1.4.2. SQL сұраныстардың құрылымдық тілі. 3 страница

Сурет - 1. 8 Деректер қ орының терезесі

Жұ мыстың бастапқ ы кезең дерінде бұ л терезеде ү ш кесте тү рі шығ ады олар конструктор (қ ұ растырушы) режимінде кесте қ ұ ру, мастер кө мегімен кесте қ ұ ру, мә ліметтер енгізу жолымен кесте қ ұ ру. Егер ДҚ -да жоқ дегенде бір кесте қ ұ рылғ ан болса, онда ол терезеде (қ олданушының жұ мыс істеп отырғ ан терезесінде) Ашу (Открыть) жә не Қ ұ растырушы (Конструктор) тү ймешіктері іске қ осылады. Біз ДҚ қ ұ рылғ ан кезде бұ л терезенің керекті ақ параттармен толатынын кө реміз. Оны атаулар (заголовок) кең істігінде тышқ ан тү ймешігін екі рет басу арқ ылы бү кіл экранғ а жаюғ а болады. Мұ ндай режимде жұ мыс жасау ың ғ айлы. ДҚ -да жоқ дегенде бір кесте болу керек болғ андық тан ДҚ -н қ ұ растыруды кесте жасаудан бастаймыз. Жұ мыс істеу барысында онда біз қ андай деректердің типтері орналасатынын жә не олардың қ андай қ асиеттері болатындығ ын анық таймыз. Қ ұ ру (Создать) тү ймешігін басқ аннан кейін программа жаң а кесте диалог терезесін ашады. Ол 1. 3—суретінде кө рсетілген. Бізде бірнеше жаң а кестелер қ ұ ру тә сілдері бар жә не олардың барлығ ын кө руге болады.

Сурет - 1. 9 Жаң а кесте қ ұ ру терезесі

Бұ л режим Access-те кестелердің не екендігін жақ сы тү сіну ү шін мейлінше қ олайлы. Сондық тан егер де сіз осы ДҚ БЖ-мен жұ мыс жасағ ың ыз келсе онда қ ұ растырушы терезесімен мұ қ иат танысың ыз. Сонымен біз 1. 1-суретте кө рсетілгендей " Новая база данных" тү рінде Microsoft Access-ті іске қ осамыз жә не ОК тү ймешігін басамыз. Программа жаң а деректер қ орын қ ұ руды ұ сынады жә не бізге ашылғ ан терезеде оның атын беруіміз керек. Сонан соң келесі ашылғ ан терезеде Создать тү ймешігін басу керек. Бұ дан кейін Жаң а кесте терезесінде Қ ұ растырушы опциясын тандаймыз (1. 3-суретінде кө рсетілген). Ә рине, Қ ұ растырушы режимін ДҚ -дағ ы бұ рын бар басқ а да кестелер ү шін қ осуғ а болады.

Кесте терезесі Қ ұ растырушы режимінде 1. 4—суретінде кө рсетілгендей болады. [16]

Сурет -1. 10 Кесте қ ұ растырушының терезесі

Кесте қ ұ ру барысында бұ л режимде программа ешқ андай ө ріс қ ұ рмайды. Сіз ө зің із кесте структурасын анық тауың ыз керек. Конструктор терезесінің жоғ арғ ы бө лігінде барлық ө рістердің типі мен аттарының тізімін кө рсететін кесте (бланк) орналасқ ан. Суретте мысал ретінде қ олданушы анық тағ ан ү ш ө ріс кө рсетілген. Бастапқ ыда бланк терезесінің жоғ арғ ы бө лігі бос. Кесте қ ұ ру ү шін ең болмағ анда " ө ріс аты" жә не " ө ріс типі" графасын толтыру қ ажет. " Описание" графасы міндетті емес, ол графадағ ы мә лімет кестемен жұ мыс барысында экранның; тө менгі жолында шығ атын кө мекші текст тү рінде кө рсетіледі. Ө рістің типін беру ү шін " деректер типі" бағ анасына сә йкес ұ яшық қ а басу керек. Бұ л таң далғ ан ұ яшық оң жағ ында тізім символы пайда болады. Оны ашып керекті типті тандау керек.

