1.4.2. SQL сұраныстардың құрылымдық тілі. 5 страница

Бұ л кестеде қ ызметкердің жеке коды жә не қ ызметкерлер туралы мә ліметтер толтырылады. Келесі кестеде топ жетекшілерінің реті, шифрі, сыныбы жә не мұ ғ алім жайлы мә ліметтер толтырылады. Ондағ ы ө рістерге тоқ талатын болсақ, олар 2. 8-суретте кө рсетілген

Сурет - 2. 8 Топ жетекшілері туралы мә лімет

Бұ л кестелермен жұ мыс ары қ арай жалғ астырылады. Олар формалармен, сұ раныстармен жұ мыс жасағ анда ү лкен роль атқ арады. [30]

2. 2 Сұ раныстар жасау

Сұ раныстар – кестеден мә ліметтерді қ олданушығ а ың ғ айлы тү рде таң дайтын объект. Сұ раныстың кө мегімен мынадай амалдар орындалады: сұ рыптау, реттеу, сызу. Сонымен қ атар сұ рыптаудың кө мегімен берілген алгоритм бойынша мә ліметтерді тү рлендіруге болады, жаң а кесте қ ұ руғ а болады, автоматты тү рде кестені мә ліметтермен толық тыруғ а болады, ол мә ліметтерді басқ а кестеден алу арқ ылы, кестедегі қ арпайым амалдарды орындауғ а болады. Сұ раныстың ерекшеліктері: олар мә ліметтерді базалық кестеден алып, олардың негізінде уақ ытша нә тижелік кесте қ ұ рады[17].

Кестелерге жаң а мә лімет енгізгенде оның қ ұ рлымы ө згеруі мү мкін, бұ л проблемалар деректер қ орын басқ ару жү йесінде сұ раныстардың кө мегімен шешіледі. Яғ ни, негізгі кестеде мә ліметтер реттеліп орналаспайды, ал қ олданушығ а олар реттелген тү рде қ ажет болса немесе іріктеп алу керек болса, ол сә йкес сұ ранысты жасайды. Егер ондай сұ раныс болмаса оны жасау керек.

«Ұ йымдастыру жұ мыстары» деректер қ орында бірнеше сұ раныстар қ ұ рылғ ан. Олар: жеке оқ ушы бойынша, топ тізімі бойынша, жетекшілер бойынша жә не тағ ы басқ алары болып табылады. Келесі суретте топ тізімі бойынша оқ ушылар сұ ранысы кө рсетілген.

Сурет - 2. 9Топ тізімі бойынша студенттер сұ ранысы

Яғ ни, бұ л сұ ранысты орындау барысында оқ ушының атын енгізіп, OK батырмасын басамыз. Сонда бізге келесі нә тиже экранғ а шығ ады. [31]

Сурет - 2. 10 Сұ раныс нә тижесі

Келесі сұ раныста ә рбір жеке топ жетекшісі жайлы мә лімет берілген.

Сурет - 2. 11Топ жетекшілері жайлы сұ раныс

2. 3 Деректер қ орында форманың жасалу тү рлері

Қ олданушыны мә ліметтерді кесте тү рінде ұ сынылуы қ анағ аттандырмаса, олар мә ліметтерді ө зіне қ ажетті тү рде экранғ а шығ аратын мү мкіндік беретін форма қ ұ руына болады. Форма мә ліметтерді іздеуде де пайдаланылады. Форма кестеге қ арағ анда экранғ а кө бірек мә ліметтер шығ арады. Бұ л ә рекет мә ліметтердің < < кө лемділігін> > қ амтамасыз ететін объектілердің кө мегімен жасалады. 2. 12-суретте Жаң а форма (Новая форма) терезесі кө рсетілген. Ол форма қ ұ руда пайдаланылатын терезе. [32]

Сурет - 2. 12 Жаң а форма терезесі

Форма мастері. Форма мастерінің мү мкіндіктерін зерттеу ү шін Ұ йымдастыру жұ мыстары деректер қ орының Студенттер тізімі кестесіне жаң а бағ аналар қ осып қ арастырайық.

