12-тақырып. . ХІХ ғ.- ХХ ғ. басындағы Ресей саяси және құқықтық ілімдері

ХІХ ғ. - ХХ ғ. басындағ ы Ресейдегі саяси жә не қ ұ қ ық тық ойлардың негізгі бағ ыттары жә не оның ерекшеліктері.

Славянофилдер мен батысшылардың саяси-қ ұ қ ық тық идеялары. Геосаяси жә не мә дени бағ дар туралы, Ресейдің тарихи тағ дыры туралы пікірталастар. М. М. Сперанскийдің саяси жә не қ ұ қ ық тық кµзқ арастары. ХІХ – ХХ ғ ғ. басындағ ы Ресейдегі тµң керілістік қ озғ алыстың саяси жә не қ ұ қ ық тық идеялары.

Декабристердің саяси жә не қ ұ қ ық тық идеялары. Мемлекеттік қ ұ рылым мен басқ ару нысандарын µзгерту жобалары.

Тµң керілістік демократизмнің саяси-қ ұ қ ық тық идеологиясы. А. И. Герцен. Тµң керілістік халық шылардың саяси-қ ұ қ ық тық идеялары. П. Н. Ткачев. П. Л. Лавров.

ХІХ ғ. екінші жартысы – ХХ ғ. басындағ ы классикалық анархизмнің саяси жә не қ ұ қ ық тық идеялары. М. А. Бакунин. П. А. Кропоткин. Л. Н. Толстой.

Мемлекетті сынау жә не теріске шығ ару. Бакунин Европаның Қ ұ рамдас Штаттары жә не дү ниежү зілік федерация туралы, қ ұ пия тµң керілістік ұ йымның «жасырын», байқ алмайтын диктатурасы туралы. Мұ рагерлік қ ұ қ ық туралы мә селе.

Кропоткин µркениет пен мемлекеттің дамуы туралы. Федерализм теориясы. Қ ұ қ ық тың биоә леуметтік негіздері. ө лім жазасын жә не қ ылмыстық жауапкершілікті сынғ а алу.

ХІХ ғ асырдың соң ы мен ХХ ғ асырдың басындағ ы ресейдегі тµң керілістік қ озғ алыстың социал-демократтарының саяси жә не қ ұ қ ық тық идеологиясы.

Солшыл радикалды марксизмнің (большевизм) саяси жә не қ ұ қ ық тық идеологиясы. В. И. Ленин. Билікті бµлу идеясын жоқ қ а шығ ару, парламентаризмді сынау. Федерацияғ а кµзқ арас. Лениннің 1917 жылдан кейінгі саяси кµзқ арастарының дамуы. Экономика жә не саясат. Кең естік заң дылық жә не пролетариат диктатурасы.

ХІХ ғ асырдың екінші жартысы мен ХХ ғ асырдың басындағ ы Ресейдегі қ ұ қ ық пен мемлекеттің либералды теориясы. Қ ұ қ ық тық мемлекет теориясы.

Қ ұ қ ық пен мемлекет туралы Борис Чичериннің ілімі. Қ ұ қ ық заң мен анық талынатын адамның сыртқ ы бостандығ ы ретінде, оның дамуы. Конституциялық монархия мен билік бµлісудің қ ажеттілігін негіздеу.

Заң дық позитивизм (С. В. Пахман, Г. Ф. Шершеневич). Қ ұ қ ық тың «ішкі» жә не «сыртқ ы» жақ тары. Қ ұ қ ық тың «метазаң дық » жә не заң дық аспектілері. «Таза» қ ұ қ ық нысаны заң дық ғ ылым пә ні ретінде. Қ ұ қ ық ты «ә леуметтендіруді» сынау. С. А. Муромцевтің қ ұ қ ық тың ә леуметтік теориясы. Қ ұ қ ық тың жалпы теориясы жә не қ ұ қ ық тың «қ олданбалы» саясаты, оның міндеттері. Қ оғ амдық қ атынастар қ ұ қ ық негізі ретінде. Қ ұ қ ық тық тә ртіп. «ө лі» жә не «қ олданыстағ ы» нормалар. Сот жә не ә кімшілік қ ұ қ ық жасаушылар ретінде.