Біз кесте ө рісінің біреуі кілттік ө ріс болып анық талуы керек екенін білеміз. Оны қ ұ ру ү шін курсорды бланктың керекті жолына қ ойып инструменттер панеліндегі Тетікті ө ріс тү ймешігін басың ыз немесе берілген жолмен байланысты контекстік менюден Тетікті ө ріс командасын таң дап алың ыз. Бірінші тетік бірнеше ө рістен тұ руы мү мкін. Мұ ндай жағ дай бірнеше ө рістердің комбинацияларының мә ні кестедегі жазбалармен сә йкестендірілген кезде туады. Мұ ндай кү рделі кілтті қ ұ ру ү шін бланктағ ы бірнеше жолды бө ліп алып, Тетікті ө ріс инструментін қ олдану керек. Бұ л ө рістің тетікті екенін жолды белгілеу аймағ ындағ ы кілттің суретінен кө руге болады. Кестеде бірден артық тетік болмайды, ал егерде сіз Конструктор режимімен жұ мыс жасай отырып кілт символымен екі немесе одан да кө п жол белгіленгенін кө рсең із, онда сіз бұ л кестеде кү рделі тетік қ ұ рылғ ан деп тү сінің із. [17]

Енді ө рістердің қ асиеттері мен типтерін талқ ылау уақ ыты келді, ә йтпегенде кестені қ ұ растыру мү мкін емес. Бірақ бұ л ақ парат ДҚ -ның структурасын тү сінудің тек бір ғ ана сатысы. Тағ ы кестелер арасындағ ы байланыстар типін оқ ып білуге тура келеді, сонда ғ ана Access сізге нақ ты пайда ә келе алады.

Сұ раныстарды қ ұ ру. Ә детте MS Access-те сұ раныстар автоматты тү рде қ ұ рылады, жә не қ олданушыларғ а оларды қ ұ ру керегі жоқ.

Форма немесе есеп негізі болып табылатын сұ ранысты қ ұ ру ү шін форма шеберін немесе есептер шеберін қ олдану керек. Олар формалар мен есептерді қ ұ ру ү шін қ олданылады. Егер есеп немесе форма бірнеше кестеге негізделген болса, онда шебер кө мегімен олардың SQL базалық инстукциясы қ ұ рылады.

Қ олданушығ а байланысты SQL-ді сұ раныс ретінде сақ тауғ а болады.

Бірнеше формалар немесе есептер ү шін базалық ретінде қ олданатын сұ раныстарды қ ұ руды жең ілдету ү шін сұ раныстар шеберін қ олданғ ан ың ғ айлы.

Сұ раныс шебері қ олданушының қ ойғ ан сұ рағ ына тә уелді негізгі ә рекеттерді автоматты тү рде орындайды. Егер бірнеше сұ раныс қ ұ рылса, шеберді сұ раныс қ ұ рылымын тез қ ұ руғ а да қ олдануғ а болады. Одан кейін оны жө ндестіру ү шін конструктор режиміне ө ту керек. Қ арапйым фильтр белгіленген фрагмент бойынша фильтр немесе ө рістер фильтрі негізіндегі сұ раныстарды қ ұ ру ү шін фильтрді сұ раныс ретінде сақ тау керек. Егер де осы айтылғ ан ә дістердің бірде біреуі талапты қ анағ аттандырмаса, онда сұ ранысты коструктор режимінде қ ұ ру керек.

Таң дау бойынша сұ раныстар жә не оның қ олданылуы. Кең қ олданылатын сұ арныстардың бірі болып, таң дау бойынша сұ раныс табылады. таң дау бойынша сұ раныс бір немесе бірнеше кестедегі мә ліметтерді қ айтарады, сонымен қ атар қ олданушы ө згерте алатын нә тижелерді де қ айтарады. Таң дау бойынша сұ ранысты қ осындыны есептеу ү шін, орта мә нді есептеу ү шін жә не тағ ы басқ а ә рекеттерді орындау ү шін де қ олданылады.

Ө згертулерге сұ раныстар жә не олардың қ олданылуы. ө згертулерге сұ раныс – бұ л бір амал кө мегімен бірнеше жазбаларғ а ө згерістерді енгізетін сұ раныс. Ө згертулерге сұ раныстың тө рт типі бар: ө шіруге, жаң артуғ а жә не жазба қ осуғ а, кесте қ ұ руғ а.

Ө шіруге сұ раныс. Бір немесе бірнеше кестедегі жазба топтарын ө шіреді.

