1.4.2. SQL сұраныстардың құрылымдық тілі. 2 страница

§ иерархиялық;

§ желілік;

§ реляциялық;

§ объектілі бағ ытталғ ан.

Иерархиялық деректер қ орында мә ліметтер тармақ (ағ аш) қ ұ рылымды болады. Кемшілігі – мә ліметтерді ұ йымдастыруда кө лемді орын алады.

Желілік деректер қ орында мә ліметтер графтар тү рінде болады. Бұ л ә дістің кемшілігі – мә ліметтер қ ұ рылымының қ атаң дығ ы жә не оларды ұ йымдастырудың кү рделілігі.

Реляциялық (relation) деректер қ орында мә ліметтер ө зара қ атынастармен байланысқ ан кестелердің жиынтығ ы болып саналады. Ерекшелігі – мә ліметтерді ұ йымдастырудың қ арапайымдылығ ы жә не қ ұ рылымының икемділігі. Сол себепті қ азіргі деректер қ орының кө пшілігі осы тә сілде ұ йымдастырылады.

Объектілі – бағ ытталғ ан деректер қ оры желілік жә не реляциялық модельді ірі деректер қ орын қ ұ руда қ олданылады. [7]

1. 3 Деректер қ орының модельдері. Мә ліметтер типтері

Репликация – дегеніміз деректер қ оры қ андай да бір файлының кө шірмесін алуын айтады. Яғ ни объектілердің жә не мә ліметтердің арасындағ ы жаң алынғ ан файлдарының алмасуының кө шірмесін қ ұ ру процессі.

Деректер қ орын репликациясын келесі тү рде орындауғ а болады:

1. Ассеss менюінде сервис/репликация командасы бойынша;

2. Сілтеуіш программа кө мегі арқ ылы;

3. МS Office пакетінде репликация Диспетчерін шақ ыру арқ ылы;

4. DАО мә ліметтеріне программаланғ ан объектілерді қ олдану арқ ылы.

Репликацияны синхронизациялауды Ассеss немесе Windows - та жұ мыс жасағ ан кезде орындауғ а болады. Ассеss-те ашылғ ан деректер қ орында Сервис/Репликация/Синхронизация командасын орындауымыз қ ажет. Синхронизация терезесінде репликаның орналасуын анық тауғ а болады, оның кө мегі арқ ылы ашылғ ан деректер қ орын синхронизациялаймыз жә не де жиындар репликасының статусын ө згерту. Синхронизацияланғ ан репликалардың статусық ө згерту ү шін тышқ анмен қ ажетті жалауды белгілесек жеткілікті.

Windows - та синхронизация жү йелі Портфель папкасы кө мегі арқ ылы орындалады. Портфель терезесін ашу жұ мыс стө лінде тышқ анның сол жақ пернесін екі рет басу арқ ылы орындалады. Портфель папкасында сақ талынғ ан репликаларды жаң арту ү шін Портфель папкасында Барлығ ын жаң арту командасын орындау.

1. Иерархиялық модель - мә ліметтер арасындағ ы байланысты реттелген графтар арқ ылы сипаттауғ а болады. Қ андайда бір программалау тілінде ерархиялық деректер қ оры қ ұ рылымын есепатау ү шін тармақ мә ліметтер типі пайдалынылады.

2. Желілік модель - мә ліметердің элементерінің еркін графтар тү ріндегі ө зара байланыстын білдіреді. Желік деректер қ орының схемасын сипаттауғ а екі тип пайдалынылады: жазба жә не байланыс.

3. Реляциялық модель - мә ліметтердің реяциялдық моделін JBM фирмасының қ ызметкері Эдгар Код ұ сынғ ан жә не ол қ атынас ұ ғ ымына негізделеді. деп –картежзж деп аталатын элементтер жиының айтады, қ атынасты бейнелеудің кө рнекті формасы екі ө лшемді кесте болып табылады.

4. Постреляциялық модель - мә ліметтердің постреляциялық моделі кестенің жазбаларында сақ талғ ан мә ліметтердің бө лімбеушілік шектеуін алып тастайтын кең ейтілен реляциялық моделі болып табылады. Постреляциялық модель кө п мә нді, яғ ни мә ндерді ішкі мә ліметтерден қ ұ ралғ ан ө рістерден тұ рады.

