алардың кө лденең орналасуын жә не диафрагма кү мбездерінің тө мен тұ руын кө рсетеді. Фиброзғ а жә не ө кпе тамырлары кө лең кесінің жоғ арғ ы ү лесі кө лемінің азаюына байланысты симметриялы жоғ ары тартылғ ан (" талдың плакачы" симптомы). Рентгенограммадағ ы жү рек кө лең кесі орта қ алыпта болады, ал оның кө лденең ө лшемі ірі тамырларда тарылады (" тамшылап жү рек" ).

Клиникасы: ө кпенің жіті диссеминирленген (милиарлы) туберкулезі. Бірінші болып интоксикация белгілері пайда болады: ә лсіздік, тершең дік, тә беттің нашарлауы, дене қ ызуының кө терілуі, бас ауруы, кейде диспепсиялық бұ зылулар. Интоксикация мен функциялық бұ зылулардың ө суі дене салмағ ының жоғ алуымен, адинамиямен, терлеудің кү шеюімен, тахикардиямен жү реді. Сандырақ, шатасу немесе уақ ытша естен тану мү мкін. Кейде жө тел, қ ұ рғ ақ кесе, аздағ ан шырышты қ ақ ырық пен пайда болады. Тә н клиникалық симптом — ентігу жә не акроцианоздың дамуы. Ө кпенің барлық бетінде тимпаникалық ө кпе дыбысын, ә лсіреген немесе қ атты тыныс алуды анық тайды, кейде қ ұ рғ ақ немесе ұ сақ қ уысты сырылдардың аз мө лшерін тың дайды. Жиі бауыр мен кө кбауырдың ұ лғ аюы, кейде іштің орташа кебуі байқ алады.

Ө кпенің жіті диссеминирленген туберкулезі бірнеше апта ішінде біртіндеп дамиды жә не айқ ын кө ріністері жоқ. Аурудың басында жалпы ә лсіздік, шаршағ ыштық, жұ мысқ а қ абілеттіліктің тө мендеуі, тітіркенгіштік, тершең дік жиі кездесетін симптомдар болып табылады. Тә бет нашарлайды, дене салмағ ы біртіндеп азаяды. Кейде дененің субфебрильді температурасын, шағ ын ентігу жә не мезгіл-мезгіл пайда болатын ө німді жө тел. Одан ә рі жұ тыну кезінде бү йірінің ауыруы немесе ауыру жә не тамақ тың ауыруы, дауыстың тамағ ы мазасызданады. Жіті диссеминацияланғ ан туберкулезбен ауыратын науқ астарда объективті тексеру кезінде тұ рақ ты қ ызыл дермографизм, ө кпелік дыбыстың симметриялық қ ысқ аруы жә не ошақ тардың жиналу аймағ ының ү стіндегі жатыраралық кең істіктегі тұ рақ ты емес қ ұ рғ ақ сырылдарды анық тауғ а болады. Кейде ылғ алды ұ сақ қ уысты, ал ыдырау қ уыстары мен орташа қ уысты сырылдар пайда болғ ан кезде тың дайды. Ө кпенің созылмалы диссеминирленген туберкулезінің клиникалық кө рінісі туберкулез процесінің фазасына жә не оның ескіруіне байланысты. Асқ ынғ ан кезде ә лсіздік пайда болады, дене қ ызуы жоғ арылайды, тә беті нашарлайды жә не дене салмағ ы тө мендейді. Науқ астар тахикардия мен жө тел, жиі қ ұ рғ ақ немесе аз мө лшерде қ ақ ырық. Созылмалы диссеминирленген туберкулездің ең тұ рақ ты клиникалық симптомы ентігу болып табылады. Оның дамуы диффузды пневмофиброздың, эмфиземаның біртіндеп ө суімен байланысты. Ө кпенің созылмалы диссеминирленген туберкулезінің тә н белгілері-ү стің гі жә не қ осылғ ан кең істіктердің батуы. Екі ө кпенің жоғ арғ ы бө лігінің фиброзды ө згерістері, бронхтардың деформациясы жә не созылмалы бронхит кеуде қ уысының жоғ арғ ы бө лігінен ө кпе дыбысының қ ысқ аруына, қ ұ рғ ақ сырылдардың жиі пайда болуына себеп болады. Асқ ыну кезең інде аздағ ан ылғ алды сырылдар естілуі мү мкін. Кеуде қ уысының тө менгі бө лігінің ү стінде эмфиземағ а байланысты тимпаникалық ө кпе дыбысы жә не тыныс алуы ә лсірейді. Созылмалы диссеминирленген туберкулез кезінде каверналар жиі " ү зіледі", яғ ни перкуссия жә не аускультация кезінде оларды анық тамайды.

Диагностика: БЦЖ вакцинациясы жә не ревакцинациясы туралы, бактерия бө лгішпен қ арым-қ атынасы туралы, бұ рынғ ы алғ ашқ ы туберкулез туралы мә ліметтер, сондай-ақ қ ұ рғ ақ немесе экссудативті плеврит, ө кпеден тыс туберкулез ошақ тарын анық тау қ ұ нды болып табылады. Жіті милиарлы туберкулез кезінде Туберкулинодиагностика туберкулинге теріс немесе ә лсіз оң реакциясы бар жасушалық иммунитеттің кү рт тежелуін анық тайды. Бактерия бө лу массивтілігі аз, сондық тан люминесцентті микроскопия жә не культуралды зерттеу қ ажет. Фибробронхоскопия кезінде жиі бронхтардың шырышты қ абығ ында кө птеген туберкулезді бугоркалар кездеседі. Бронхоальвеолярлы шаюда жасушалық элементтердің қ ұ рамын, лимфоциттердің басымдығ ын анық тайды. Қ анның жалпы клиникалық талдауы ә детте шағ ын лейкоцитозды немесе лейкоциттердің қ алыпты қ ұ рамын, эозинофилдер мен лимфоциттер қ ұ рамының тө мендеуін анық тайды. Солғ а жылжуы бар абсолюттік жә не салыстырмалы нейтрофилез жә не ЭТЖ айтарлық тай жоғ арылауы байқ алады. Ауру ө ршіген кезде лейкопения жә не тромбоцитопения дамиды. Иммуноферменттік талдау жиі антиденелер титрінің МВТ-қ а айтарлық тай жоғ арылауын анық тайды. Сыртқ ы тыныс алу функциясын зерттеу негізінен рестриктивті сипаттағ ы желдету бұ зылыстарын анық тайды. МВТ праймері бар ПТР. ЭКГ — да ІІ жә не ІІІ бұ рылыстарда Р тісінің жоғ арылауы, кең еюі жә не деформациясы, эхокардиография кезінде-қ абырғ а қ алың дығ ының жә не оң қ арынша кө лемінің артуы байқ алады.

