7-тақырыбы: Мемлекет – саяси жүйенің негізгі буыны

1. Мемлекеттің тү сінігі жә не негізгі белгілері

2. Мемлекеттің тү рлері жә не атқ аратын қ ызметі

3. Азаматтық қ оғ ам мен Қ ұ қ ық ты мемлекет

Мемлекет белгілі бір территория шең беріне халық ты ырық сыз кө ндіру монополиясына ие, бү кіл қ оғ ам атынан ішкі жә не сыртқ ы саясатты жү ргізіп отыру қ ұ қ ығ ына ие, барлық жұ ртқ а міндетті заң дар мн ережелер шығ арудың ерекше қ ұ қ ығ ына, салық салып отыру қ ұ қ ығ ына ие болатын қ ұ рылым.

Мемлекеттің белгілері мынандай:

1. Мемлекеттік ө кіметті іске асырушы органдар мен мекемелердің ерекше жү йсінің болуы.

2. Мемлекетте белгіленген белгілі бір нормалар жү йесін нығ айтатын қ ұ қ ық тың болуы.

3. Сол мемлекет заң дарының кү ші жү ретін тұ тас территорияның болуы.

Мемлекеттердің тү рлеріне келсек, қ азір абсолюттік жә не конституциялық монархия, ә скери диктатура, автократия, хунталар, ә леуметтік тап, тайпа басшылығ ы, отбасылық қ ауым дегендерді білеміз. Діннен ажыратылғ ан (светтік) мемлекеттер типіне қ арсы діни мемлекеттер типі бар. Мемлекеттің типі оның мә нінен, істейтін міндеттерінен туындайды. Яғ ни, мемлекет белгілі бір таптың, не қ оғ амдық кү штің ү стемдік ету қ ұ ралы (механизмінің ) ә леуметтік бағ ыты болып та табылады. Басқ арушылық тың монархиялық формасы - мемлекеттік ө кімет билігін жү ргізетін бір адам - монарх. Ал мемлекеттің республикалық формасында – заң бойынша ө кімет билігін халық тың кө пшілігі жү зеге асырады. Ө йткені, онда ө кімет билігінің кө зі халық тан шығ ады. Басқ арушылық тың басқ а да тү рлері бар. Олар: демократиялық, ә міршілдік, т. б.

Мемлекет қ ұ рылысы бойынша унитарлық біртұ тас мемлекет жә не федеративтік заң бойынша біршама ерікті мемлекеттер одағ ы – республикалар, штаттар, контондар, т. б., конфедеративтік мемлекеттік-қ ұ қ ық тық бірлестіктер болып бө лінеді. Мемлекеттердің негізгі функциялары ішкі жә не сыртқ ы болып бө лінеді.

Азаматтық қ оғ ам – мемлекеттік қ ұ рылымнан тыс қ алыптасатын ә леуметтік, рухани, мә дени, экономикалық салалардың жиынтығ ы.

Қ ұ қ ық ты мемлекетте қ оғ амның саяси-ә леуметтік ө мірінде, оның барлық аясында қ ұ қ ық жоғ ары орында тұ рады. Ол ә рбір елдің Конституциясында - негізгі заң ында бекітіліп, ал басқ а заң дары мен жарлық тарында нұ сқ а болуы тиіс.