Жазбаларды жаң артуғ а сұ раныс. Бір немесе бірнеше кестелердегі жазба топтарына ө згертулерді енгізеді.

Жазба қ осуғ а сұ раныс. Бір немесе бірнеше кестедегі жазба топтарын бір немесе бірнеше кестенің соң ына қ осады.

Кесте қ ұ руғ а сұ раныс. Бір немесе бірнеше кесте негізінде жаң а кесте қ ұ рады. Кесте қ ұ руғ а сұ раныс келесі ә рекеттерді орындау ү шін ың ғ айлы:

· жаң а кестені экспорт ү шін қ ұ ру;

· қ андай да бір уақ ыт мезетіне сә йкесті мә леметтеррі бар есептерді қ ұ ру;

· кестенің резервті кө шірмесін қ ұ ру;

· ескі жазбалары бар архивтік кестені қ ұ ру;

· SQL инструкциясына немесе кө п кестелі сұ раныстарғ а негізделген форма мен есептердің ә рекетін жоғ арылату. Мысалы, жалпы нә тижелері есептелетін, қ ұ рамында бес кестесі бар, сұ ранысқ а негізделген, бірнеше есептерді баспағ а шығ ару талап етіледі. Процесті жылдамдату ү шін қ ажетті жазбаларды алатын жә не оларды бір кестеде сақ тайтын кесте қ ұ ру сұ ранысын жасау керек. Одан кейін осы кесте негізінде есеп қ ұ рып, немесе оны есеп немесе форма ү шін жазба кө зі ретінде SQL инструкция ретінде кө рсету керек. Бұ л ә рбір есеп ү шін сұ ранысты қ айта қ осуғ а қ ааталнусыздық ты қ амтамасыз етеді. Бірақ кестені қ ұ ру сұ ранысын орындағ аннан кейін осы кестенің мә ліметтерді ө згермейтіндігін ескеру керек. [18]

Форма қ ұ ру. Қ олданушы форманы шебер кө мегімен немесе ө зі қ ұ ра алады. Форма шебері форма қ ұ ру процесін жеделдетеді, себебі барлық жұ мысты автоматты тү рде орындайды. MS Access шеберін қ олдану барысында мә ліметтерді енгізуге шақ ыруды кө рсетеді. Осының негізінде форма қ ұ рылады. қ ұ рылғ ан формаларда шеберді формада басқ ару элементтерін қ ұ руғ а қ олданылады. Форманы жө ндестіру ү шін конструктор режиміне ауыстыру керек.

Бір бағ анды қ арапайым форманы қ ұ ру ү шін «новый объект» батырмасы қ олданылады.

Есептеме қ ұ ру. Қ олданушы есептемені шебер кө мегімен немесе ө зі қ ұ ра алады. Есептемені шебер кө мегімен қ ұ ру кезінде MS Access барлық қ иын жұ мысты ө зі орындап, есептемені тез қ ұ рады. Шеберді шақ ырғ анан кейін қ ажетті мә ліметтерді енгізуге шақ ыруымен сұ хбаттық терезелер шығ арылады, жә не есеп қ олданушының жауабы негізінде қ ұ рылады. Шебер тә жірибелі қ олданушылар ү шін де тиімді болып табылады, ө йткені қ ұ рылғ ан есептің негізі ретінде, макетін тез ө ң деуге мү мкіндік береді. Осыдан кейін конструктор режиміне ауысып стандартты макетке ө згертулер енгізуге болады.

Болжамды іс-ә рекеттер:

· автоесеп кө мегімен бір бағ аннан тұ ратын есеп қ ұ ру;

· шебер кө мегімен есеп қ ұ ру;

· шебер кө мегінсіз есеп қ ұ ру;

· бірнеше кестелер бойынша есеп қ ұ ру;

Деректер типтері. Access-те мә ліметтердің негізгі 8 типі қ олданылады. Олар тө мендегі 1. 5 - суреттегі кестеде тізілген. Ө рістің пайдалану бағ ытына байланысты кестенің ә р ө рісі ү шін мә ліметтер типі таң далады. Символдық мә ліметтер ү шін ә детте Текстік (текстовый) тип қ олданылады. Текстік ө рістің максималды ө лшемін ө ріс қ асиеттерінің кө мегімен кө рсетуге болады. Memo типті тек ө рістегі текстің ұ зындығ ы 255 символдан асып кеткен жағ дайда ғ ана қ олданғ ан дұ рыс.