5. Кө п ө лшемді модель - ол кө п жү йелерге тадау жү ргізу жә не шешім қ абылдау ү шін ақ паратты желел ө ң деуге мү мкіндік береді.

Қ ордағ ы мә ліметтерді қ арастыратын кө п ө лшемді тә сілі реляциялық деректер қ орын пайдаланылады. Кө п ө лшемді жү йелерге талдау жү ргізу жә не шешім қ абылдау ү шін ақ параттық желі ө ң деуге мү мкіндік береді. Обьектіге бағ ытталғ ан деректер қ оры қ ұ рамына тармақ тү рінде берілген мә ліметтер. Бұ л деректер қ орының логикалық қ ұ рамының сырттай иерархиялық длеректер қ оры ұ сынылады.

6. Объектіге бағ ытталғ ан модель - объектіге бағ ытталғ ан модель тармақ талғ ан тү рінде беріледі. Объектіге бағ ытталғ ан деректер қ орының логикалық қ ұ рылымы сырттай ерархиялы деректер қ оры ұ қ сас. [8]

Кестелерді байланыстырудың негізгі жә не қ осымша кестелері болады. Негізгі жә не қ осымша кестелердің байланыс ө рістері қ алай анық талуына тә уелді. Жалпы жағ дайда екі кесте арасында келесі 4 негізгі байланыстар тү рі орналатылуы мү мкін:

1: 1 - негізгі жә не қ осымша кестелердің ө рісітері кілтті болғ ан жолдарда қ ұ рылады, жә не мұ ндай екі кестенің кілттік ө рістің мә ндері қ айталанылады;

1: К - негізгі кестенің бір жазбасы қ осымша жазбаның бірнеше жазбағ а сә йкес келген кезде орындалады;

К: 1 - 1 немесе бірнеше негізгі кестенің жазбалардың бір жазбасы сә йкес келсе оны 1 кө пке байланысы деп атайды;

К: К - негізгі кестенің бірнеше жазбалары қ осымша кестенің бір неше жазбаларына сә йкес келгенде орындалады.

Деректер қ орын жобалау техникасының жү йенің тиімділігі.

Ақ параттық жү йелердің тиімді жұ мыс жасауы олардың архетектурасына байланысты. Қ азіргі уақ ытта клиент сервер архитектурасы пайдаланылады.

Архетиктура коррпаративті деректер қ оры жә не дербес деректер қ оры қ осатын компьютерлік желі. Соғ ан қ атысты бұ л архетектура таратылғ ан деректер қ орының мә ліметтерін талап коррпаративті деректер қ оры копьютер серверінде орналасады, ал дербес деректер қ оры коррпаративті деректер қ оры клиенті болып табылады. Ақ параттық жұ йелердің клиент сервер архитектурасы бойынша ұ йымдастырудың артық шылығ ы орталық тардан сақ тау, қ ызмет кө рсету ү йлесімдігі, жалпы коррпаративты ақ парат ұ йымы болып табылады.

Деректер қ оры (ДҚ ) - aқ параттық жү йелердің ө ң делетін обьектісі, қ оршағ ан ортаның белгілі бір саласының немесе бір пә н аймағ ының нақ ты обьектілері жайлы берілген мә ліметтер жиыны. Екі ө лшемді кестелерден, яғ ни жолдар мен бағ аналардан тұ ратын мә ліметтер базасы реляциялық база болып саналады.

Деректер қ оры басқ ару жйесі (ДҚ БЖ)-кө лемді мә ліметтер жиынын тұ тыншыларғ а ың ғ айлы тү рде бейнелеп, белгілі бір форматта сақ тап қ ана қ оймай, оны ары қ арай ө ң деуге арналғ ан программалар кешені.