4. Ө кпенің ошақ ты туберкулезі: анық тамасы, рентгенологиялық сипаттамасы. Клиника. Диагностика

Анық тау: ошақ ты туберкулез жиі ө кпе туберкулезінің шағ ын тү рі ретінде қ арастырылады. Ө кпенің ошақ тық туберкулезінің клиникалық -морфологиялық ерекшелігі ерекше ө згерістердің аз кө лемі болып табылады-олар 1-2 сегменттердің жекелеген ө кпе ү лесінде дамиды. Ә рбір туберкулез ошағ ының ө лшемдері ө кпенің кө лденең ө лшемінен аспайды, яғ ни 12 мм.

Рентген: ошақ тық туберкулездің негізгі рентгенологиялық белгісі-ошақ тық кө лең ке, яғ ни диаметрі 1, 2 см артық емес қ араң ғ ылану.

Клиникасы: туберкулезді интоксикация симптомдары байқ алады: тез шаршағ ыштық, тө мен жұ мыс қ абілеттілігі, тә беттің тө мендеуі, дене салмағ ының азаюы. Кейде ә ртү рлі вегетативті бұ зылулар пайда болады — тершең дік, тахикардия, гипотонияғ а бейімділік. Кү ннің екінші жартысында дене температурасы субфебрильді болуы мү мкін. Жекелеген жағ дайларда плевра патологиялық процеске тартылғ ан кезде тыныс алу қ озғ алыстары кезінде кеуде қ уысында тұ рақ сыз ауырсыну пайда болады. Объективті тексеру кезінде кеуде қ уысының зақ ымдану жағ ында тыныс алу қ озғ алысының аз шектелуі, кейде зақ ымдану аймағ ының ү стінде тыныс алудың ә лсіреуі анық талады. Жаң а ошақ тық туберкулездің ө ршуі клиникалық тү рде интоксикация симптомдарының кү шеюімен жә не қ ақ ырық тың аз мө лшері бар жө телдің пайда болуымен кө рінеді. Созылмалы ошақ тық туберкулезбен ауыратын науқ астарда асқ ынғ ан кезде уыттану белгілері, қ ақ ырық бар жө тел, жекелеген жағ дайларда аздағ ан қ ан ө ршу пайда болады. Тексеру кезінде жиі сө нетін кең істіктің батуын, ө кпе дыбысының қ ысқ аруын, қ атты тыныс алуды жә не зақ ымдау аймағ ының ү стіндегі жергілікті қ ұ рғ ақ сырылдарды анық тайды.

Диагностика: ошақ тық туберкулезбен ауыратын науқ астарда Туберкулинодиагностика (2 ТЕ Манту сынамасы) нормергиялық реакцияны жиі анық тайды. Бактериологиялық зерттеу міндетті болып табылады, бактериоскопия жә не қ ақ ырық ты немесе бронхиалды ішіндегіні культуралдық зерттеу (себу) кемінде 3 рет жү ргізіледі. КТ кезінде зақ ымдану сипатын анық тауғ а болады-ошақ тардың айналасындағ ы тіндердің тығ ыздалуын анық тауғ а, туберкулезді қ абыну зақ ымдануының кө рінісін анық тауғ а болады. Ө кпенің ошақ тық туберкулезімен ауыратын науқ астарда фибробронхоскопия кеудеішілік лимфа тү йіндерінде эндогенді туберкулез инфекциясы реактивациясына кү діктенген кезде жү ргізіледі. ПЦР.

5. Ө кпенің инфильтративті туберкулезі: анық тамасы, инфильтраттардың тү рлері, рентгенологиялық сипаттамасы. Клиника. Диагностика.

Анық тамасы: ө кпенің Инфильтративті туберкулезі-ө кпеде қ абыну ө згерістерінің болуымен сипатталатын, негізінен экссудативті сипаттағ ы, ортасында казеозды некрозбен жә не ө кпе тінінің деструкциясының жиі болуымен сипатталатын клиникалық тү рі.

Тү рлері: дө ң гелек, бұ лт тә різді, бронхолобулярлы инфильтрат, ә детте 2-3 ө кпе бө ліктерін қ амтитын, сегментті — бір сегмент шегінде, сондай-ақ полисегментарлы немесе ү лестік, инфильтрат. Тұ заралық саң ылаудың жү рісінде Инфильтрат перисциссурит деп аталады.

Рентген: Бронхолобулярлы инфильтрат, ә детте, диаметрі 3 см-ге дейін аз қ арқ ындылық тың шектеулі қ араюымен сипатталады. Дө ң гелек инфильтрат ашық, бірақ айқ ын емес сызбалармен шектелген қ араң ғ ыланғ ан. Тікелей рентгенограммада ол жиі байланыс аймағ ында орналасады. Медициналық қ араң ғ ылау бө лімдерінен ө кпенің тамырына қ абыну жолы кетеді, онда кейде қ ұ рғ ататын бронхтың проекциясын (" теннис ракеткасының " симптомы) анық тайды. Рентгенограммадағ ы бұ лт тә різді инфильтрат бір немесе бірнеше сегменттер шегінде біркелкі қ араң ғ ылану сияқ ты кө рінеді.

