Икенче пәрдә

Бишенче кү ренеш

Сә хнә дә урман кү ренеше. Чабып ә лсерә гә н Акбай һ ә м Акйомгак керә.

Акбай. Кө н яктырып бетә бит инде. Ә би безне эзлидер. Эх! Cинең сү з белә н йө ргә н мин юлә р! Кайтам, телә сә нишлә!

Акйомгак (юлына арылы тө шә ). Син миң а сү з бирдең!

Акбай. Ә нә яктылык кү ренә, димә к урман бетә. Ике атлап, бер сикерсә ң, чыгып та җ итә рсең. Мин киттем, хуҗ абикә гә хыянә т итә алмыйм!

Чыга

Акйомгак. Акбай! Акбай, дим. (Кү нелсезлә нә . ) Китте, Акбай кайтып. Уф, арылган ахры ( тезлә нә ). Кө н озын мендә р ө стендә яту тү гел икә н шул бу! Тамак та ачты... Ә би минем тә линкә гә нә рсә салды икә н, ә? (Торып басып. ) Ә ллә Акбай артыннан кире чабырга микә н?! Ә юк, кө лкесе ни тора! Сер бирергә ярамый! (Сагаеп кала. ) Чү! Нидер кыштырдый!

Акйомгак куак артына качмакчы була. Тик качуның кирә ге калмый: ике куян килеп чыга.

Беренче куян. Дустым! Кү р ә ле! Урманда мә че!

Икенче куян. Гә җ ә п хә л! Песи-песикә й, нишлә п йө рисең урманда?!

Акйомгак. Ә нигә, ярамый мә ллә?! Бик белә сегез килсә, минем исемем бар! Тә млетамак атлы булам мин.

Беренче куян. Тә млетамак булсаң тә мле сыйларың ны куана-куана ө ең дә ашап яткан булыр идең ә ле, кара урманда адашыпйө рмә с идең! (Иптә шенә пышылдап. ) Иясез мә чедер бу! Тә ртипсез булганга хуҗ асы калдырып киткә н, тучны.

Икенче куян. Йолкыш кыяфә тле булыр иде, юктыр, елкылдап тора бит – таза! Ә -ә ә, белдем! Ник урманда булганың ны да белдем! Теге... Туфан Миннуллинның ”Авыл эте Акбай” спектакленнә н кү реп-ишетеп юлга чыккан бу!

Акйомгак. Юк, дө рес тү гел. Минем тормышта ү з фикерем бар!

Беренче куян. Юлә р! Бар кайтып кит! Белә без ул пьесаны! Исемең дә Тә млетамак тү гелдер ә ле.

Икенче куян. Алдың да торган ризыгың ны ашарга иренеп ятасың дыр ә ле.

Акйомгак. Нә рсә дип каныктыгыз ә ле миң а! Бигрә к белдекле булгансыз инде. Алайга китсә, мин дә сезне яң а ел кичә сендә кү ргә н идем, авылда! (Муйнын сызып кү рсә тә . ) Менә моннан гарык сездә н!

Беренче куян. Киребеткә н! Бү ре килеп чыкса нишлә рсең?!

Акйомгак. Мендем китте булыр, агач башына.

Икенче куян. Китик, бигрә к тә кә ббер! Яхшылыкны да аң лый торган тү гел!

Беренче куян. Мә челә р дә адә м балаларына охшаш икә н – рә хә ткә тү змилә р...

Икенче куян. Хуш, бә ла-каза кү рмә! (Чыгалар. )

Акйомгак (масаеп, артларыннан кычкырып кала). Ү зегезне саклагыз, мине ө йрә ткә нче... (канә гать булып) Алдакчы да инде ү зем. (Тавыш ишетеп курка башлый. ) Ай! Куяннарны куркак дилә р, мин дә куркам икә н бит! (Тезлә неп) Дө рес эшлә демме мин? (Агач башына карагандай) Ай, бу урман бик шомлы шаулый икә н!

Кө й агыла. “Шаулый урман” җ ырын (халык кө е һ ә м сү злә ре) башкара.

Акйомгак (җ ырлап бетергә ч, еламсырап). Бер кая да барасым килми. Акбайны, ә бине, барысын-барысын да сагындым. Ә би кулыннан ни булса, шуны ашар идем (битен каплап, сулкылдый. Тавыш ишетеп сагаеп, торып баса). Чү! Кеше тавышлары ишетә м! (Ә ле бер якка, ә ле икенче якка чаба. Тавыш килгә н якка чыга).

