Бассүйек-мидың жабық жарақаты (мидың шайқалуы, мидың соғылуы, бассүйекішілік гематомалар)

ЦРЗ (Республиканский центр развития здравоохранения МЗ РК)
Версия: Архив - Аурулардың диагностикасы жә не емдеу хаттамалары (Приказ №764, 2007, №165, 2012)

Бассү йек-мидың жабық жарақ аты (мидың шайқ алуы, мидың соғ ылуы, бассү йекішілік гематомалар)

Бассү йек-ми жабық жарақ аты − бассү йек пен мидың, бастағ ы жұ мсақ тіндердің бү тіндігі бұ зылмай жə не/немесе бассү йектің апоневрозы созылмай болғ ан зақ ымдануы;

Ашық БМЖ – бастың жұ мсақ тіні жə не бассү йектің апоневроз (шандыр) дулығ асының бү тіндігі бұ зылуы жатады, ол сынық аймағ ына сə йкес келеді. Ми жарақ атының ө тпелі зақ ымдануына бассү йектердің сынуы жə не мидың қ атты қ абығ ының зақ ымдануы жатады.

Жіктемесі

Бассү йек ішілік − цереброваскулярлық ө згерістер, ликворлық айналымның бұ зылуы, мидың ісінуі, бассү йекішілік қ ысымның ө згерістері, дислокациялық синдром.

Жү йелік − артериялық гипотензия, гипоксия, гипер жə не гипокапния, гипо жə не гипернатриемия, кө мірсу алмасуының бұ зылуы, ТІШҚ Ұ - синдромы.

БМЖ науқ ас жағ дайының ауырлығ ы − жарақ аттанушы ақ ыл-есінің тежелу дең гейіне қ арай, неврологиялық симтомдардың айқ ындылығ ына, басқ а ағ залардың зақ ымдануы болуы немесе болмауына қ арай бағ аланады. Команы Глазго шкаласы бойынша бағ алау ə дісі кең тарағ ан. Жарақ аттанушының жағ дайын 12-24 сағ. кейін 3 параметр бойынша науқ аспен алғ ашқ ы кездесуде бағ алайды: кө здерін ашуы, сыртқ ы тітіркендірулерге реакциясы, сұ рақ қ а жауап беруі, қ озғ алу реакциясы.

БМЖ алғ ан науқ астардың ахуалы 5 градацияғ а бө лінеді.

- қ анағ аттанарлық ахуал (жағ дай);

- орташа ауырлық тағ ы ахуал (жағ дай);

- ауыр ахуал (жағ дай);

- аса ауыр ахуал (жағ дай);

- терминальды (ақ тық ) ахуал (жағ дай).

Қ анағ аттанарлық жағ дайғ а жатқ ызу критерилері:

- есі анық;

- тіршіліктік функциялары бұ зылыстарының болмауы;

- салдарлық (дислокациялық ) неврологиялық симптоматика болмауы, ілкі жартышарлық жə не краниобазальдық симптомдардың болмауы немесе айқ ын болмауы. Ө мірге қ ауіптілігі болмайды, ең бекке қ абілеттілігінің қ алпына келу болжамы жақ сы.
Орташа ауырлық жағ дайғ а жатқ ызу критерилері:

- есі анық немесе сə л есең гіреу;

- витальдық функциялары бұ зылмағ ан, (сə л брадикардия болуы мү мкін);

- ошақ талу симптомдары − жартышарлық жə не краниобазальдық кейбір симптомдардың айқ ын болуы мумкін. Кейде жекелеген ми дің гегі симтомдарының жең іл нистагм т. б.

Ауыр жағ дайғ а жатқ ызу критериі (15-60 мин):

- ақ ыл-есінің ө згерісі терең есең гіреу немесе сопор;

- витальдық функциялары бір-екі кө рсеткіш бойынша шамалы бұ зылғ ан;

- ошақ талу симптомдары − ми дің гегі симптомдары онша айқ ын емес (анизокория, спонтанды нистагм, контралатеральдық пирамидалық жеткіліксіздік, менингеальдық симптомдардың дене осі бойынша диссоциялануы) жартышарлық жə не краниобазальдық симптомдар айқ ын сонымен қ атар эпилепсиялық ұ стамалар, парездер жə не параличтер болуы мү мкін.
Ауыр дə режелі жағ дай деп айту ү шін бұ зылыстардың біреуі болу қ ажет. Ө мірге қ ауіптілігі жоғ ары, кө бінде ауыр жағ дайдың ұ зақ тығ ына байланысты, ең бекке қ абілеттілігі қ алына келуі екі-талай.
Аса ауыр жағ дайғ а жатқ ызу критериі (6-12сағ. ):