Microsoft Access-Windows ортасында жұ мыс істейтін, 32-разрядты, реляциялық МББЖ, мұ нда бір мезетте бірнеше мә ліметтер базасының кестелерімен қ атар жұ мыс істей беруге болады. Реляциялық мә ліметтер қ ұ рылымын қ арапайым етіп қ ұ растырып, жұ мыс істеуді жең ілдетуге мү мкіндік береді. Access кестесін басқ а кампьютердегі немесе сервердегі мә ліметермен байланыстыруғ а жә не де мұ нда Paradox немесе Dbase МББЖ-лерінда жасалғ ан мә ліметтерді пайдалана беруге болады. Access мә ліметтері Excel кестелермен де оң ай мә лімет алмаса алады.

Access Windows-технологияның барлық мү мкіндіктерін сү йемелдейді жә не оның тұ тынушының жұ мыс істеуіне қ олайлы графикалық интерфейсі бар.

1) Кестелер - мә ліметерді сақ тау ү шін жасалғ ан, ө рістерден (бағ аналардан) жә не жазбалардан (қ атарлардан) тұ ратын мә ліметтер.

Кесте(Tables) - мә ліметтер базасымен жұ мыс істеуге арналғ ан негізгі объект, мә ліметтер жиыны. Ол ө рістер (поля) мен жазбалардан (записи)тұ рады.

Жазба(Record) - кестенің бір қ атары, яғ ни жолы. Ол СУБД мә ліметтерін сақ тайтын негізгі блок болып табылады. Жазба сипатталатын бір объект туралы толық мә лімет береді.

Ө ріс(Field) - кестедегі бағ ана немесе тік жол. Access-те ө ріс мә ліметтерін сипаттайтын оның бірсыпыра қ асиетері болады. Енгізу ө рісі деп басқ ару элементі ретінде мә лімет енгізілетін бір бағ анадағ ы жолды айтады, оғ ан пернелер арқ ылы мә ндер енгізіледі.

Санауыш - кестедегі жазбалардың реттік нө мерлері орналасатын ө ріс.

2) Сұ раныс(Queries) - жұ мыс істеуші адамның керекті мә ліметерді бір немесе бірнеше кестеден белгіленген шарттарғ а байланысты таң дап алу тә сілі. Таң дап алу жолымен сұ раныс беру арқ ылы кестедегі мә ліметтерді жаң артуғ а, жоюғ а, кө бейтуге немесе бұ рынғ ы кестелер негізінде жаң а (виртуальды) кестелер қ ұ руғ а болады. Access-те сұ раныстардың бірнеше тү рі бар.

3) Форма(Forms) - мә ліметенді экранда бейнелеу жолы немесе оларды басқ ару мү мкіндіктері, яғ ни ө зара байланысқ ан мә ліметерді тұ тынушығ а ың ғ айлы тү рде бейнелеуге, қ арауғ а немесе енгізуге, қ арауғ а немесе енгізуге арналғ ан тә сілдер.

4) Есептер (Отчеты) - мә ліметерді баспағ а шығ арып қ ағ азда бейнелеу тә сілі, яғ ни қ ағ азғ а басып шығ аруғ а арналғ ан тә тижелік қ ұ жаттар.

Конструктор - мә ліметтер базасы обьектінің (кестелер, сұ раныстар, формалар, басылымдар, макростар, модульдер) қ асиеттерін анық тау режимі.

Шебер(Wizards-Мастер) - белгілі бір мақ сатта шектеулі ә рекеттержиынын біртіндеп орындайтын программа. Шеберлер оны орындайтын адаммен сұ хбаттасу (диалог) ісін атқ ара отырып, қ ойылғ ан мә ліметерді программағ а енгізуді қ амтамасыз етеді.

5) Макростар(Modules) - Visual Basic for Application (VBA) тіліндегі программалар сақ талады жә не олар қ олданбалы программаларды қ ұ ру кезінде стандартты емес процедураларды іске асыру ү шін жасалады. [9]

Сурет - 1. 5 Access-тің графикалық интерфейсі

Access-те тұ тынушығ а ө з есептерін ойдағ ыдай шағ аруғ а мү мкіндік беретін ә ртү рлі диалогтық қ ұ ралдар бар, оларғ а меню командаларды, саймандар тақ тасындағ ы батармалар, суырылып шығ атын тү сініктемелік сө здер, Конструктор (Design), Шебер(Wizards) программалары жатады.

