3 сұрақ Салықтық бакылаудың негізгі әдісі салық төлеушілердің тексеру

Салық тық бакылаудың негізгі ә дісі салық тө леушілердің қ ұ жатгарын тексеру болып табылады. Занды тү лғ аларды қ ұ жаттық тексеру салық қ ызметі органдарының жылдық жұ мыс жоспарларына, сондай-ақ токсандық тексеру графиктеріне сә йкес жү зеге асырылады. Жоғ арыда айтып ө ткеніміздей кұ жаттық тексеру кезінде-бағ алы кағ аздар, сметалар, есептеулер, жалақ ы тө леу тізімдері, шоттар, ә ртү рлі ордерлер мен чектер жә не т. б. толық карастырылып, жан-жақ ты тексеріледі.

Салық тык тексерулер де тек салық органдары тарапынан ғ ана жү зеге асырылатын Қ азақ стан Республикасының салық заң дарын тексеру болып табылады. Салық тық тексерулердің мынадай:

1) қ ұ жаттық тексеру;

2) рейдтік тексеру;

3) хронометраждық карап-тексеру сияқ ты тү рлері болады.

Осы салыктык тексерулерді жү ргізу тө ртібі, мерзімдері, кезенділігі жә не тү рлері заң жү зінде катан белгіленген.

Салық тық тексерулер мына келесідей кезенділіктерді сақ тай отырып:

1) жылына бір реттен жиі емес кезенде — кешенді тү рде;

2) салық тың жө не бюджетке тө ленетін басқ а да міндетті телемнің белгілі бір тү рі бойынша жарты жылда бір реттен жиі емес кезенде — такырыптық тексеру тү рінде жү зеге асырылады.

Салық тық тексерулер ә мірлі нұ сқ амалар негізінде жү ргізіледі жә не осы нұ скамада мына реквизиттер міндетті тү рде болуы керек:

1) нұ сқ аманың салық органында тіркелген датасы мен нө мірі;

2) нү сқ аманы берген салық органының аталуы:

3) салык телеушінің толық аталуы;

4) салык тө леушінің тіркеу нө мірі;

5) тексерудің тү рі;

6) тексеруші тұ лғ алардың лауазымы, тегі, аты, ә кесінің аты;

7) тексеру жү ргізілетін мерзім;

8) қ ұ жаттык тексерулер кезінде тексерілетін салық кезең і. Мемлекеттік салық тык бақ ылаудың бір нысаны болып табылатын қ ұ жаттық тексеру ө зіне орай кешенді, тақ ырыптық жә не қ арсы тексеру тү рлерінде жү зеге асырылады.

Кешенді тексеру салық тар мен бюджетке тө ленетін баска да міндетті тө лемдердің барлык тү рлері бойынша салық тық міндеттемелердің орындалуын тексеру болып табылады.

Тақ ырыптық тексеру салық тар мен бюджетке тө ленетін басқ а да міндетті тө лемнің жекелеген тү рі бойынша салық тык міндеттеменің орындалуына қ атысты жү ргізіледі.

Қ арсы тексеру салық тык тексеруді жү зеге асыру кезінде салық органында салық тө леушілер жү ргізген операциялардың салык есебінде дұ рыс кө рініс тапқ аны туралы қ осымша акпарат алу қ ажеттілігі туындағ ан жағ дайда, салық тө леушілермен байланыста болғ ан ү шінші бір тұ лғ аларғ а қ атысты жү ргізілетін тексеру болып саналады.

Рейдтік тексеру салық органдары тарапынан жекелеген салық тө лушілерге қ атысты жү зеге асырылады. Рейдтік тексеруді жү ргізу барысында Қ азақ стан Республикасы зандарының мынадай жекелеген:

1) салык тө леушілердің салык огандарында тіркеу есебіне қ ойылуы;

2) фискальдык. жады бар бакылау-кассалық машиналардың дұ рыс колданылуы;

3) лицензияның жә не ө зге де рұ қ сат ету қ ұ жаттарының болуы;

4) акцизделетін ө німді ө ндіру, сактау жә не сату сиякты та-лаптардың сақ талуы жә ніндегі мә селелері тексеріледі.

Уә кілетті мемлекеттік орган бекіткен тә ртіп негізінде жү ргізілетін хронометраждық карап-тексеру барысында кө зделінетін мақ сат салық тө леушінің нақ ты табысын жө не осы табысты алуғ а байланысты шығ ындарын анық тау болып табылады.

Салық тө леушілерге берілетін ә мірлі нұ скамаларда кө рсетілетін салық тық тексерулерді жү ргізу мерзімі осы нү сқ ама тапсырылғ ан кезден бастап отыз жұ мыс кү нінен аспауғ а тиіс.

Қ ү рылымдық бө лімшелері бар занды тү лғ ағ а қ атысты салық тық тексеру жү ргізу кезінде осы салыктық тексерудің мерзімі салық органы тарапынан алпыс жү мыс кү ніне дейін ұ зартылуы мү мкін.