Клиникасы: бронхолобулярлы немесе дө ң гелек инфильтраты бар науқ астарда аурудың клиникалық белгілері жиі ә лсіз. Бұ лт тә різді инфильтрат жә не перисциссурит жағ дайларында инфильтративті туберкулездің басталуы ө ткір болады жә не тұ маумен немесе жіті пневмониямен ауруды еске тү сіреді. Қ ақ ырық пен аз жө тел пайда болады, мү мкін қ ан қ ұ ю. Плевраның патологиялық процесіне тарту зақ ымдану жағ ында кеудедедедегі ауырсынудың пайда болуына ә келеді. Лобиттің дамуымен ү дерістің одан ә рі ү деуі интоксикация жә не жө тел симптомдарының кү рт кү шеюімен, қ ақ ырық мө лшерінің ұ лғ аюымен сипатталады. Зақ ымдау аймағ ының ү стінде қ ысқ артылғ ан ө кпе дыбысы, дауыстық дірілдің кү шеюі, везикобронхиалды тыныс алуы анық талады. Кейде кішкентай сырылдар естіледі. Ыдырау қ уысының ү стінде тұ рақ ты емес орташа кө зді сырылдар естіледі, олар жиі науқ асты жө телгеннен кейін демде пайда болады. Тиімді емдеу аясында сырылдар тез (2-3 аптадан кейін) жоғ алады.

Диагностика: 2 ТЕ Манту туберкулин сынамасы. Бронхолобулярлы жә не дө ң гелек инфильтраты бар науқ астардағ ы туберкулинге Реакция ә детте нормергиялық. Туберкулинге айқ ын кө рінген жә не тіпті гиперергиялық сезімталдық ты ү демелі бұ лт тә різді инфильтрат жағ дайында, сондай-ақ лобит кезінде аурудың басында анық тауғ а болады. Казеозды пневмонияның дамуымен инфильтративті туберкулездің асқ ынғ ан ағ ымы теріс анергияғ а ә келуі мү мкін. Қ ақ ырық ты бактериологиялық, культуралдық зерттеу. Инфильтративті туберкулезбен ауыратын науқ астарда қ ақ ырық ты зерттеу кезінде жаң а эластикалық талшық тарды жиі анық тайды. Олардың болуы зақ ымдану аймағ ындағ ы деструктивті ө згерістерді растайды. Ө сірілген эластикалық талшық тарды, холестерин кристалдарын, аморфты фосфаттар тұ здарын жә не кальций тұ здарын анық тау асқ ынғ ан ескі пайда болғ ан туберкулез ошақ тары аймағ ында ыдырайтын инфильтраттың орналасуын куә ландырады. КТ-да зақ ымданғ ан бө лікте деформацияланғ ан жә не ішінара туралғ ан бронхтар, сондай-ақ ыдыраудың кө птеген қ уыстары байқ алады. Қ анның жалпы талдауы кө рсеткіштерінің ө згеруі инфильтраттың кө леміне жә не қ абыну реакциясының сипатына байланысты. Ө кпе тінінде айқ ын экссудациясы бар науқ астарда лейкоциттер саны 15, 0-25, 0*109 /л. таяқ шоядролық нейтрофилдердің пайыздық қ ұ рамының ұ лғ аюын, лимфопенияны, моноцитозды, ЭТЖ-ның 20-40 мм/с дейін жоғ арылауын атап ө теді. Инфильтративті туберкулез диагнозын верификациялау қ ақ ырық та МВТ болғ ан кезде қ иындық тудырмайды. Олар болмағ ан жағ дайда ПТР-ғ а жү гінеді.

6. Казеозды пневмония: анық тамасы, рентгенологиялық сипаттамасы. Клиникалық ағ ымының ерекшеліктері. Диагностика

Анық тамасы: казеозды пневмония-ө кпе туберкулезінің ең ауыр тү рінің бірі. Казеозды пневмонияның ерекшеліктері туберкулезді қ абыну қ абатының кү рт айқ ын кө рінген казеозды-некрозды компоненті, тез ө ршу жә не кө птеген ыдырау қ уыстарының қ алыптасуы болып табылады.

Рентген: лобарлы казеозды пневмониямен ауыратын науқ астарда рентгенологиялық зерттеу кезінде ө кпенің бү кіл немесе кө п бө лігінің қ араң ғ ылығ ын анық тайды. Алдымен қ араң ғ ылау біртекті, бірақ аурудың ө ршуіне қ арай анық емес контурларымен дұ рыс емес форманың ағ арту учаскелері пайда болады. Қ уыстың қ азеозды массаларының бас тартылуына қ арай жіті туберкулездік кавернаның тә н тү рі пайда болады. Ө кпенің басқ а бө лімдерінде бронхогенді тұ қ ымдану ошақ тары анық талады.