Micrоsoft Access деректер қ орын басқ ару жү йесінде «Мұ ғ алімдер» кестесін қ ұ руда «Код преподователя» кілттік ө рісінің мә лімет типі сандық болады сондық тан «Общие» объектісіндегі «Индексированное поле» ө рісінде «Совпадения не допускаются» деп енгіземіз.

Сурет - 2. 9 «1» кестесінің қ ұ рылымдық тү рі

Мастер формасын іске қ осу ү шін форма қ аттамасына кө шіп, Қ ұ ру тү ймешігін басқ аннан кейін, кесте атын белгілеп, Ок тү ймешігін

Сурет - 2. 13 Форма мастерінің бірінші қ адамы басу керек.

Мастердің бірінші қ адамы 2. 13-суретте кө рсетілген. Бұ нда форма қ ұ руда қ ажет ө рістерді кө рсету керек оларды кестелерден де, сұ раныстардан да алуғ а болады. Байланысқ ан кестелердің ішінен ө те кө п ө ріс алудың мағ ынасы жоқ. Мастер бұ л жағ дайда дұ рыс жұ мыс істейтін форма қ ұ ра алмайды. Біз тек қ ана оқ ушылар тізімі кесте ө рістерін ғ ана таң даймыз да (барлық ө рістер бірдей оң жақ тағ ы тізімге > белгісі бар тү ймешікті басу арқ ылы жылжиды) келесі қ адамғ а кө шеміз. Мастердің екінші қ адамы 2. 14-суретте кө рсетілген. Бұ нда бізге белгілі формалардың бірнеше тү рінің біреуін кө рсету керек. Біздің мысалда, бір бағ аналы тү рі таң далды.

Сурет - 2. 14 Мастердің екінші Сурет-2. 15 Мастердің ү шінші қ адамы
қ адамы

Мастердің 3-ші қ адамы 2. 15-суретте кө рсетілген. Бұ нда қ олданушы форманың стилін таң дайды. Мастердің соң ғ ы, тө ртінші, қ адамы 2. 16-суретте кө рсетілген. Бұ нда жаң а формағ а атау беріліп, келесі ә рекеттің бағ ыты таң далады олар: дайын форманы кө ру, мастердің жұ мысын ө згерту немесе ө ндеу болып табылады. [33]

Сурет-2. 16 Мастердің тө ртінші қ адамы

Сурет-2. 17 Форма мастерімен қ ұ рылғ ан форма

Форма макетін жасап болғ аннан кейін оны жауып, берілген ат бойынша сақ тау керек. Деректер қ оры терезесінде форманы ашқ анда онымен базалық кестенің мә ліметтерін кө ріп шығ уғ а немесе ө згертуге болады.

Мысал ретінде тағ ы да бір форманы кө рсетейік. Ол форма сводный деп аталады. Бұ л форманың жалпы кө рінісі тө мендегі суретте кө рсетілген:

Сурет-2. 18 Іс шаралар сводный формасының жалпы кө рінісі

Жалпы деректер қ орында келесі формалар қ ұ рылғ ан: бас форма, колледж деректері, колледж қ ызметкерлері, Мұ ғ алімдер тізімі, іс шаралар жә не тағ ы басқ алары. Осылардың ішінен іс шаралар жоспарына тоқ талатын болсақ, онда бізге жалпы жоспар туралы мә лімет берілген. Оны келесі суреттен кө руге болады.

Сурет-2. 19 Іс шаралар жоспары туралы мә ліметтерді енгізу

формасының жалпы тү рі

Келесі форма «топтың іс шаралар жоспары» деп аталады. Бұ л форма сұ раныс кө мегімен орындалады, ө йткені кестеге толтырылғ ан кафедраның 2016-2017 жылдарғ а арналғ ан жоспарлары ө те кө п болғ андық тан, ә рбір қ олданушы екі жылдың біреуін енгізеді.