Н. М. Коркуновтың мемлекеттің жә не мемлекеттік биліктің ә леуметтік-психологиялық теориясы. Қ оластындағ ының бағ ыныштылығ ын сезіну билік негізі ретінде.

ХХ ғ асырдың басындағ ы қ ұ қ ық пен мемлекеттің психологиялық теориясы. (Л. И. Петражицкий, М. А. Рейснер). Қ ұ қ ық жә не мемлекет психика жемісі, адам санасының қ ызмет етуі нә тижесі ретінде. Петражицкийдің қ ұ қ ық теориясы. Қ ұ қ ық этикалық кµң іл-кү й, эмоция ретінде. Қ ұ қ ық тық плюрализм. Ресми жә не биресми, позитивті жә не интуитивті қ ұ қ ық, олардың µзара байланысы жә не ә леуметтік қ ақ тығ ыстар. Интуитивті қ ұ қ ық аксиомалары позитивті қ ұ қ ық ты бағ алау µлшемі ретінде. Ресми қ ұ қ ық реформасы жә не қ ұ қ ық саясаты.

Владимир Соловьевтің саяси жә не қ ұ қ ық тық кµзқ арастары.

Негізгі ә дебиеттер:

1. История политических и правовых учений/ Под общей ред. Нерсесянца В. С. Изд. 2-е, стереотип. – М., 1997; 1998; 1999; 2000.

2. История политических и правовых учений/ Под ред. Лейста О. Э. –М., 1997; 1999; 2000.

3. История политических и правовых учений: Краткий учебный курс/ Под. общ. ред. Нерсесянца В. С. –М., 2000.

4. История политических и правовых учений/ Хрестоматия / Под. ред. Малахова В. П. – М., 2000.

5. История политических и правовых учений/ Хрестоматия / Под. ред. Лейста О. Э. – М., 2000.

6. Антология мировой политической мысли: в 5т. Т. III: политическая мысль в России: X – первая половина XIX в. Т. IV: Политическая мысль в России: Вторая половина XIX-XX вв. – М., 1997.

7. Антология мировой правовой мысли: В 5т. / Рук науч. проекта Семигин Г. Ю. - Т. IV: Россия: XI-XIX вв. Т. V: Россия: конец XIX-XX вв. - М., Мысль, 1999.

8. История философии права. Учебное пособие СПб: Юрид. инс-т 1988. (содержит обстоятельные фрагменты классических трудов).

9. Русская философия права. Антология. СПб., 1999

10. Исаев И. А., Золотухина Н. М. История политических и правовых учений России. Хрестоматия. -М., 2003 (самый полный охват источников за период с XI-XX век, включая публикации советских правоведов-марксистов и представителей русского зарубежья.

11. Исаев И. А., Золотухина Н. М. История политических и правовых учений России XI-XХ вв., М., 1995; М., 2003

12. Сравнительное изучение цивилизаций. Хрестоматия. Сост. Б. С. Ерасов. М., 1998

13. Всемирное писание. Сравнительная антология священных текстов. Пер. с англ. М., 1995

Қ осымша ә дебиеттер:

1. Бакунин М. А. Анархия и порядок / сер.: Антология мысли. - М., 2000.

2. Аникин А. В. Путь исканий. Социально-экономические идеи в России до марксизма. М., 1990

3. Бачинин В. А. История философии и социологии права. - Санкт-Петербург, 2001

4. Графский В. Г., Бакунин (Из истории политической и правовой мысли) М., 1995

5. Зоркин В. Д. Позитивистская теория права в России. МГУ 1978

6. История политических и правовых учений XIX в. /Под ред. В. С. Нерсесянца. М., Наука, 1993

7. История политических и правовых учений XX в. /Под ред. В. С. Нерсесянца. М., Наука, 1995

8. Исаев И. А., Золотухина Н. М. История политических и правовых учений России XI-XХ вв., М., 1995; М., 2003

9. Куприц Н. Я. Из истории государственно-правовой мысли дореволюционной России. МГУ 1980