Сурет - 1. 11 Ө рістер типінің ашылғ ан тізімі

Мә ліметтердің Сандық (числовой) типі таң далғ ан кезде ө ріс ө лшемі қ асиетінің мә нін мұ ұ қ ият қ арастыру керек, ө йткені ол деректердің орналасу дә лдігін жә не сақ талууғ а қ ажетті орынның кө лемін анық тайды.

Мерзім /уақ ыт (дата/время) типі кү нтізбесін немесе уақ ытты кө рсетеді. Олар уақ ыт бірліктері: минут, секунд, сағ ат, кү н, ай жә не жыл ө лшемдерінде есептеулер жү ргізуге мү мкіндік береді. Ақ шалық мә ліметтерді сақ тауы ү шін ақ шалық (денежный) типі пайдаланылады. Бұ ндай есептеулер сандық типтегідей орындалады, бірақ ү тірден кейін екі орын беріледі. Есептеуіш типті ө ріс жазбаларды автоматты тү рде идентификациялайды. Кестеде есептеуіш типті ө ріс бірден артық болмауы керек. Логикалық (логический) типті ө ріс ақ иқ ат немесе жалғ ан мә ндерді қ абылдайды.

Макростар. Деректер қ орының қ ауіпсіздігі. Деректер қ орының объектісі. Макрос дегеніміз – бір немесе бірнеше макрокомандалар жиыны. Олар есепті баспағ а шығ ару немесе формаларды ашу сияқ ты анық талғ ан амалдарды орындайды. Макростар жиі орындалатын есептерді автоматизациялау ү шін пайдалы болуы мү мкін. Мысалы, қ олданушымен батырманы басқ ан кезде есепті баспағ а шығ аратын макросты жіберуге болады. Макрос макростар тобы жә не макрокомандалар тізбегінен тұ ратын болуы мү мкін. Кейбір жағ дайларда анық талғ ан макрокомандалардың орныдалуы жіберілген макроста болуы шешімі шартты ө рнектің қ олданылуымен анық талады. Бұ л макрокомандалар макросты жіберген сайын орындалады. Макросты жіберу ү шін оның атына бару керек. [19]

Макростар тобы. Туыс макростарды топтарғ а біріктіру немесе макростардың ұ лкен саны кезінде деректер қ орының басқ арылуы жең ілдетіледі. Таң далғ ан макростар тобы ү шін макростар атын кө ру ү шін макрос терезесіндегі вид менюінен макростар аттары командасын таң дау жеткілікті.

Макростар тобындағ ы макросты жіберу ү шін алдымен топ атын соден кейін нү кте арқ ылы макростың атын кө рсету керек.

Шартты макрокомандалар. «Условие» бағ анын шығ ару ү шін макрос терезесіндегі «вид»менюінің «условие» командасын таң дау керек. Макросты қ ұ ру:

· деректер қ оры терезесінде макрос парақ шасын таң даң ыз;

· қ ұ ру батырмасын басың ыз;

· макрокоманда бағ анындағ ы ұ яшық та макрокомандалар тізбегі ашылғ ан тізімдерді ашу батырмасын басың ыз;

· макрокоманда атын таң даң ыз;

· макрокомандағ а комментарий мә тінін енгізің із;

· керекті жағ дайда терезенің тө менгі бө лігінде макрокоманданың аргументің нұ сқ аң ыз;

· макросқ а басқ а макрокомандаларды қ осу ү шін келесі жолғ а ө тіп 3-6 қ адамдарды қ айталаң ыз. Макрокомандалар олардың бланкідағ ы орналасу тә ртібімен орындалады.

Деректер қ орының объектілері. Кестелер – бұ л кез-келген деректер қ орының негізгі объектілері. Біріншіден, кестелерде қ орда болатын барлық берілгендер сақ талады. Екіншіден, кестелер қ ор қ ұ рылымын да сақ тайды.

Сұ раныстар – бұ л объектілер мә ліметтерді кестелерден қ олданушығ а ың ғ айлы кү йде кө рсету ү шін жасалады. Сұ раныстар кө мегімен мә ліметтерді жинақ тау, оларды сұ рыптау жә не сү зу амалдарын орындайды. Сұ раныстар кө мегімен берілген алгоритм бойынша деректерді тү рлендіру орындалады. Мысалы, жаң а кесте қ ұ ру, деректермен кестелерді автоматты тү рде толтыру орындалады, кестелердегі қ арапайым есептерді орындайды.