Сурет-2. 20 Формағ а кіретін кездегі «жылды енгіз»

сұ ранысының тү рі

Яғ ни, бұ л сұ ранысқ а жылды енгізу арқ ылы келесі формағ а қ ол жеткізуге болады.

Сурет-2. 21 Топтың іс шаралар жоспары туралы мә ліметтер атты

форманың жалпы тү рі

Бұ л форма «топтың іс шаралар жоспары» туралы мә лімет кестесінен жә не сұ ранысынан жасалғ ан. Формада кафедра жоспарының қ ай жылы қ андай жоспарлар бар деген ақ парат кө рсетілген. [34]

2. 4 Есептердің қ ұ рылу жолдары

Есепті қ ұ рмастан бұ рын есеп орналасатын деректер қ орын ашу керек. Есеп қ ұ рудың келесі тү рлері бар (2. 16-сурет):

· Қ ұ растырушы режимі кө мегімен;

· Есеп мастері кө мегімен;

· Автоесеп: бағ аналы тү рде;

· Автоесеп: ленталы тү рде;

· Есепті диаграммамен қ ұ ру;

· Почталық наклейкаларды баспағ а шығ ару ү шін есепті қ ұ ру.

Есептер екі режимде болады: қ ұ растырушы жә не кө ру.

Сурет-2. 22 Есепті қ ұ ру тү рлері

Сурет-2. 23 Топ жетекшілері кестесіне қ ұ рылғ ан есеп тү рі

Сурет-2. 24 Іс шаралар сұ ранысы бойынша қ ұ рылғ ан есеп

Сурет-2. 25 Топ тізімі сұ ранысына қ ұ рылғ ан есеп

Сурет-2. 26 Білімгер кестесіне жасалғ ан есеп тү рі

Сурет-2. 27 Жетекшілер бойынша қ ұ рылғ ан есеп[35]

2. 5 Деректер қ орына макросты қ олдану

Макросты қ ұ рмастан бұ рын макростың ө зі орналасатын деректер қ орын ашып алу қ ажет. Макросты қ ұ ру ашық дрекетер қ орындағ ы макрос қ аттамасын таң даумен жә не Создать тү ймешігін басу арқ ылы іске асады. Макросты қ ұ ру терезесі келесі бағ аналардан тұ рады: макрос аты, шарт, макрокоманда жә не ескертпе (примечание). Макрос аты жә не шарт бағ аналары міндетті болып табылмайды. Сондық тан оларды (макростар атаулары) жә не (шарт) тү ймешіктерін шерту арқ ылы немесе Вид менюінің кө мегімен алып тастауғ а болады.

Access-тегі макростардың барлық жиындарын келесі топтарғ а бө луге болады:

· Кестелерді, формаларды жә не есептерді жабу жә не ашу;

· деректерді қ орытындылау;

· сұ раныстың орындалуы;

· макрокомандалардың орындалуын басқ аруы мен шарттардың дұ рыстығ ын тексеру;

· мә ндерді орнату;

· деректерді іздеу;

· арнайы менюді қ ұ ру жә не меню командаларын орындау;

· экранғ а шығ аруды басқ ару;

· қ олданушығ а орындалып жатқ ан ә рекеттерді хабарлау;

· объектілерді экспорттау, импорттау, жою, кө шіру, атын ө згерту;

· басқ а қ олданбаларды іске қ осу. [36]

Сурет-2. 28 Жаң а макрос қ ұ ру терезесі

Мысалы бізге форма қ аттамасында орналасқ ан Колледж қ ызметкерлері формасына жаң а мә лімет қ осу ү шін макростың кө мегімен ашуғ а болады. Макросты қ ұ ру ү шін формада орналасқ ан Колледж қ ызметкерлері формасын тышқ анды басулы кү йде макрокоманда ө рісіне апарып қ оямыз. Сол кезде ашылатын тізімнен ОткрытьФорму командасын таң даймыз (2. 29- сурет).