- ақ ыл-естің орташа немесе ауыр комағ а дейін бұ зғ ан;

- бірнеше параметр бойынша витальдық функциялары айқ ын бұ зылғ ан;

- ошақ талу симптомдары – ми дің гегі симптомдары айқ ын білінеді (парез, айқ ын анизокория, кө здің вертикальді жə не горизонтальді дивергенциясы, тонустық спонтанды нистагм, жарық қ а қ арашық тар реакциясының ə лсізденуі, екі жақ ты патологиялық рефлекстер, децеребрациялық сіресу, жартышарлық жə не краниобазальдық симптомдардың айқ ын кө рінуі (екіжақ тық жə не кө птеген парездерге дейін)

Аса ауыр жағ дай деп айту ү шін барлық параметрлер бойынша айқ ын бұ зылыстар болу қ ажет. Ө мірге қ ауіптілігі жоғ ары. Ең бекке қ абілеттілігі қ алпына келуі мү мкін емес.

Терминальдық жағ дайдың критериі:

- шектен шық қ ан комағ а дейін ақ ыл-естің бұ зылуы;

- тіршіліктік функциялардың қ ималы дең гейде бұ зылуы;

- ошақ талу симптомдары – ми дің гегі симптомдары екіжақ ты ауыр мидриаз арқ ылы білінеді, мө лдір қ абақ тың жə не қ арашық тың реакциясы жойылу; жартышарлық жə не краниобазальдық симптомдар кө п жағ дайда жалпымилық жə не ми дің гегі симптомдарының астарында қ алып бү ркемеленіп кетеді. Науқ астың тірі қ алуы мү мкін

емес.

БМЖ клиникалық формалары
Типіне байланысты:

- оқ шауланғ ан;

- қ осарланғ ан;

- аралас;

- қ айталанғ ан.
БМЖ 2 тү рге бө лінетін:

1. Жабық.

2. Ашық:
-тесіпө тпеген;
- тесіп ө ткен.

Мидың зақ ымдану тү рлеріне байланысты тү сініктеме:
1. Ми(дың ) шайқ алу(ы) – ауыр емес жарақ аттаушы кү штің тү суінен болатын жағ дай. БМЖ жарақ аттаушларының 70%- да кездеседі. Ми шайқ алғ анда естен тану болмайды немесе жарақ аттан кейін аз уақ ытқ а 1-2 мин-тан 10-15 мин. естен танумен сипатталады. Науқ астар басы ауыратынын, айнатынын, жү рек айнитынын, қ ұ сатынын, кө зін қ озғ алтқ анда ауырсынатынын, ə л-дə рмені жоқ тығ ын айтып шағ ымданады.
Сің ір рефлексінің жең іл ассимитриясы болуы мү мкін. Қ ысқ а мерзімді ретроградтық амнезия. Антероградттық амнезия болмайды. Ми шайқ алуына кө рсетілген кө ріністер ми функциональдық зақ ымдануымен шақ ырылады жə не 5-8 кү ннен кейін ө теді. Диагнозды қ ою ү шін берілген барлық симптомдардың болуы аса қ ажет емес. Мидың шайқ алуы бірдей форма болып табылады жə не ауырлық дə режеге бө лінбейді.

2. Мидың соғ ылуы – бұ л зақ ымдану ми затының макроструктуралық деструкциясы тү рінде жиі гемморагиялық компонентпен жарақ ат кү шінің тиген кезінде боледы. Клиникалық ағ ымыны қ арай жə не ми тінінің зақ ымдануының айқ ындығ ына қ арай соғ ылу жең іл, ауыр, жə не ауыр дə режеге бө лінеді.

Ми соғ ылуының жең іл дə режесі (10-15% жарақ аттанушы). Жарақ аттан кейін бірнеше минуттан 40 минутқ а дейін естен тану. Кө бінде 30 мин. дейінгі уақ ытта ретроградтық амнезия кө рінеді. Егер антероградтық амнезия пайда болса, онда ол ұ зақ емес. Ес қ алпына келгенде жарақ аттанушы бас ауруына, жү рек айнуына, қ ұ су, бас айналуына, назардың ə лсізденуіне шағ ымданады.
Нистагм, анизорефлексия, кейде жең іл гемипарез кө рінуі мү мкін. Кейде патологиялық рефлекстердің кө рінуі болады. Субарахноидальдық қ ан қ ұ йылу ə серінен айқ ын емес менингеальдық синдром кө рінеді. Бради жə не тахикардия кө рінуі мү мкін. АҚ 10-15 мм. с. б. транзиторлық кө терілуі. Симптоматика одан сайын дамиды жарақ аттан кейін 1-3 аптада.