Ерекше кү рделі мә селелерді тексеру кезінде салық тық тексеру жү ргізудің мерзімі жоғ ары тү рғ ан салық органы тарапынан кұ рылымдық бө лімшесі жоқ заң ды тұ лғ ағ а катысты елу жұ мыс кү ніне дейін жә не қ ұ рылымдық бө лімшесі бар занды тұ лғ а ү шін сексен жұ мыс кү ніне дейін арттырылуы ық тимал.

Рейдтік тексеру жү ргізу негізіндегі нұ сқ амада тексерілетін аумактың учаскесі, тексеру барысында аныкталуғ а тиіс мә селелер мен занда кө зделген баска да мә ліметтер керсетіледі.

Ал такырыптык, немесе қ арсы тексерулер белгіленген кезде оның негізі болып табылатын нұ скамада салық тар мен бюджетке тө ленетін басқ а да міндетті тө лемнің тексерілетін тү рі кө рсетіледі.

Бір нұ сқ аманың негізінде тек бір ғ ана салық тык тексеру жү ргізіледі. Салық органының бірінші басшысының (кейде оның орынбасаларының ) қ олы койылып, сол органнын елтаң -балық мө рі басылғ ан нұ сқ ама тексеру жү ргізу алдында уә кілетті мемлекеттік орган белгілеген тә ртіпке сә йкес арнаулы журналда тіркелуге тиіс.

Сонымен, осындай тә ртіппен ресімделген нұ скаманы салық тө леушіге немесе салық агенттеріне табыс ету сә ті салық тық тексеру жү ргізудін басталғ анын білдіреді. Рейдтік тексеру жү ргізу кезінде салық тө леушіге нұ сқ аманың кө шірмесі, ал басқ а тексеру тү рлері жү ргізілетін кезде нұ сқ аманың тү пнұ сқ асы табыс етіледі.

Нақ ты салық тык, тексерулер бойынша салық тө леушілерге тиісті нұ скамалардын табыс етілуі сол тексерулердің басталғ анын білдіретін болса, ал салық тық тексеру актісі салық телеушіге тапсыру сә ті белгілі бір салық тыктексеру мерзімінің аяқ талғ анын кө рсетеді.

Салык органының лауазымды адамы:

1) салық тық тексеру жү ргізілген орын мен акті жасалғ ан кү нді;

2) тексерудін тү рін;

3) салыктық тексеруді жү ргізген салық органының лауазымды адамдарының тегін, атын жә не ә кесінің атын;

4) салық тө леушінің жә не салык агенттерінің тегін, атын, ә кесінін атын не болмаса толық аталуын;

5) салык тө леушінін жә не салык агентінің орналаскан жерін, банктік реквизиттерін, сондай-ақ тіркеу нө мірлерін;

6) салық тө леушінің салық тык жә не бухгалтерлік есептілікті жү ргізуге жә не салық тар мен бюджетке тө ленетін басқ а да міндетті тө лемдерді тө леуге жауапты басшысының жә не лауазымды адамдарының тегін, атын жә не ә кесінің атын;

7) алдында жү ргізілген тексерулер мен Қ азакстан Республикасының салық тық зандарының бұ зылуы жө нінде бұ рын анық талғ ан жайларды жою жө нінде қ олданылғ ан шаралар туралы мә ліметтерді;

8) тексерілетін салык кезең і мен тексеру жү ргізу ү шін салық телеуші жә не салық агенті табыс еткен кұ жаттар туралы жалпы мә ліметтерді;

9) Қ азақ стан Республикасының салық тық зандарының тиісті нормасына сілтеме жасай отырып салыктық қ ұ қ ык бұ зушылык-тың тә птіштеп баяндалғ ан сипаттамасын;

10) Салық тык тексерулердің нә тижелерін кө рсете отырып салық тык, тексерудің аяқ талғ анын білдіретін салық тық тексеру актісін жасайды.

Салық тық тексеру актісі екі данадан кем болмайтындай етіп жасалынып, оғ ан салық тық тексеру жү ргізген салық органы лауазымды адамдарының колы койылады, сондай-ақ оның бір данасы салық тө леушіге не болмаса салык, агентіне табыс етіледі.

Сонымен, салық тык бақ ылау-тексерулер салық салынатын базаны дұ рыс калыптастыруды жә не олардан тө ленілетін салық тардың мө лшерін дұ рыс есептеп шығ аруды шаруашылык субъектілеріне міндеттейтін мемлекеттік билік-ық палынын маң ызды элементі болып саналады. Салық салу аясында жү зеге асырылатын мемлекеттік салық тық бақ ылау мемлекеттік қ аржылардың проблемаларын жоғ ары дең гейде шешудің басты тә сілі болып табылады. Демек, республикалық бюджет пен жергілікті бюджеттердің фискальдык мү делерін камтамасыз етеді.

Мемлекеттік салыктық бакылау салық тык бақ ылау-тексерулерді жә не фискальдык мониторингті жү зеге асыруғ а кұ кылы уә кілетті мемлекеттік органдар мен салық органдарының жү йесін, кұ зыреттерін, салыктық бақ ылаудын нысандары мен тү рлерін, сондай-ақ салық тық тексерулерді ұ йымдастыру жә не жү ргізу тә ртібін айкындайтын салық тық қ ү кық тың жалпы бө лімінің институты болып табылады.