Сурет-2. 29 Жаң а қ ызметкерлер туралы мә лімет макросы

Макросты орындау нә тижесінде макрос қ аттамасының ө зінде-ақ тұ рып керекті кесте, сұ раныс, форма немесе есепті автоматты тү рде ашуғ а болады.

Жалпы қ ұ рылғ ан макростардың толық тізімін келесі суреттен кө руге болады:

Сурет-2. 30 Қ ұ рылғ ан макростардың тізімі

Макростар – кейбір оқ иғ аларғ а жауап ретінде орындалатын ә рекеттердің сипаттамасы болып табылады. Ә рбір ә рекет қ ажетті параметрлерді таң дап алуғ а жә не оларды автоматтандырылғ ан режимде енгізуге болатын микро командамен іске асырылады. Макрос бір қ олданбалы программада мә ліметтерді ө ң деудің жекелеген операцияларын біріктіруге мү мкіндік береді. [37]

2. 6 Бағ дарламағ а жалпы сипаттама

Анық тамалық жү йе жү ктелгеннен кейін экранғ а Бас форма шығ ады ол 2. 31-суретте кө рсетілген. Бас форма тө рт батырмадан, программа жайлы мә ліметтен жә не суреттен тұ рады.

Сурет-2. 31 Батырмалық форма тү рі

Осы батырмалық форманың MS Access-тің мү мкіндіктеріне байланысты батырмалық форманы ө зіміздің қ ажетімізге орай бірнеше парақ тарғ а бө луге болады. Біз бірінші парақ ты форма деп атадық. Оны келесі суреттен кө руге болады. Бірінші парақ ты ашқ анда колледж қ ызыметкерлері туралы мә ліметтер енгізу терезелері ашылады. Колледж қ ызыметкерінің жеке кодын жә не аты-жө нін енгізіп жазбаны сақ тау батырмасын басу арқ ылы мә ліметті сақ таймыз. [38]

Сурет-2. 32 Батырмалық форманың бірінші парағ ы

Енді батырмалық форманың екінші парығ ына тоқ талатын болсақ, онда оқ ушылар туралы мағ лұ мат берілген жә не парақ ты оқ ушылар тізімі деп атадық. Оны бізге келесі суреттен кө руге болады.

Сурет-2. 33 Батырмалық форманың екінші парағ ының жалпы тү рі

Формағ а бірнеше есептерді орнаттық. Ә рбір батырмағ а басқ ан сайын батырмалар ө з жұ мысын атқ арады. Жалпы батырмаларды орнатудың да жұ мысы қ иын емес. Біз батырмаларды саймандар тақ тасынан алып, батырмалық формағ а апару арқ ылы орнатамыз. Ол келесі суреттегідей беріледі.

Сурет-2. 34 Саймандар тақ тасынан батырма сайманын

алудың жалпы тү рі

Батырмалық форманың жұ мыс жасауы біздің жұ мысымыздың белсенділігіне байланысты.

Қ орытынды

Бұ л дипломдық жұ мыста мен Місrоsoft Ассеss арқ ылы деректер қ орын қ ұ руды ү йрендім. Місrоsoft Ассеss ә рі қ олайлы, ә рі пайдалануғ а ың ғ айлы басқ ару жү йесі болып есептелінеді. Деректер базасындағ ы менюді қ ұ рып, ол аркылы қ ұ жатты, анық таманы жә не отчетты қ ұ руды ү йрендім. Місrоsoft Ассеss объектілерімен жеке жұ мыс жасап, ө зімнің ой-ө рісімді кең ейттім. Мә ліметтер базасында ақ паратты қ алай орналастырып, қ алай орталық тандыру керек екенін тү сіндім. Ақ паратты орталық тандыру оны ә р қ ырынан қ арап бақ ылауғ а жә не ү лкен мә ліметтер жү йесін автоматты тү рде жаң артуғ а мү мкіндік береді.

Мә ліметтер базасы мен Місrоsoft Ассеss қ осымшасы арқ ылы жұ мыс жасауды ү йрене отырып, кө птеген мү мкіндіктерге кө з жеткіздім, ақ паратты тиімді жә не қ олайлы ө ң деуге қ ол жеткіздім.