Access деректер қ орын басқ ару жү йесін жұ мыс істеу тә сілдері Windows ортасындағ ы графикалық объектілермен (терезе, тізім, ауыстырып қ осқ ыш, жалауыша, батырма, тағ ы сол сияқ ты), жұ мыс істеу тә різді орындалады.

Тапсырыстар кестесіндегі кілт ө рісі – тапсырыстар коды болады. Онда кім, қ ашан, қ андай бағ ағ а нені тапсырғ аны туралы айтылады. Бұ нда тағ ы да қ ай жұ мысшы тапсырманы іске асырғ аны туралы білуге болады. Бір жұ мысшы кө п тапсырманы қ абылдай алмағ андық тан тапсырыстар кестесінде қ ызметкер коды ө рісі не бірігей, не кілт ө рісі бола алмайды, бірақ та қ ызметкер кестесінде бұ л ө ріс бірігей болады. Мұ ндай кестелерді реляциялық қ атынасты байланысқ ан кестелер деп аталады. Сә йкесінше, байланысқ ан кестелермен жұ мыс жасай алатын басқ ару жү йелерін реляциондық ДҚ БЖ деп атайды, ал деректер схемасын техникалық ә дебиеттерде реляциондық қ атынасты схема деп атайды.

Деректер схемасын жасап болғ аннан кейін, техникалық тапсырманың «қ ағ аздық » кезең і бітеді. Бұ л схеманы жұ мыстың тапсырушысымен ақ ылдасып келістіру керек, содан кейін барып деректер қ орын қ ұ руғ а кірісуге болады. Бірақ мынаны ұ мытпау керек, жобаны жасау барысында жұ мысты тапсырушының басына жаң а идеялар келіп отырады. Жобалаудың барлық кезең інде ел бір жү йеге мекеменің барлық жаң а бө лімдері мен қ ызмет ету орындарын кіргізуге тырысады. Тапсырушының барлық тілектерін орындау мү мкіндігі кө бінде деректер қ орын жасаушының мамандық дә режесімен анық талады. Егер деректер схемасы дұ рыс болса, қ орғ а жаң а кестелерді қ осу қ иын емес. Ал егер қ ордың қ ұ рлымы тиімсіз болса, жобалаушы қ иын сынақ тан ө тіп, тапсырушымен қ айшылық қ а ұ шырайды. Орындаушы мен тапсырушының арасындағ ы қ айшылық ә р қ ашан орындаушының мамандық дә режесінің тө мендігін кө рсетеді. Сондық тан деректер қ орын алдын ала жобалау кезең ін негізгі кезең деп санау керек. Оның табысты болуынан, деректер қ орының қ аншалық ты ың ғ айлы болатыны жә не қ олданушылар онымен жұ мыс істеуі тә уелді болады. Егер қ олданушылардың оғ ан сұ ранысы болмаса, бұ л олардың тө мен дә режелі қ олданушылар болғ аны емес, қ орды жобалаушының мамандық дә режесінің тө мен болуының айғ ағ ы. [10]

Деректер қ орын алдын ала жобалау осы кезең де аяқ талады жә не келесі кезең де оны тікелей компьютерде іске асыру басталады. Осы кезден ДҚ БЖ– мен жұ мыс жасау басталады. Біздің мысалымызда біз Microsoft Access 2002 ДҚ БЖ–н қ арастырамыз.

Мә ліметтер типтері.

Ө рістерді анық тауды қ андай да бір кесте қ ұ рудан бастауғ а болады. Мысал ү шін ЖОО кестесінің ө рістері қ арастырылсын. Курсорды Ө ріс (Поле) бағ анасының бірінші жолына қ ойып, клавиатурадан бірінші ө рістің аты - ЖОО коды терілсін. TAB тү ймешігінің кө мегімен Мә ліметтер типінің (Тип данных) бағ анасына ө теміз. Мә ліметтер типі бағ анасының ұ яшығ ының оң жағ ындағ ы тү ймешікті басу арқ ылы 1. 5-суретте келтірілген мә ліметтер типтерінің тізімі ашылады. Мә ліметтердің керекті типін клавиатурадан теріп жазуғ а болады немесе осы тізімнің ішінен таң дауғ а болады. Мә ліметтер типі таң далғ аннан кейін MS Access терезенің тө менгі жағ ына ө рістердің қ асиеттерін шығ арады. Мұ нда таң далғ ан мә ліметтердің типіне байланысты ө згеріп отыратын ө рістер қ асиеттерінің жиынтығ ы беріледі. Мұ нда ә р қ асиеттерге белгілі мә ндер қ ойылады, ал кейбір қ асиеттердің мә ні айтылмай-ақ қ ойылады.

