1. Кіріспе

Біздің еліміздің экономикасын ө ркендетудің бағ дарламасын жедел іске асыру, материалдық ө ндірістің барлық сапасының дамуы, халық шаруашылығ ының белгілі нә тежиеге жетуі де ө ндірістің қ арқ ыны мен сапасына байланысты. Бү гінгі кү нде кү рделі ө ндірістің дамуы ұ зақ жылдар бойы сыннан ө ткен, ғ ылыми тұ рғ ыдан зерттеліп дә лелденген мә ліметтер бойынша жү зеге асырылады.

Ресми мә ліметтерге сә йкес, Қ азақ станда бір жолғ а сыйымдылығ ы 14, 7 млн. тоннаболатын 260 астық қ оймалары бар, оның ішінде 212 -лицензияланғ ан астық кә сіпорындары- 14, 3 млн тонна астық сақ тауғ а қ абілетті. Республика аумағ ында кө птеген нан айлақ тарының материалдық – техникалық базасытозғ ан жә не толық қ алпына келтіруді талап етеді.

Кө птеген астық -кә сіпорындарында технологиялық жабдық тарды жө ндеу мү мкін емес жә не алмастыруды қ ажет етеді. 7, 6 млн. тонна астық, (46%) сақ тауғ а арналғ ан тү рлендірілген ферма ғ имараттарында сақ талады.

Бү гінгі таң да Қ азақ станның астық ө ндіретін аймақ тарында кө лемі 3, 5 млн. тонна астық ты сақ тайтын элеваторлы – қ оймалар сыйымдылығ ы жетіспейді.

Белгілі аумақ тағ ы астық ты жинау кезінде аталғ ан элеваторлар 20% толы болатын.

Осы жағ дайда қ олданыстағ ы кө пшілік нан ө німдерін ө ң деу кә сіпорындарының жай кү йі алаң даушылық тудырмауы мү мкін емес. Олар ө здері қ ауіпті ең бек жағ дайлары бар нысандар болып табылады. Осы мә селе бойынша бірнеше уақ ыт келе пікірталастар бар. Шенеуніктер ә деттегідей, жағ дайды қ айта қ арау- дұ рысшешім деп таппайды. Реттеуші органдардың ө кілдері дипломатиялық тұ рғ ыда кө птеген астық ө ндірісінде болатын «нақ ты» мә селелер туралы айтады. Бақ ытымызғ а, ә лі кү нге дейін ө неркә сіпте қ олданыстағ ы астық ө німдерін ө ң деу комбинаттарндағ ы, проблемалардың тұ тастай кешені туралы айтатын тә уелсіз сарапшылар бар. Нан ө німдер комбинаты облыстарда, қ алалардағ ы агро – ө неркә сіп кешенінің жетекші ө ндіруші бағ ыты болып табылады. Оның ең негізгі тапсырмасы тоқ таусыз ө німдер ө ндіру, астық ты ұ тымды бө лу жә не сақ тау.

Ұ н жә не жарма ө неркә сібінің негізгі тұ тынушысы – бидай. Нан ө німдер комбинатының материалды – техникалық базасы соң ғ ы жылдарда ешқ андай ө згеріс таппады. Нан ө німдерін экспорттаумен байланысты астық тың қ ұ рамына деген талаптар кү шейтілді. Бұ л жағ дай астық ты ө ң деу мен сақ тау дең гейімен тікелей байланысты. Қ азіргі уақ ытта астық кә сіпорындарында ө німділігі жоғ ары жабдық тарды орнатумен жаң а техникалық жаң ғ ырту белгіленеді. Алайда, техникалық қ айта жарақ тандыру жоғ ары электр қ анық тандыру процесін туғ ызады. Осы ө ндірістік процестердің ә серінен, ө ндірістік бө лмелерде жә не технологиялық аппараттардың ішінде ө рт қ ауіпті заттар жә не шаң ды ауа концентрациялары тү зіледі. Аталғ ан факторлар жоғ ары ө рт қ ауіпті процесс кешенін жасасуғ а негіз береді. Бидайды сақ тау, ө ң деу, нан ө німдерін дайындау кезіндегі орын алғ ан тө тенше жағ дайларды қ арастырсақ, айтарлық тай кемшіліктер осы бағ ытта орын алады.

2009 жылдың 12 қ арашасында Солтү стік Қ азақ стан облысы Кішкенекө л ауылында Қ ызылту нан ө німдер комбинатында бидай қ оймасында екі тонна бидай ө ртенді. Оттың шығ у себебі бидайды кептіру кезінде технологиялық процестердің сақ талмауынан орын алды.

2010 жылдың 13 маусымында Солтү стү к Қ азақ стан облысы Петропавл қ аласында орналасқ ан «Диқ аншы» ААҚ қ оймасының бірінші этажында ө рт болды. 1600 метр квадрат жабын ө ртенді. Ө рттен 300 тонна астық, 200 тонна бидай қ ұ тқ арылды.