Бұ дан ә рі қ арай мә ліметтер базасы ақ паратты ө ң деп сақ таудың негізгі қ ұ ралы болып қ алады деп ойлаймын.

Кез-келген жұ мысты жазбас бұ рын оның зерттейтін аймағ ымен танысу керек. Сол себептен дипломдық жұ мысты жазбас бұ рын колледжтің ұ йымдастыру жұ мыстары, оғ ан қ ойылатын талаптар жә не оны жү ргізу жолдары толық зерттелінді. Алынғ ан мә ліметтердің негізінде жаң а ақ параттық жү йе жасалынды. Бұ л жү йені жасағ анда оны неғ ұ рлым ә мбебап, тү сінікті, қ олдануғ а ың ғ айлы етіп шығ аруғ а ұ мтылдық.

Дипломдық жұ мыста ақ параттық жү йені жасаудың негізгі принциптері, жобалау сатылары мысалдармен кө рсетілді. Осы кө рсетілген мысалдар, тү сіндірулер жаң а жү йе жасауғ а негіз бола алады.

Қ ұ рылғ ан ақ параттық жү йе:

· мұ ғ алімдердің деректерді жө ндеу жә не ө ң деу жұ мыстарын ә лдеқ айда жең ілдетеді;

· қ ажетті ақ паратты жылдам табуғ а мү мкіндік береді;

· қ ағ аз жү зінде сақ талатын ақ параттардың ү лкен кө лемін қ ажет етпейді;

· қ андайда бір ақ паратты қ ағ аз бетінен іздеуге кететін уақ ытты ү немдейді;

· колледждің ұ йымдастыру жұ мысымен айналысатын мұ ғ алімдердің жұ мысын автоматтандырады.

Деректер қ орын жобалау туралы қ азақ тіліндегі материалдарды жә не " Колледждегі ұ йымдастыру жұ мыстарын жү ргізуде деректер қ орын пайдалану" ақ параттық жү йесін барлық колледжтерде оқ у процестерінде кө мекші қ ұ рал ретінде қ олдануғ а болады деп ойлаймыз.

Ойымды қ орыта келгенде, Місrоsoft Ассеss жең іл, ә рі жұ мыс істеуге ың ғ айлы деректер базасы болып есептелінеді.

Қ ОЛДАНЫЛҒ АН Ә ДЕБИЕТТЕР:

1 Т. А. Купрова: «Создание, программирование баз данных средства -ми СУБД», М., Мир, 1991А. Гончаров: «Microsoft Access-97 в примерах», Питер, 1997

2 Стивен Копустейк: «Access. Шаг за шагом», Москва, Бином, 1998

3 Скотт, Баркер: «Использование Microsoft Access-97», Санкт-Петербург, 1998

4 Джон Вейскас: «Эффективная работа с Microsoft Access» Санкт-Петербург , 1998

5 Под ред. Д. Э. Н. Проф. В. В. Евдакимова: «Экономическая информатика», Санкт-Петербург, 1997

6 Справочник Microsoft Access-1998

7 Алан Нейбауэр: «Access-97 для занятых», Москва, 1997

8 А. Горев, Р. Ахаян, С. Макашарипов: «Эффективная работа с СУБД», Санкт-Петербург, 1998

9 М. Хэлверсон, М. Янг: «Эффективная работа с Microsoft Office 97» Санкт-Петербург, 1998

10 Ульман Дж.: «Основы систем баз данных», Финансы и статистика, 1998

11 Дейта К.: «Введение в системы базы данных», Наука, 1990

12 С. Д. Кузнецов: «Оснолвы современной базы данных», Наука, 1997

13 О. Л. Голицына, Н. В. Максимов, И. И. Попов: «БАЗА ДАННЫХ» Москва ФОРУМ – ИНФРА-М, 2004

14 А. В. Могилев, Н. И. Пак, Е. К. Хеннер: «Информатика» Москва, Академия, 2000

15 Е. З. Зиндер: «Проектирование баз данных: новое требования, новые подходы СУБД» 1996

16 С. Б. Дунаев: «Доступ к базам данных и техника работы в сети» Москва, Диалог-Мифи

17 Ким Вон: «Технология объектно – орентированных баз данных» 1994

18 Т. С. Карпова: «Базы данных: модели, разработка, реализация» Питер, 2001

19 К. З. Халыкова, Г. А. Абдулкә рімова «Педогогикалық информатика», Алматы 2007. – 419 б.