MS Access-те мә ліметтердің негізгі сегіз типі қ олданылады. Олар тө мендегі 1. 6—суреттегі кестеде тізілген. Ө рістің пайдалану бағ ытына байланысты кестенің ә р ө рісі ү шін мә ліметтер типі таң далады. Символды мә ліметтер ү шін ә детте Текстік (текстовый) тип қ олданылады. Текстік ө рістің максималды ө лшемін ө ріс қ асиеттерінің кө мегімен кө рсетуге болады. MEMO типті тек ө рістегі текстің ұ зындығ ы 255 символдан асып кеткен жағ дайда

Сурет - 1. 6 Ө рістер типінің ашылғ ан тізімі.

ғ ана қ олданғ ан дұ рыс Мә ліметтердің Сандық (числовой) типі тандалғ ан кезде Ө ріс ө лшемі қ асиетінің мә нін мұ қ ият қ арастыру керек, ө йткені ол деректердің орналасу дә лдігін жә не сақ талуғ а қ ажетті орынның кө лемін анық тайды.

Мерзім/уақ ыт (дата/время) типі кү нтізбесін немесе уақ ытты кө рсетеді. Олар уақ ыт бірліктері: минут, секунд, сағ ат, кү н, ай жә не жыл ө лшемдерінде есептеулер жү ргізуге мү мкіндік береді. Ақ шалық мә ліметтерді сақ тау ү шін Ақ шалық (денежный) типі пайдаланылады. Бұ нда есептеулер сандық типтегідей орындалады, бірақ ү тірден кейін екі орын беріледі. [11]

Microsoft Access-тегі мә ліметтер типтері тө мендегі кестеде кө рсетілген.

Кесте1.

Мә ліметтер типі	Қ олдану	Ө лшемі
Мә тіндік	Алфавиттік-цифрлік мә лі-меттер	255 байтқ а дейін
MEMO ө рісі	Алфавиттік-цифрлік мә лі-меттер — сө йлемдер, абзац-тар, мә тіндер	64000 байтқ а де-йін
Сандық	Сандық мә ліметтер	1, 2, 4 немесе 8 байт(реплика коды ү шін 16 байт)
Дата/уақ ыт	Дата жә не уақ ыт	8 байт
Ақ шалық	Ү тірден кейінгі тө рт орын ссақ талынатан ақ ша кө лемі ттуралы мә ліметтер	8 байт
Есептеуіш	Ә р жаң а жазба толтырыл-ғ анда жү йемен басқ арылып отырылатын бү тін сан	4 байт
Логикалық	Логикалық мә ліметтер	1 бит
OLE объектінің ө рісі	Windows қ осымшаларынан алынатын суреттер, диаграм-малар жә не басқ а объекттер	1 гигабайтқ а де-йін

Есептеуіш типті ө ріс жазбаларды автоматты тү рде идентификациялайды. Кестеде есептеуіш типті ө ріс бірден артық болмауы керек. Логикалық (логический) типті ө ріс- ақ иқ ат немесе жалғ ан мә ндер қ абылдайды.

Ә детте бұ л типті, мысалғ а, тест орындалды ма, қ арыздар тө ленді ма деген сияқ ты жә не т. с. с. жағ дайларда пайдаланады.