Клиника: ө ткір басталуы. Науқ ас бозғ ылт, зақ ымданғ ан ө кпенің жағ ында қ ызба қ ызбасы байқ алуы мү мкін. Қ алтырау, ә лсіздік, айқ ын тершең дік, ентігу, тә беттің кү рт тө мендеуі, диспепсиялық бұ зылулар болуы мү мкін. Жө тел негізінен қ ұ рғ ақ, кейде қ иын бө лінетін қ ақ ырық аз мө лшерде. Казеозды-некрозды массалар балқ ытылғ аннан кейін жә не кө птеген ыдырау қ уыстарында пайда болғ аннан кейін бронх-ө кпе-плевральды синдромның айқ ын білінуі кү рт кү шейеді. Жө тел кө п мө лшерде қ ақ ырық пен ылғ алды болады. Науқ астар кеуденің ауыруы мазалайды. Қ ақ ырық та жиі қ ан қ оспасы бар. Ентігу (минутына 40 тыныс алу) жә не акроцианоз ө седі. Гектикалық безгегі дұ рыс емес, кахексия дамиды. Ө кпенің зақ ымдалғ ан бө ліктерін физиологиялық тексеру кезінде ө кпе дыбысының қ ысқ аруы, бронхиалды тыныс алуы ә лсіреген, ұ сақ қ уысты сырылдар анық талады. Қ уыс ыдырағ аннан кейін сырылдар естіледі, кө п, орташа жә не ү лкен қ уыс болады. Тахикардия жә не ө кпе артериясының ү стінде II тонның екпіні байқ алады. Жиі бауырдың ұ лғ аюы байқ алады.

Диагностика: Туберкулинодиагностика, туберкулинге тері реакциясының теріс анергияғ а дейін кү рт тө мендеуімен қ атар жү реді. Қ ақ ырық тың Бактериоскопиясы кезінде Цилю-Нильсен бойынша бояумен кө п мө лшерде микобактериялар табуғ а болады. КТ-да ө кпенің тығ ыздалғ ан ү лесінде кең ейтілген бронхтардың саң ылаулары (" ауа бронхографиясы" ) жақ сы ажыратылуы мү мкін. Серпімділік жоғ алту нә тижесінде ө кпенің зақ ымдалғ ан ү лесі азаяды. Қ анның жалпы талдауы орташа лейкоцитоз, палочкоядерлік нейтрофилдердің (25-30%) жә не айқ ын лимфопенияның (5-7% дейін) айтарлық тай артуы байқ алады. ЭЖ кү рт жоғ арылағ ан( 40-60 мм / сағ ), гипохромды анемия жиі дамиды. Несептің жалпы анализінде ақ уыз, лейкоциттер, жарылғ ан эритроциттер, гиалинді цилиндрлер кездеседі. Қ ан сарысуының биохимиялық қ ұ рамы айтарлық тай ө згерді: гипопротеинемия, альбумин мө лшерінің тө мендеуімен жә не глобулиндер дең гейінің жоғ арылауымен диспротеинемия, гипонатриемия. Сыртқ ы тыныс алу жағ дайын бағ алау жә не ЭКГ. Тыныс алу жеткіліксіздігі аралас типті, кө бінесе рестриктивті компонент басым. Жү рек қ ызметінің бұ зылуы миокард ишемиясы, тахикардия, артериялық гипотензия байқ алады.

7. Ө кпе туберкулезі: анық тамасы, жіктелуі, рентгенологиялық сипаттамасы. Клиника. Диагностика.

Анық тама: ө кпе туберкулезі-диаметрі 12 мм-ден асатын казеозды-некрозды кө лемді тү зілу, ол жақ ын маң дағ ы ө кпе тінінен екі қ абатты капсуламен шектеледі.

Жіктелуі: шағ ын (диаметрі 2 см-ге дейін), орташа (2-4 см) жә не ірі (4 см-ден астам) туберкулездер бө лінеді, олар бірлі-жарым немесе кө п болуы мү мкін. Ошақ тар мен инфильтраттардан тү зілетін туберкулездер шынайы деп аталады. Арасында шынайы туберкулем ажыратады солитарную (гомогенную жә не слоистую) жә не конгломератную (гомогенную жә не слоистую) туберкулему. Солитарлы туберкулез екі қ абатты капсуламен қ оршалғ ан дө ң гелек казеозды фокуспен ұ сынылғ ан. Конгломератты туберкулез бір екі қ абатты капсуламен біріктірілген бірнеше ұ сақ казеозды фокустардан тұ рады. Жалғ ан туберкулез немесе псевдотуберкулем бар, кейде толтырылғ ан кавернаны атайды. Дренирлейтін бронх қ абыну немесе тыртық ты облитерация жағ дайында ол біртіндеп казеозды массалармен, лимфа, жасушалық элементтермен толтырылады.

Рентген: кеуде қ уысының мү шелерін рентгенологиялық зерттеу ә детте І, ІІ немесе VI сегменттерде шектеулі қ араң ғ ылану ү шін типтік визуализациялауғ а мү мкіндік береді. Солитарлы туберкулезде ол ә детте дө ң гелек пішінді, айқ ын контуры мен орташа қ арқ ындылығ ы бар. Полициклді сыртқ ы контуры конгломератты туберкулезге тә н. Сондай - ақ, ө кпенің тамырына периваскулярлы жә не пе-рибронхиальды желілік тығ ыздаулар тү ріндегі " жол" қ оршағ ан тіндерде тұ қ ымдану ошақ тары бар. Туберкулез кезіндегі рентгенологиялық картинаның маң ызды ерекшелігі-қ оршағ ан ө кпе тінінде полиморфты ошақ тардың жә не фиброз белгілерінің болуы.

Клиникасы: туберкулездің клиникалық ағ ымы ү демелі, стационарлық жә не регрессивті болады. Интоксикация белгілері, жө тел, қ ақ ырық тың бө лінуі кейде қ ан қ оспасы бар ү демелі туберкуллемасы бар науқ астарда пайда болады. Мұ ндай жағ дайларда аускультация кезінде аздағ ан жә не тұ рақ сыз ылғ алды сырылдарды тың дауғ а болады.