Формалар. Егер сұ раныстар, деректерді талдау мен жинақ тауғ а арналғ ан арнайы қ ұ рал болса, онда форма деректерді енгізуге арналғ ан қ ұ рал. Сонымен бірге формада арнайы басқ ару элементтерін енгізуді автоматизациялау ү шін орналастыруғ а болады. Форманың артық шылығ ы толытырылғ ан бланкілердегі деректерді енгізуді орындауды. Бұ л жағ дайда формаларды бланкілердің безендірілуін қ айталау ү шін графикалық қ ұ рал жасайды. Ол терушінің жұ мысын жең ілдетеді, баспалық қ ателердің пайда болуының алдын алады.

Есептемелер. Ө зінің қ ұ рылымы мен қ ұ рамы бойынша есептер формағ а ұ қ сас. Бірақ олар деректердің баспағ а шығ арылуына ғ ана қ олданылады. Осымен байланысты есептер баспалық қ ұ жаттар ү шін сипатталатын, безендірудің арнайы элементтерін шығ аруғ а арналғ ан жә не деректерді шығ аруды топтастыру ү шін арнайы шаралардың болуымен ерекшеленеді.

Беттер – бұ л MS Access ДҚ БЖ-ның соң ғ ы версияларындағ ы деректер қ орының объектілері. Шынында оларды деректерге қ атынау беттері деп атайды. Физикалық тү рде ол клиентке берілетін Web беттерде орналасқ ан HTML кодында орындалғ ан ерекше объект. Ө з бетінше бұ л объект деректер қ оры емес, бірақ серверде қ алатын, деректер қ орынан Web беттерді беруді байланыстыратын компоненттерге ие. Осы компоненттерді қ олдана отырып Web тү йінінің кө рушісі қ атынау беттерінің ө рістеріндегі қ ор жазбаларын қ арастыруғ а болады. Осылайша, қ атынау беттері мә ліметтерге серверде орналасқ ан, деректер қ орымен сервер, клиентпен арасындағ ы интерфейсті жасайды.

Макростар мен модульдер – бұ л объектілердің категориялары ДҚ БЖ-менг жұ мыс кезіндегі қ айталанатын амалдарды автоматизациялау сияқ ты программалау жолымен жаң а функцияларды қ ұ ру ү шін де арналғ ан. MS Access ДҚ БЖ-сында макростар ДҚ БЖ-ның ішкі командаларын тізбектеліунен тұ рады жә не дерекетермен жұ мысты автоматизациялау қ ұ ралының бірі болып табылады. Модульдер программалау тілінің сыртқ ы тә сілдерімен қ ұ рылады. Бұ л басқ ару жү йесінің тез жұ мыс жасауын жоғ арылатып, тапсырыс берушінің спецификалық талаптарын қ анағ аттандыратын функционалды стандартты емес мү мкіндіктерді қ осатын қ ұ ралдардың бірі. [20]

1. 4. 1 Access-те сұ раныстар жасау. QBE ү лгісі бойынша сұ раныстар тілі

Сұ раныстар таблицадан мә ліметтерді қ олданушығ а ың ғ айлы тү рде таң дайтын объект. Сұ раныстың кө мегімен мынадай амалдар орындалады: сұ рыптау, реттеу, сызу. Сонымен қ атар сұ рыптаудың кө мегімен берілген алгоритм бойынша мә ліметтерді тү рлендіруге болады, жаң а таблица қ ұ руғ а болады, автоматты тү рде таблицаны мә ліметтермен толық тыруғ а болады, ол мә ліметтерді басқ а таблицадан алу арқ ылы, таблицадағ ы қ арпайым амалдарды орындауғ а болады. Сұ раныстың ерекшеліктері: олар мә ліметтерді базалық таблицадан алып, олардың негізінде уақ ытша нә тижелік таблица қ ұ рады немесе бұ л таблицаларды жедел сурет деп атайды. Таблицаларғ а жаң а мә лімет енгізгенде оның қ ұ рлымы ө згеруі мү мкін, бұ л проблемалар деректер қ орын басқ ару жү йесінде сұ раныстардың кө мегімен шешіледі. Яғ ни негізгі таблицаларда мә ліметтердің реттеліп орналаспайды, ал қ олданушығ а олар реттелген тү рде қ ажет болса немесе іріктеп алу керек болса, ол сә йкес сұ ранысты жасайды. Егер ондай сұ раныс болмаса оны жасау керек.