Енді OLE объект типті ө ріс қ арастырылады. OLE объектісі ө рісінің (OLE: Object Linking and Embedding — объектілерді енгізу жә не байланыстыру) екі қ асиеті бар: Қ осымша атау қ асиеті жә не Міндетті ө ріс параметрі. Бұ ндай ө рістер белгілі бір информация сақ тамайды, олар деректер қ орына мә ліметтер алмастыруғ а арналғ ан OLE-протоколдың кө мегімен енгізілген объектілерге бағ ыттамалардан тұ рады. Мұ ндай объектілер ретінде Microsoft Word-тың документтері, Microsoft Excel-дің кестесі, Microsoft PowerPoint-тың суреттері, дыбыстық файлдар, видеофайлдар жә не т. б. болуы мү мкін. Қ азіргі кезде ең кү шті ДҚ БЖ-ң ө зі барлық информациялар тү рін сақ тауды қ амтамасыз ете алмайды. Оның керегі де жоқ. Белгілі бір файлдың типімен жұ мыс жасайтын қ осымша программамен байланыс орнатылса жеткілікті. [12]

1. 4 Access-деректер қ орын басқ ару жү йесіне жалпы тү сінік

Бү гінгі кү нде Microsoft Access компоненті Microsoft Office офистік ДҚ БЖ қ ұ рлымдарының ішіндегі ең танымалыларының бірі болып табылады. Оның себебі, Access-ке мә ліметтерді енгізу ү шін қ ұ ралдардың ө те кең диапазоны, анализдеу жә не берілгендерді ұ сыну тә н. Бұ л қ ұ ралдар тек қ ана қ арапайым жә не ың ғ айлы ғ ана болып табылмайды, сонымен қ атар олар қ ұ рлымдарды ө те ү лкен жылдамдық та ө ң деуді қ амтамасыз ететін жоғ ары ө німді болып табылады.

МS АССЕSS - реляциялық мә ліметтер қ орын басқ ару жү йесі. Қ арапайым екі ө лшемді кесте реляциялық (геlаtіоn - ағ ылшын тілінде қ атынас ұ ғ ымы) мә ліметтер қ оры болып табылады. Мә ліметтер қ орын басқ ару жү йесі мә ліметтер қ орын қ ұ ру, мә ліметтерді ө ң деу, қ андай да бір шарт бойынша қ ордан мә ліметтерді таң дау, қ ор негізінде ә р тү рлі формалардың есеп беруін (отчет) қ ұ руды жү зеге асырады.

Мә ліметтер қ орында екі ө лшемді кестенің жолдары жазбалар деп, бағ андары ө рістер деп аталады. Дә лірек айтқ анда мә ліметтер қ орында, кестедегі ә рбір жол жазба болып табылады, ал жазба бірнеше ө рістерге бө лінеді.

Деректер қ орын басқ ару жү йесі (ДҚ БЖ) – дегеніміз деректер қ орының жұ мысын ұ йымдастыруғ а арналғ ан программалардың бү тін бір класы.

Деректер қ орының басқ ару жү йесі ақ парат пайдаланушының сұ ранысына сә йкес толық, нақ ты, жинақ ы болуы керек.

Деректер қ орының басқ ару жү йелері атқ аратын қ ызметіне қ арай дербес немесе кө п пайдаланушы болып бө лінеді.

Компьютерде жұ мыс істейтін дербес ДҚ БЖ жергілікті деректер қ орын қ ұ руғ а мү мкіндік жасайды. Дербес ДҚ БЖ-ғ а Paradox, dBase, FoxPro, Access жатқ ызуғ а болады.

Кө п пайдаланушы ДҚ БЖ «клиент-сервер» архитектурасында қ ызмет ететін ақ параттық жү йелерді қ ұ руғ а мү мкіндік жасайды. Кө п танылатын болып Oracle, Informix, SyBase, Microsoft SQL Server, InterBase есептелінеді.

Қ олданбалы бағ дарламалар немесе қ осымшалар, деректер базасындағ ы ақ параттарды ө ң деуге арналады. Бұ л жұ мыс істеуші адамның нақ ты тапсырмасын орындайтын кестелік бағ дарлама. Кең ірек айтылса, бұ ғ ан командалық процессордан басқ а бағ дарламалардың барлығ ы жатады. Нақ ты мағ ынада айтылса, оғ ан мә тіндік процессорды, деректер базасын, электрондық кестені т. б. жатқ ызуғ а болады [13].