Диагностика: туберкулемасы бар науқ астардағ ы туберкулинге Реакция жоғ ары, кейде гиперергиялық болуы мү мкін. Туберкулез кезінде туберкулиндік реакциялар жиі қ алыпты немесе ә лсіз. Туберкулемасы бар науқ астарда қ ақ ырық ты бактериологиялық зерттеу. Бактерия бө лу ә детте аз. ТМБ анық тау ү шін люминесцентті бактериоскопия жә не себу қ ажет. Жә не кеуде рентгені.

8. Туберкулездік плеврит: анық тамасы, жіктелуі, рентгенологиялық сипаттамасы. Клиника. Диагностика. Плевральды пункция ү шін кө рсеткіштер.

Анық тамасы: Туберкулезді плеврит-жіті, қ ұ рылыс, плевраның созылмалы немесе қ айталанатын туберкулезді қ абынуы. Ол шыныаяқ туберкулездің кез-келген орналасуы мен тү рі кезінде асқ ыну ретінде пайда болады, бірақ ағ зада туберкулез инфекциясы бірінші пайда болуы мү мкін.

Жіктелуі: Туберкулезді плеврит аллергиялық (параспецификалық ), перифокальды жә не плевра туберкулезі тү рінде болуы мү мкін. Плевральды ішіндегісінің сипатына байланысты туберкулезді плеврит қ ұ рғ ақ (фибринозды) жә не экссудативті болады. Ірің ді экссудативті плеврит туберкулезді плевраның эмпиемасы деп аталады. Аллергиялық плеврит туберкулез инфекциясына плевра жапырақ тарының гиперергиялық экссудативті реакциясы нә тижесінде пайда болады. Перифокальды плеврит ө кпе туберкулезді қ абынудың субплевральды орналасқ ан кө здерінен плевральды парақ тардың байланысқ ан зақ ымдануы жағ дайында дамиды.

Рентген: экссудативті плеврит кезінде рентгенологиялық зерттеу. Қ абырғ алық диафрагмалды синус аймағ ындағ ы мө лдірлік жоғ алады, жә не сұ йық тық кө лең кесі диафрагманың ү стінде анық талады. Сұ йық тық тың кө лемі ұ лғ айғ ан кезде науқ астың тік жағ дайында ө кпенің тө менгі бө лігінің қ араң ғ ылық кө рінісінің жоғ арғ ы шетімен анық талады. Сұ йық тық тың едә уір кө лемі кезінде ортадағ ы мү шелер қ арама-қ арсы жақ қ а ығ ысады.

Клиника: аллергиялық плеврит ө ткір басталады. Науқ астар кеуде ауыруы, ентігу, дене қ ызуының кө терілуі. Экссудат лимфоциттер кө п серозды, МВТ табу мү мкін емес. Перифокальды плеврит кеуденің ауруы, қ ұ рғ ақ жө тел, дененің субфебрильді температурасының пайда болуынан басталады. Бү йіріндегі ауырсыну жө тел, қ арама-қ арсы жақ қ а ең кейгенде кү шейеді. Кейде ауырсыну иық қ а, ішке таралады. Зақ ымдану жағ ында тыныс алу кезінде кеуде қ уысының қ озғ алуының шектелуі жә не плевраның ү йкеліс шуы тә н. Экссудативті плевритті плевраның туберкулезі кө птеген науқ астарда 2-3 апта бойы интоксикация симптомдарымен кө рінеді. Содан кейін дене температурасы фебрильді жоғ арылайды, ентігу пайда болады, бү йірінде ауырсыну пайда болады. Ерте кезең де плевра жапырақ тары қ абаттанғ анғ а дейін экссудатпен плевраның ү йкеліс шуы естіледі. Сұ йық тық тың жиналуына қ арай плеврит жағ ында кеуде қ абырғ асы тыныс алу кезінде артта қ алады. Кө п ішкен жағ дайда қ абырғ а аралық аралық тар тегістеледі. Перкуторлы дыбыс қ ысқ артылғ ан немесе тұ йық болады, дауыстық дірілдеу жә не тыныс алу шулары ә лсірейді немесе жоғ алады.

Диагностика: алғ ашқ ы туберкулезбен балаларда туберкулез плевриті диагностикасында туберкулинге гиперергиялық реакцияның жә не басқ а да сенсибилизацияның МВТ-қ а маң ызы бар. Ересектерде туберкулез этиологиясы плеврит туберкулинге жоғ ары сезімталдық аясында ө теді. Туберкулинге реакция ә лсіз оң немесе теріс болатын туберкулез эмпиемасы бар науқ астар ерекшелік болып табылады. Плевритпен ауыратын науқ астарда туберкулез диагнозын верификациялау ө кпе туберкулезі кезінде қ ақ ырық та МВТ немесе плевральды сұ йық тық та МВТ анық талуына негізделеді.

Пункция: плевра қ уысының пункциясы ү лкен диагностикалық мә нге ие. Плевра пункциясына негізгі кө рсеткіш плевра қ уысында ауаның немесе сұ йық тық тың (қ ан, экссудат, транссудат) болуына кү дік болып табылады. Плевра пункциясының алдында плевра қ уысында сұ йық тық тың бар-жоғ ын жә не орналасуын анық тау қ ажет. Науқ ас отырғ ан жағ дайда жү ргізеді, классикалық орын орта қ олтық асты жә не кү рек сызығ ы арасындағ ы 7 немесе 8 қ абырғ а аралық болып табылады.

9. Ө кпенің кавернозды туберкулезі: анық тамасы, рентгенологиялық сипаттамасы. Клиника. Диагностика

Анық тамасы: кавернозды туберкулез-бұ л ө кпе тінінде оқ шауланғ ан жә не тұ рақ ты қ уыс тү зілімі бар, қ оршағ ан тіндерде айқ ын инфильтративті жә не фиброзды ө згерістерсіз ө кпе туберкулезінің клиникалық тү рі. Кавернозды туберкулездің маң ызды ерекшелігі-морфологиялық ө згерістердің шектеулі жә не қ айтымды сипаты.