20 Neelam C. Poudyal, Bamadev Paudel and Gary T. Green. Estimating the impact of impaired visibility on the demand for visits to national parks. - Vol 19. - № 2. - april 2013

21 http: //www. ulead. com/products/main_web/web. htm

22 http: //officeupdate. microsoft. com/frontpage/

23 http: //www. acdsystems. com/index. htm

24 http: //www. macromedia. com/software/flash/

25 Рубенкинг Нейл Дж. Delphi 7. 0 для «чайников». - Киев, Диалектика, 2007.

26 Тодд Миллер, Дэвид Пауэл. Использование Delphi 7. 0 / специальное издание. - М. -Киев, Диалектика, 2007.

27 Балапанов Е. К., Бурибаев Б., Джузбаева Р. М., Мереке А. М. Принципы оргонизациии электронного учебника «Лабораторный практикум по информационным технологиям». Тез. межд. конф. по дистанц. образ. – Алматы, 2001. – С. 78-83.

28 Баймұ қ анов Т., Исаев М., Нұ рқ ожаев Ж., Нұ рғ алиева Ғ. Экономика мамандарын даярлаудың кейбір жағ дайлары // Қ азақ стан жоғ ары мектебі. – 2003. N2. – Б. 37-41

29 Ө зіндіке жұ мыс – кә сіби біліктілік кө зі // Қ азақ стан мектебі – 2008. N9. – Б. 14-16.

30 Бидайбеков Е. Ы. Развитие методической системы обучения информатике специалистов совмещенных с информатикой профилей в университетах республики Казахстан: автореф. … док. пед. наук: 13. 00. 02. − М., 1998.

31 Могилев А. В. и др. Информатика: Учеб. пособие для студ. пед. вузов / А. В. Могилев, Н. И. Пак, Е. К. Хеннер; Под ред. Е. К. Хеннера. – 2-е изд., стер. – М.: Изд. центр «Академия», 2006.

32 Нурмухамедов Г. М. «О подходах к созданию электронного учебника»// Информатика и образование. 2006.

33 Буслова Н. С. Системно-деятельностный подход как средство повышения качества обучения теоретическим основам информатики в условиях информационно-предметной среды педагогического вуза: дис. ... канд. пед. наук: 13. 00. 02. − Омск, 2006. онный учебник «Основы теории компьютеров». – М: Ксит МИФИ, 2000.

34 УваровА. Ю. Электронный учебник: теория и практика. // М.: Изд-во УРАО, - 1999.

35 Вербицкий А. А. Теория контекстного обучения как основа педагогических // Сред. проф. образование. − 1998.

36 Ракитина Е. А. Теоретические основы построения концепции непрерывного курса информатики. − М.: Информатика и образование, 2002.

37 Абдраимов Д. И., Бидайбеков Е. Ы., Гриншкун В. В., Камалова Г. Б. Теоретико-методологические основы разработки, мониторинга качества и экспериментальной апробации компьютерных учебно-методических комплексов нового поколения. – Алматы: КазНПУ им. Абая, 2005.

38 Бидайбеков Е. Ы., Гриншкун В. В., Бостанов Б. Ғ. «Электронды оқ ыту қ ұ ралын жасау мен пайдалану» Оқ у-ә дістемелік қ ұ ралы, Алматы, 2009.

39 Дородницын А. А. Информатика: предмет и задачи //В сб. Кибернетика. Становление информатики. − М.: Наука, 1986.