Сурет - 1. 12 Сұ ранысты қ ұ растырушы режимінде қ ұ рылуы

Базада сақ талғ ан мә ліметтерді ДҚ БЖ да бар сә йкес амалдар кө мегімен кестедегі деректердің бірін қ арастырып, жө ндестіре отырып қ олмен ө ң деуге болады. Тиімділікті арттыру ү шін мә ліметтерді ө ң деуді қ амтамасыз ететін, яғ ни бір уақ ытта жазбалар жиынтығ ын енгізетін, жө ндестіретін, ө шіретін, сонымен қ атар кестедегі мә ліметтерді таң дайтын бірнеше мә ліметтерді ө ң деуге мү мкіндік беретін сұ раныстар қ олданылады.

Сұ раныс сақ талынғ ан мә ліметті ө шіру немесе модификациялау немесе таң дау бойынша амалдарды анық тайтын арнайы тү рде сипатталғ ан талап болып сипатталады. Ә р алуан ДҚ басқ ару жү иесінің кө мегі мен сұ ранысты даярлау ү шін екі негізгі тіл бар:

-QBE ( Query By Example)-ү лгі бойынша сұ раныстар тілі.

-SQL (Structured Query Language)- сұ раныстардың қ ұ рлымдық тілі.

Сұ раныстарды сипаттауда деректерді манипуляциялау мү мкіндігі бойынша келтірілген тілдер эквивалентті болып келеді. Бұ лардың арасындағ ы ең басты айырмашылық сұ раныстарды қ алыптастыруда: QBE тілі сұ раныстарды қ олмен немесе визуалды қ алыптастырады, ал SQL тілі қ олдану сұ ранысы програмалауды білдіреді.

QBE тілінің характеристикасы.

Доминдер қ олданылғ ан реляциялық есептеулер QBE тілінің негізі болып табылады. QBE тілі мү мкін болатын ДҚ БЖ да сұ раныс формасын толтыру арқ ылы ДҚ -на кү рделі сұ раныстар беруге мү мкіндік береді. Сұ раныстарды мұ ндай тү рде беру жоғ ары ұ йымдастырылғ ан кө рнекілікті жә не операцияны орындау алгаритімін кө рсетуді қ амтамасыз етеді. Ә рбір жаң а реляциялық ДҚ БЖ ө зінің QBE тілінің варианты бар.

QBE тілінде бір таблицалық жә не кө п таблицалық (деректерді бірнеше байланыс таблицаларынан таң дайтын немесе ө ң дейтін) сұ раныстар орнатуғ а болады.

QBE тіліндегі сұ раныстардың кө мегімен келесі негізгі операцияларды орындауғ а болады:

-мә ліметтерді таң дау;

-деректерге есептеулер жү ргізу;

-жаң а жазба қ осу;

-жазбаларды ө шіру;

-деректерді модификациялау (ө згерту).

Сұ раныста орындау нә тижесі жауап деп аталатын кесте немесе жаң артылғ ан бастапқ ы кесте болып табылады.

Таң дау, қ осу, ө шіру жә не модификациялау шартсыз немесе логикалық ө рнектер арқ ылы берілетін шарттарғ а сә йкес орындалады.

Деректерге есептеулер жү ргізу арифметикалық ө рнектер арқ ылы беріледі жә не жауап кестелерде есептелінетін деп аталатын жаң а ө рістер тудырады. Сұ раныс формасы ө рісінің аты жә не атаулары бастапқ ы кесте ө рісінің атына жә не атауларына сә йкес келетін кесте тү рінде болады. ДҚ да керекті кестелердің аттарын білу ү шін, QBE тілінде кестелердің атын таң дауғ а арналғ ан сұ раныс бар.

Бастапқ ы кесте ө рістерінің атаулары шаблонғ а қ олмен немесе автоматты тү рде негізгісін алады.