Рентген: рентгенологиялық зерттеуде туберкулездік каверналар ө кпенің жоғ арғ ы бө лімдерінде жиі кездеседі. Кавернозды туберкулез кезінде ә детте дө ң гелек пішінді бір сақ ина тә різді кө лең ке анық талады. Каверна қ абырғ асының қ алың дығ ы 2-3 мм, қ абырғ аның ішкі контуры айқ ын, сыртқ ы — жиі тегіс емес жә не шайылғ ан, ә сіресе қ абыну кезінде. Тыртық ты кавернаның ө кпе жә не плеврағ а ауыр нысаны дұ рыс емес.

Клиникасы: кавернозды туберкулезбен ауыратын науқ астар қ ақ ырық аз мө лшерде жө телді, тә беттің тө мендеуін, тұ рақ сыз кө ң іл-кү йді мазалауы мү мкін. Кеудеге перкуссия кезінде каверна аймағ ының ү стінде ө кпе дыбысының қ ысқ аруы анық талады. Жө тел мен терең демнен кейін зақ ымдау аймағ ының ү стінде ылғ алды жә не қ ұ рғ ақ сырылдар естіледі. Кө птеген науқ астарда " немые", яғ ни олар физиологиялық зерттеу ә дістерімен анық талмайды.

Диагностика: КТ-ол кавернаның топографиясы, оның пішіні мен кө лемі, қ абырғ асының жағ дайы мен қ алың дығ ы туралы егжей-тегжейлі тү сінік алуғ а, сондай-ақ бронхогенді тұ қ ымдану ошақ тарын айқ ын кө руге мү мкіндік береді. Қ ақ ырық микроскопиясы. Алайда бұ л науқ астарда бактерия бө лу массивтілігі аз, сондық тан люминесцентті микроскопияны қ олданғ ан дұ рыс. Туберкулинодиагностика нә тижелері кө бінесе туберкулинге нормергиялық сезімталдық ты кө рсетеді. Аурудың асқ ынғ ан ағ ымы кезінде туберкулинге сезімталдық теріс анергияғ а дейін тө мендеуі мү мкін. ОАК-лейкоцитоздың солғ а жылжуымен, лимфоциттер санының азаюымен, ЭТЖ жоғ арылауымен, асқ ынғ ан кезде анемия байқ алуы мү мкін. ОАМ-да аурудың ө ршуі кезінде шағ ын протеинурия, жеке лейкоциттер жә не эритроциттер байқ алады.

10. Ө кпенің фиброзды-кавернозды туберкулезі: анық тамасы, рентгенологиялық сипаттамасы. Клиника. Диагностика.

Анық тамасы: фиброзды-кавернозды туберкулез қ абырғ аларында жақ сы қ алыптасқ ан фиброзды қ абаты бар бір немесе бірнеше қ уыс тү зілімдерінің болуымен, жақ ын жатқ ан тіндерде айқ ын фиброзды ө згерістерімен жә не бронхогенді диссеминацияның полиморфты ошақ тарымен, жиі екі ө кпеде де сипатталады.

Рентген: бір немесе бірнеше сақ иналы кө лең келерді, ө кпенің зақ ымданғ ан бө ліктерінің азаюын, бронхогенді ұ рық тың полиморфты ошақ ты кө лең келерін анық тайды. Дө ң гелек тә різді кө лең келердің диаметрі 2-4 см-ден ө кпенің ү лес мө лшеріне дейін ө згереді, пішіні дө ң гелек болуы мү мкін, бірақ жиі ол дұ рыс емес немесе кө п циклды (бірнеше кавернаны біріктірген кезде). Кейде кавернаның саң ылауында секвестр немесе сұ йық тық дең гейі анық талады. Кезінде верхнедолевой оқ шаулау қ уыстың тө менгі бө лімдерінде ө кпе табу ошақ тар мен фокустар бронхогенного обсеменения, фиброзную тяжистость. Ө кпенің кө лемінің азаюы ортадағ ы мү шелердің зақ ымдану жағ ына ығ ысуына ә келеді.

Клиникасы: ә лсіздік, ә лсіздік, тә беттің тө мендеуі, арық тау, қ ақ ырық пен жө тел, ал аурудың кең таралғ ан жә не асқ ынғ ан тү рі — гектикалық типтегі қ ызба, тү нгі тер, ентігу сияқ ты шағ ымдар тә н. Созылмалы уыттану, ентігу, қ ақ ырық тың аз мө лшері бар жө тел (тә улігіне 50-100 мл дейін), кейде қ ан қ оспасы бар. Ә детте тексеру кезінде қ абырғ а аралық аралық тардың батуын, зақ ымдану жағ ында, кейде иық тың тө мен тү суін анық тайды. Ө кпені зақ ымдағ ан перкуторлы дыбыс ә детте қ ысқ артылғ ан, тыныс алу бронхиальды, ә лсіреген. Кавернаны оқ шаулау аймағ ында, ә сіресе жө телгеннен кейін ылғ алды сырылдар естіледі.

Диагностика: Ренгент, Кт. Қ ақ ырық тың микроскопиясы-бактерия бө лу жиі массивті болады, ә сіресе алғ аш анық талғ ан науқ астарда, сондық тан МВТ ә детте тікелей бактериоскопия ә дісімен анық талады. Қ ақ ырық ты зерттеу кезінде науқ астарда, МВТ-пен қ атар холестерин кристалдары, аморфты фосфаттардың тұ здары, ілінген эластикалық талшық тар — эрлиха тетрады табылуы мү мкін. Қ осымша ПТР, сондай-ақ биоптатты гистологиялық зерттеумен бронхоскопиялық биопсияны қ олдануғ а болады. Туберкулинодиагностика нә тижелері кө бінесе туберкулинге нормергиялық сезімталдық ты кө рсетеді. Аурудың асқ ынғ ан ағ ымы кезінде туберкулинге сезімталдық теріс анергияғ а дейін тө мендеуі мү мкін. ОАК-лейкоцитоздың солғ а жылжуымен, лимфоциттер санының азаюымен, ЭТЖ жоғ арылауымен, асқ ынғ ан кезде анемия байқ алуы мү мкін. ОАМ-да аурудың ө ршуі кезінде шағ ын протеинурия, жеке лейкоциттер жә не эритроциттер байқ алады.