Шул ук кү ренеш. Сә хнә гә ике яктан Чулпан белә н Руфинә чыга. Кызлар кә рзиннә ренә җ илә к җ ыя-җ ыя йө рилә р.

Руфинә. Там еще бер э-э... алан вижу. Мин там буду! (Бераз баргач) Айда, э-э... син да кил! Монда куп икэн.

Чулпан. Мондагысын да җ ыеп бетерерлек тү гел. (Пауза) Ә Рамазан кайда калды соң ә ле? Бер-беребезне югалтмыйк!

Руфинә. Он родителям мунча себерке обещал. Вон теге каеннар янында ул.

Чулпан. Шулаймы?! Йә, ярый икә н алайса...

Кө й агыла. Чулпан, “Эх, җ илә кле җ ә йлә рнең ” бер куплетын, кушымчасын җ илә к җ ыя-җ ыя башкара. Җ ырлап бетергә ч, тирә -яктан иптә шлә рен эзли.

Чулпан. Руфинә -ә -ү! Ру-у-фии-нә ә! (Пауза. ) Абау, эндә шми...

Кулына каен себеркесе тоткан Рамазан чыга.

Рамазан. Ник кычкырасың, шул кадә р?!

Чулпан. Ә нә теге аланга киткә н иде, кү ренми дә, җ авап та бирми. Адашмасын, ни дип җ авап бирербез ә бисенә?!

Рамазан. Эзлик, ә йдә!

Сә хнә дә н чыгалар. Сә хнә гә икенче яктан Руфинә чыга. Кө й агыла. В. Ә хмә тшә н кө е, И. Юзеев суз., “Һ ә й! Һ ә й! ” җ ырын башкара. Җ ыр тә мамланганда сә хнә гә Чулпан,

Акйомгакны кү тә ргә н Рамазан чыгалар.

Чулпан. Кайчаннансине эзлә п йө рибез. Нигә аерылып ерак киттең?

Руфинә (җ авап бирергә кирә к дип уйламый да) Ой! Урманда разве кошка бывает?! (Ярата, сыпыра, аннан шү рлә п) А может ул тегрёнок?!

Рамазан (ү ртә п). Ак барс бугай ул! Чулпаннарныкы! Безгә ияреп килгә н. Ә без аны кү рмә дек тә, килгә нен...

Акйомгак ү зен гаепле хис итә, башын аска иеп тора.

Руфинә. Нинди умнаяэ-э песи! Матурка!

Акйомгак (ү з-ү зенә ). Акыллы ук тү гел икә нмен шул!

Чулпан. Акйомгагым, кү ң елсезлә нмә! (Руфинә гә ) Биек агач башына менү ен менгә н, ә тө шә алмаган. (Акйомгакка) Син безне яратканга, арттан калмыйча ияреп килдең бит, ә йеме, Акйомгак?

Акйомгакның башы тагында аска иелә. Эндә шми.

Рамазан. Курыккан ул! (Акйомгакка) Башка ерак юлга ияреп йө рмә!

Акйомгак мышкылдый-мышкылдый баш ия.

Рамазан (кызларга). Кайтыйк! Чилә к-кә рҗ иннә р тулды, сө ендерербез ө йдә гелә рне!

Чулпан. Ә лбә ттә, ә лбә ттә! Ә би, Акбай кө тә дер! Ә йдә гез, авылга!

Чыгалар.

Ө ченче пә рдә

Алтынчы кү ренеш

Сә хнә дә шул ук ишегалды. Акбай ояда ята. Ә би чыга. Кулында тә линкә. Акбай оядан атылып чыга. Ә би, сө енә -сө енә Акбайны сыпыра.

Ә би. Акбай! Акбай! Акбаем минем! Кара син моны! Нишлә п шул кадә р ә лсерә дең? Кө н кызуы кү тә релмә де бит ә ле! И, ии, кара инде сине! Тигә нә клә р җ ыеп кайткансың бит! (Берә м-берә м алып ташлагандай итә ) Кайда йө рдең соң, син? И, Акбаем, Акбаем! Яратам ү зең не! Бисмиллә һ и-рахманирраһ им (тә линкә не куеп китә. Акбай койрык болгап кала. ).

Акбай. И-и, ә бекә й! Кү ң елең иркен синең! Песиең кайтмаса, бик авыр кичерерсең! Ә йтмә дем инде, бә лки кайтыр ә ле...