Екінші жағ дайда бағ ана таң дауғ а сұ раныс жасалады Қ азіргі ДҚ БЖ да, мысалы MS Acces-те жә не Visual Foxpro-да, QBE тілінің кө мегімен сұ ранысқ а дайындаудағ ы қ адамдар визуалды тү рде тышқ анның кө мегімен орындалады. Сұ раныс дайындаудағ ы кестелерді визуалды байланыстыру мысалдардың элементерімен емес, жай ғ ана тышқ анмен бір кестенің ө рісін екінші кестенің ө рісіне апару арқ ылы орындалады.

QBE тілінің бастапқ ы нұ сқ асы (вариант)

Кө птеген қ азіргі ДҚ БЖ да QBE тілінің (ө з нұ сқ асы бар). 1975-1977 ж. ж. М. М. Злуфф ұ сынғ ан бірінші QBE-ң сипаттамасынан аз ғ ана айырмашылығ ы бар ө з вариантары бар. QBE тілінің мү мкіндіктерін илюстрациялау ү шін, сауда аумағ ына жататын жә не тауардың бір неше тү рін сататын фирмада қ олданылатын, ДҚ -ң кестелерін пайдаланамыз. ДҚ -на келесі тө рт ө рісті кесте жатады:

-SALES: Отдел бө лімінің атауы, ТОВАР- тауардың аты;

-SUPPLY, ТОВАР-ә келінетін тауардың атауы, ПОСТАВЩИК-тауар ә келетін ұ йымның атауы;

-TYPE (тауарлардың типтері): ТОВАР- тауардың атауы, ЦВЕТ-оның тү сі, СТОИМОСТЬ-тауардың бағ асы.

Кестелерде толық емес жә не жең ілдетілген мә ліметтер келтірілген. Осылайша, TYPE кестесінде тауардың SALES кестесінде келтірілген барлық тү рлер кө рсетілген. Айнымалыларды жазбаларды таң дау жағ дайында сипаттау ү шін, сонымен қ атар шаблондарда байланыстыру ү шін сұ раныстарда мысал элементері қ олданылады. [21]

1. 4. 2. SQL сұ раныстардың қ ұ рылымдық тілі.

SQL сұ раныстар тілі айнымалы картеждегі реляциялық есептеулерге негізделеді. SQL тілі кестелерге амалдар қ олдануғ а ( қ ұ ру, ө шіру, қ ұ рылымын ө згерту) жә не кесте мә ліметтеріне амалдар орындау (таң дау, қ осу, ө шіру, ө згерту) амалдарын орындауғ а тағ айындалғ ан.

SQL тілі процедуралық емес тілі болып табылады. Сондық тан да ішкі программадағ ы ұ йымдастыру, ең гізу-шығ аруды ұ йымдастыруың басқ ару операторларын қ амтымайды.

Сұ раныс - сақ талынғ ан мә ліметерді ө шіру немесе тү рлендіру, таң дау бойынша амалдарды анық тайтын, арнайы тү рде сипатталатын қ ажетті қ ұ рал болып табылады. Сұ раныстарды орындау нә тижесі жауап деп аталатын жаң а кесте немесе жаң артылғ ан кесте болып табылады. SQL сұ раныстар тілі айнымалы реляциялық есептеулерге негізделген. SQL -тілі кестелерге амалдар қ олдануғ а (қ ұ ру, ө шіру, қ ұ рылымын ө згерту)жә не кесте мә ліметеріне амалдар орындау (таң дау, қ осу, ө шіру, ө згерту)амалдарын орындауғ а арналғ ан. SQL тілі процедуралық емес тіл болып табылады. Сондық тан ішкі программдағ ы ұ йымдастыру, енгізу шығ аруды басқ ару операцияларын қ амтылмайды. SQL-ді пайдаланудың екі ә дісі бар:

1)Статистикалық

2)Динамикалық

Бұ л тілдің негізгі міндеті: сұ раныстарды даярлау мен орындау болып табылады.

SQL тілінің бірнеше стандарттары бар. SQL сұ раныстар тілі айнымалы картеждегі реляциялық есептеулерге негізделеді. SQL тілі кестелерге амалдар қ олдануғ а ( қ ұ ру, ә шіру, қ ұ рылымын ө згерту) жә не кесте мә ліметтеріне амалдар орындау (таң дау, қ осу, ө шіру, ө згерту) амалдарын орындауғ а тағ айындалғ ан.