11. Ө кпенің цирротикалық туберкулезі: анық тамасы, рентгенологиялық сипаттамасы. Клиника. Диагностика.

Анық тамасы: циррозды туберкулез ұ зақ ағ ымды процесспен ауыратын науқ астарда туберкулезді қ абыну толық емес инволюциясы жә не дә некер тінінің артық дамуы кезінде қ алыптасады. Цирротикалық туберкулездің маң ызды ерекшелігі-фиброздық ө згерістердің ерекше қ абыну белгілерінен басым болуы.

Рентген: бір жақ ты цирротикалық туберкулезде, рентгенограммаларда қ араң ғ ылық ты жақ сы анық тайды. Қ араң ғ ылау аймағ ында дө ң гелек, сопақ жә не саң ылау тә різді формадағ ы — бронхоэктаза, қ алдық каверналар болуы мү мкін. Эмфиземаның рентгенологиялық белгілері бір мезгілде анық талады. Бастапқ ы туберкулездің асқ ынғ ан ағ ымының нә тижесінде пайда болғ ан орташа бө ліктегі цирротикалық туберкулез суретте орташа бө ліктегі синдром ретінде анық талады. Сол жақ жең ілде ұ қ сас кө рініс IV жә не V сегменттердің цирротикалық зақ ымдануы кезінде байқ алады. Диссеминирленген туберкулездің нә тижесінде қ алыптасқ ан ө кпенің цирротикалық туберкулезіне екі ө кпенің жоғ арғ ы жә не орта бө лімдерінде патологиялық ө згерістер тә н.

Клиника: науқ астар ентігу, жө тел жә не қ ақ ырық тың бө лінуіне шағ ымданады. Ө кпе-жү рек жеткіліксіздігінің біртіндеп ө ршуі тә н. Ентігу-демікпе компоненті бар, мезгіл-мезгіл қ ан кетуі мү мкін. Ө кпе жү регінің дамуына қ арай болғ ан симптомдарғ а тахикардия жә не акроцианоз қ осылады, шеткергі ісінулер пайда болады. Туберкулездің асқ ынуы интоксикация симптомдарымен, жө телдің кү шеюімен жә не қ ақ ырық мө лшерінің ұ лғ аюымен кө рінеді, жиі спецификалық емес қ абыну реакциясынан ажырату қ иын. Туберкулез ө ршуінің маң ызды белгісі-бактерия бө лудің жаң аруы. Цирротикалық туберкулездің ауыр асқ ынуы аспирациялық пневмонияғ а немесе ө ліммен аяқ талатын асфиксияғ а ә келуі мү мкін ө кпеден қ ан кету болып табылады. Цирротикалық туберкулезбен ауыратын науқ асты объективті тексеру кезінде қ ол жә не аяқ саусақ тарының соң ғ ы фаланттарының ө згеруін кө рсетеді — олардың барабанды таяқ шалардың тү рі, ал тырнақ — сағ аттық шынылардың тү рі болады. Бір жақ ты зақ ымдану кезінде кеуде қ уысының асимметриялығ ын жә не зақ ымдану жағ ында тыныс алу кезінде артта қ алуын анық тайды. Кеуде қ уысы бү ктелген, қ абырғ а аралық аралығ ы тартылғ ан. Ө кпелік дыбыстың нығ аюы, тыныс алудың ә лсіреуі, қ ұ рғ ақ немесе ұ сақ қ уысты монотонды, зақ ымдау аймағ ының ү стіндегі тыртық ты сырылдар деп аталады. Жү рек тұ йығ ының шекарасы кең ейген, жү рек тондары тұ йық талғ ан, ө кпе артериясының ү стінде II тонның екпіні бар. Қ ан айналымының декомпенсациясы кезінде бауыр мө лшерінің ұ лғ аюын, шеткі ісінулерді, кейде асцит байқ айды.

Диагностика: Рентген. Цирротикалық туберкулезбен ауыратын науқ астарда қ ақ ырық ты бактериологиялық зерттеу кезінде тек туберкулез ү дерісі асқ ынғ ан кезде ғ ана анық талады. Қ ақ ырық та бір мезгілде, ә детте, тыныс алу жолдарындағ ы қ абыну реакциясының спецификалық емес компонентін негіздейтін ә ртү рлі спецификалық емес микрофлораны табады. Фибробронхоскопия цирротикалық туберкулезбен ауыратын науқ астарда спецификалық емес эндобронхит, бронхтардың тыртық ты жә не қ абыну стеноздарын анық тайды. Жалпы қ ан анализінде қ абыну асқ ынғ ан кезде палочкоядерлік нейтрофилдер мен ЭЖ саны, ал созылмалы гипоксияда — эритроциттер саны жә не гемоглобин мө лшері ө седі. Ұ зақ интоксикация нә тижесінде қ ышқ ыл-негізгі жағ дайы бұ зылады, метаболикалық ацидоз пайда болады.

12. Туберкулезді менингит: анық тамасы, формалары. Клиника. Менингеалды синдром. Диагностика. Жұ лын-ми пункциясы ү шін кө рсеткіштер.

Анық тама: Туберкулезді менингит деп бас жә не жұ лын миының жұ мсақ қ абығ ының туберкулезді қ абынуы деп аталады.