Урманнан Акйомгак, Чулпан, Рамазан, Руфинә кайталар. Сә хнә нең уң ягында урманнан алган тә эсирлә рне уртаклашалар. Лә кин тамашачыларга бу мө һ им тү гел - ү зара сө йлә шкә н кыяфә ттә басып торалар. Акйомгак белә н Акбай кочаклашалар, сә хнә нең сул

ягына таба – алгы планга килә лә р. Икесе дә бик шат.

Акбай (кинә я белә н). Кайттың мы?!

Акйомгак (ә йтмә, сизмә сеннә р дип). Тысс! (Тавышын кү тә реп) Ә йе, җ илә ккә барып кайттык!

Акбай. Шулай... Туган туфракның хуш исле җ илә клә ре генә тү гел, тә лгә ш-тә лгә ш баланнары да татлы шул!

Акйомгак. Аң лыйм, Акбай, тел тө бең не! Ө йдә н чыгып киткә ч кенә аң лыйсың икә н шул аны!

Ә би (чыга чыгышка ук). Иһ и-һ и, балакайларым! Исә н-сау гына кайттыгызмы? Бик борчылдым. Җ илә клә ре булмаса-булмасын, ү злә ре исә н-сау кайтсыннар дип телә дем. (Акйомгак килеп сарыла. Ә би сө я). Балакайларым, Акйомгагым да сезнең белә н бардымыни? Барыгыз да чыгып югалдыгыз – бик ямансу булды.

Чулпан. Ә бекә й! Туган апа-абыйлар тормадылармыни ә ле, йокыдан?! (Кө лешә лә р. )

Ә би (кулын селтә п). И, кызым, сезнең кебек тү гел шул алар. Ә йдә гез! Кү рше апагыздан каймак, сө т алып чыктым. Мичтә н яң а гына җ ә ү ликмә к чыкты! Ә йдә гез, дусларыгызны да алып керегез! Самавырны яң артам. (Керә. )

Чулпан. Хә зер, ә бекә й, җ илә клә рне дә алып керә без!

Акбай барысын да ү з тирә сенә туплый. Уртада басып торып сө йли. Бар да аны тың лый.

Акбай. Килегез ә ле, сү зем бар! Сез уйлаганыгыз бармы?! Бу нигездә без – ә би булганда гына бербө тен! Ә би картайды, еш авырый – кадерен белик! Акйомгак! Син капризларың белә н ә бекә йнең нервысынкакшатма! Ә сез – оныклар, ә бекә йгә булышыгыз!.. Авылда, мә ктә п кысаларыннан, ә ти-ә ни талә беннә н иреккә чыккач, без эт халкы бә йдә н ычкынган кебек чабулыйсыз. Ә ә биебез ө ч ай эчендә бик картая. Сез бит аның кичерешлә ренуйлый белмисез. Ө ч ай ук тормагыз, кунак кү п булмый ул! Менә ашап туймаганны ялап туймадым ә ле! Бераз кунак булгач, китә белегез! Авыл яратсагыз, зур ү скә ч кайтыгыз! Нигез таркатмагыз – кайтып ө йлә р салыгыз! Шулай булса, авыл гө рлә р! Безнең ишегалдында да кү ң елле булыр. Ә би- бабайлар рухы да шатланыр!

Акйомгак. Безнең Акбай акыллы ул! Гел тө пле киң ә шлә р бирә!

Чулпан. Рә хмә т, Акбай, яхшы киң ә шең ә.

Акйомгак. Ә йе шул, һ ә ркемне аң лый белергә кирә к! Бү ген мин бу йорт-җ ирлә рнең ничек кадерле булуын аң ладым.

Барысы да “Алтын безнең җ ир”(Ф. Хатыйпов кө е, Б. Рә хмә т сү з. ) җ ырын җ ырлыйлар.

Бакча безнең ил, алтын безнең җ ир,

Җ иргә тезлә неп, чә чкә ө здем мин

Менә шул чакта, җ ирне кочаклап

Ү бә сем килде – сыймый кочакка.

Йө рә ккә сыйды-

Туган җ ир сө йдем.

Йө рә гемдә кал!

Мә ң гегә, – дидем.

Бакча безнең ил,

Алтын безнең җ ир!

Сә хнә артыннан ә би тавышы ишетелә: “Ө йгә керегез, балакайларым! Табында аш суына! ” Шаулашып “ө й ишегеннә н” керә лә р.

Тә мам.