Ө ртпен ауданы 1600 м²ғ имарат жабыны жойылды. Ө рттен 300 тонна ұ н, 200 тонна дә н қ ұ тқ арылды. 2010 жылы 17 маусымда Павлодар облысының Качир ХПП –да ө рттің нә тижесінде жалпы ауданы 2, 4 мың м² екі дә н қ оймасы жанып кетті. Бұ л тө тенше жағ дайлармен астық алқ абында тіркелген тізімдеме барлығ ы емес.

Қ останай облысының ө рт сө ндіру қ ызметінің мемлекеттік басқ арма жұ мысшылары ө ткен жылы 48 элеваторларды жә не аймақ бойынша астық қ абылдау орындарын тексерді. Ө рт сө ндірушілердің тексеру нә тижесі бойынша 44 элеватор ХХП иелері мен жұ мысшыларына айыппұ л санкциялары жазылды.

Тексеру барысында кө птеген кә сіпорындарда ескі техникалық парк ө рт сө ндіру жабдық тарының мерзімі ө тіп кеткен, ал жұ мысшылары ө рт болғ ан жағ дайда немесе басқ а да тө тенше жағ дайларғ а шұ ғ ыл іс-ә рекеттерге дайындығ ының жоқ тығ ы анық талды. Комбинат жабдық тарында кө птеген шаң дардың жинақ талу мә ліметтері тіркелді. Осы жинақ талғ ан шаң дар ө рттің немесе жарылыстың себебі болуы мү мкін.

Қ азіргі таң да кө птеген комбинат ғ имараттары мен жабдық тары мү шкіл жағ дайда болып отыр. Сонымен қ атар кө птеген кә сіпорындарда элеватор жабдық тарына ондағ ан жылдар бойы кү шейту жә не жө ндеу жұ мыстары жү ргізілмеген, ол болса апат қ ауіптілігін кү шейтеді.

Басылғ ан шаң дар (аэрогель) жылдам тұ танады, бірақ тек жоғ арғ ы қ абатында жанады. Бірақ та кездейсоқ тозаң данудан ә уесалмақ қ а ауысып жарылыс тудыруғ а қ абілеттілігі артады.

Майдалау ү шін машиналарда шаң дардың тұ тану кө здері – біріншіден ұ шқ ындар болады, олар машинағ а шикізаттармен бірге тастардың немесе металды заттардың тү суінен, сонымен қ атар машинаның металды бө ліктерінің бір-біріне соқ қ ысынан пайда болады. Машинадағ ы ұ шқ ындар оның бұ зылуында, сонымен қ атар статистикалық электрдің разряды кезінде пайда болуы мү мкін.

Электрорнатуларды қ олдану барысында ө рт жә не жарылыс қ ауіпсіздік қ амтамасыз ету жағ дайында арнайы нормативтік қ ұ жаттардағ ы щарттарды міндетті тү рде сақ тау қ ажет.

Ө рт жә не жарылыс қ ауіпті электрқ ондырғ ыларды қ олдану қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ететін арнайы нормативті қ ұ жаттар бар, оларды жобалау, монтаждау жә не эксплуатация кезінде қ атаң тү рде сақ тау қ ажет. Соның ө зінде электрқ ондырғ ылардан пайда болатын ө рттер саны азаймай отыр. Жә не найзағ ай разряды мен статикалық электр тогынан пайда болатын ө рттер де бар. Сондық тан ө ртке қ арсы қ ызмет қ ызметкерлерінің алдына қ ойылатын тапсырма – ө рт жә не ө ртжарылыс қ ауіпті электрқ ондырғ ыларды қ олданудағ ы бақ ылаушы функцияларының сапасын арттыру.

Осы жобалау тақ ырыбының ө зектiлiгi нан ө німдерін ө ндіру нысандарының жоғ ары ө рт қ ауіптілігіне, ұ н ө ндiру ө ндірісінде ұ н, ұ н шаң дарының ө рт жарылыс қ ауіптілігі, ө рт жү ктемесiнің бар болуы жә не ұ қ сас объектiлерге ө рттi сө ндiрудiң кү рделiлiгiмен негізделеді. Дипломдық жобада зерттеу нысаны Орал қ аласындағ ы нан ө німдер комбинатының ө ртке қ арсық орғ анысын жетілддіру ү шін ө рт қ ауіпін талдау жә не инженерлік техникалық іс - шараларды ө ң деу болып табылады.

Орал нан ө німдері комбинаты ЖШС – облыстағ ы ең кө не кә сіпорындардың бірі. Бұ рын ол «№1 нан зауыты» деп аталғ ан болатын. Қ азір кә сіпорында ү ш жү зге жуық адам ең бек етеді. Комбинатта 35-ке жуық ө нім тү рі шығ арылады.

Айына 100 мың тоннағ а дейін кондитер ө німдерін шығ арамыз. Бұ ғ ан 15 мың дана нан ө німі мен 2-3 мың дана тоқ ашты қ осың ыз.

Жұ мыстың мақ саты - ө рттен қ орғ ау жә не дамыту қ олданыстағ ы жү йесіне сараптама жү ргізу жә не оны дамыту.