Тү рі: туберкулезді менингиттің негізгі ү ш тү рі бар: базилярлық менингит, менингоэнцефалит, цереброспинальды менингит.

Бұ рын туберкулезге қ арсы препараттарды алмағ ан адамда пайда болатын базилярлық менингит. Менингоэнцефалит-тү рі ауыр жә не жиі кездеседі, арнайы ем болмағ ан кезде ми қ абығ ы туберкулезінің ү демелі ағ ымында пайда болады. Менингиттің цереброспинальды (диффузды) нысаны сирек кездеседі. Ол ә детте мидың жұ мсақ ми қ абығ ының зақ ымдану симптомдарынан басталады.

Клиника жә не менингеалды синдром: ауру ә лсіздіктен, жарық ты білуден, ұ йқ ының бұ зылуынан басталады. Дене қ ызуы алдымен субфебрильді, содан кейін 38 °С дейін кө теріледі. Менингеальды синдром-бұ лшық еттердің ригидтілігі, іш бұ лшық еттерінің тартылуы, Керніктің жә не Брудзиннің оң симптомдары, бас-ми нервтерінің парездері мен параличтері, опистотонус тү рінде дамиды (науқ астың басы тө ң керілген жә не ішке тартылғ ан аяқ тары бар бү йірінде орналасуы). Мидың ошақ тық зақ ымдануы жағ дайында гемипарез, гемиплегия пайда болады.

Диагностика: жұ лын сұ йық тығ ын зерттеу. Пункция кезінде мө лдір жұ лын сұ йық тығ ы жиі тамшылап шығ ады, қ ысым 300-400 мм дейін жоғ арылайды. жасушалар саны лимфоциттердің басымдығ ымен 100-400 в 1 мм3 дейін ұ лғ айтылғ ан, ақ уыз мө лшері — 0, 66-дан 3, 3 г/л дейін, жұ лын тү рлері 100 г/л дейін жә не одан да кө п. Қ анттың жә не хлоридтердің қ ұ рамы тө мендеген. Жұ лын сұ йық тығ ы тә улік бойы тұ рғ ан кезде туберкулезді менингитке тә н тор тү ріндегі нә зік фибрин пленкасы тү седі. Қ ан анализінде лейкоциттер саны солғ а жылжумен айтарлық тай жоғ арылауы мү мкін, лимфопения жә не жоғ ары ЭЖ байқ алады. Аурудың басында туберкулинге Реакция жиі тө мендеген жә не тіпті теріс (теріс анергия). Кө з тү бін зерттеу маң ызды. Кө здің тамырлы қ абығ ында бугорлық бө ртпелерді табуғ а болады. Кө ру нервтерінің дискілері мидың ісінуінен тоқ ырау болады. Кейде кө ру невритін анық тайды. КТ немесе мидың МРТ кезінде қ арыншалардың кең еюін (гидроцефалия) атап ө теді.

ЖМК ү шін кө рсеткіштер: менингитке кү дікті, менингоэнцефалит, белгісіз генездің тырысу синдромы, этиологиясы белгісіз кома, ерте жастағ ы балаларда белгісіз генездің қ ызбасы (38-400), жіті енжар параличтердің немесе парездердің болуы.

13. Туберкулездің ө кпеден тыс тү рлері: сү йектер мен буындар, перифериялық жә не мезентериалды лимфа тү йіндері, зә р шығ ару жү йесі. Аурудың диагностикасындағ ы цитологиялық, бактериологиялық жә не гистологиялық зерттеудің рө лі.

Сү йектер мен буындардың туберкулезі-қ аң қ аның кез келген бө лігінің ерекше зақ ымдануы.

Патогенез жә не патологиялық анатомия. Сү йектер мен буындар туберкулезінің зақ ымдануы ТМБ-ның гематогенді таралуы кезінде баяу тү рдегі аса жоғ ары сезімталдық негізінде дамиды.

Клиникалық кө рініс. Сү йек-буын туберкулезі туберкулезді интоксикация симптомдарымен жә не сү йек-буын жү йесінің жергілікті зақ ымдануымен кө рінеді. Ұ йқ ының, тә беттің бұ зылуы, дене қ ызуының эпизодтық кө терілуі, вегетативті бұ зылулар. Науқ астар арқ адағ ы немесе буындағ ы кезең дік ауырсыну, шаршау, бұ лшық ет кернеуі тоқ тайды. Сү йек-буын туберкулезінің негізгі клиникалық тү рлері: туберкулезді остит, омыртқ а туберкулезі жә не буындардың туберкулезі. Ауыруы жү ктеме кезінде кү шейеді. Зақ ымданғ ан омыртқ алардың сү йекті ө сінділеріне басу кезінде жергілікті ауырсыну анық талады. Буындардың контурын қ арау кезінде тегістелген, периартикулярлы тіндер ісініп, тығ ыздалады. Аяқ -қ олдың бү гу контрактурасы, гипотония жә не бұ лшық еттердің гипотрофиясы дамиды. Ү деріске жататын сү йек жә не жұ мсақ тіндердің тартылуына қ арай абсцесстер мен жыланкө здер пайда болуы мү мкін.

Диагностика. Мұ ндай науқ астардағ ы кү дікті аймақ тарды сә улелік ә діспен, абсцесстің, жыланкө здің, буын қ уысының, зақ ымданғ ан ұ лпалардың пунктаттары мен биоптаттарын бактериологиялық, цитологиялық жә не гистологиялық зерттеу қ ажет. Сә улелік ә дістердің рө лі, ә сіресе КТ жә не МРТ, артроскопия. Зақ ымданғ ан буында сү йек остеопорозы, буын саң ылауының тарылуы, буын сө мкесінің инфильтрациясы, буын беттерінің жә не сү йектердің буын ұ штарының деструкциясы анық талады.