Деректер қ оры ө рісінің қ ұ рылымы. Деректер қ орының ө рістері қ ор қ ұ рылымын ғ ана емес ә рбір ө ріске жататын, ұ яшық тарғ а жазылатын, мә ліметтердің топтық қ ұ рылымын анық тайды. Тө менде MS Access ДҚ БЖ мысалындағ ы деректер қ оры кестесінің негізгі қ ұ рылымдары келтірілген.

Ө ріс аты - деректермен автоматты амалдар кезінде осы ө рістің мә ліметтеріне қ алай қ арау екендігін анық тайды.

Ө ріс типі – берілген ө рісте болатын мә ліметтер типін анық тайды.

Ө ріс ө лшемі – берілген ө рісте орналасатын мә ліметтер ұ зындығ ын анық тайды.

Ө ріс форматы - ө ріске жататын, ұ яшық тардағ ы мә ліметтерді форматтау тә сілін анық тайды.

Енгізу маскасы - ө рістерге енгізілетін мә ліметтердің формасын анық тайды.

Қ алыпты жағ дайдағ ы мә н – бұ л ө ріс ұ яшық тарына автоматты тү рде енгізілетін мә ндер.

Мә нге шарт қ ою – деректерді енгізу дұ рыстығ ын тексеру ү шін қ олданылатын шектеу.

Қ ате туралы хабарлама – ө ріскек қ ате деректерді енгізу кезінде автоматты тү рде берілетін мә тіндік хабарлама.

Міндетті ө ріс – деректерді толтыру кезіндегі берілген ө рісті толтыру міндеттілігін анық тайтын қ ұ рылым.

Бос жолдар – бос жолдық мә ліметтерді енгізуге рұ қ сат ететін қ ұ рылым.

Индекстелген ө ріс – егер ө ріс осындай қ ұ рылымғ а ие болса, онда берілген ө рістегі сақ талатын, мә н бойынша жазбалардың іздеуімен байланысты барлық амалдар шамалы тез орындалады. Сонымен қ оса, индекстелген ө рістер ү шін ө ріс бойынша жазбалардың қ айталанбауы ү шін тексеру қ оюғ а болады.

Ә ртү рлі ө рістерде ә ртү рлі типтің берілгендері болатындық тан, онда деректер типіне байланысты ө рістер қ ұ рылымы да ө згеруі мү мкін. Басқ а типтердің ө рістері осы қ ұ рылымғ а ие боллуы немесе ие болмауы мү мкін, бірақ оларғ а ө зіндікін де қ оса алады [14].

Деректер қ оры кестелерін қ ұ ру. Access іске қ осылғ аннан кейін 1. 1-суретінде кө рсетілгендей терезе ашылады. Онда қ олданушығ а келесі варианттардың ішінен біреуін таң дау ұ сынылады: жаң а деректер қ орын қ ұ ру; Access-тің ө зінің біліміне сү йену; деректер қ орын ашу.

Бұ л терезе тек қ ана программаның бастапқ ы жұ мыс істеу кезінде ғ ана қ олданылады. Ол Access-ті пайдаланып кө руге шақ ыру болып табылады, ал программаны қ олданғ анда ДҚ -н ашу жә не жабу басқ а жолмен орындалады.

Сурет - 1. 7 Программаны іске қ осқ анда пайда болатын терезе

ДҚ ашу жә не жоғ арыда айтылғ ан Мастердің енгізілуі тө менде қ арастырылады. Ал енді біз ауыстырғ ышты жаң а ДҚ жағ дайына қ ойдық деп елестетейік. Бізге Жаң а ДҚ файл терезесі ұ сынылады. Ол файлды ашуғ а жә не сақ тауғ а мү мкіндік беретін стандартты терезелерге жатады. Windows-та жұ мыс істегендердің барлығ ы бұ л терезелерде не істеу керек екендігін жақ сы біледі: папка тандау, тізіміндегі файлдардың тізімін кө рсету жә не файлдың атын беру. Сіз файлдың атын таң дап алып ENTER клавишасын басқ ан кезде программа 1. 2 - суретінде кө рсетілген ДҚ терезесін ашады. Ол алты хаттамадан тұ рады. Қ аттамалардың аттарынан олардың ДҚ -ның қ ұ растырудың жә не қ олданудың қ ай аспектілерін орындайтыны тү сінікті [15].