II бүлек. Мәҫкәү комсомолдары (14-се слайд)

1921 йыл. Мә ҫ кә ү ауылында кантком һ ә м волком тарафынан комсомол ячейкаһ ы тө ҙ ө лә. Ойошманың секретары итеп Танһ ыҡ бай Мө хә ррә м улы Бү лә ковты һ айлап ҡ уялар. Ул – минең олатайым. Шә жә рә буйынса инә йемдең атаһ ы Нә сим олатай менә н Танһ ыҡ бай олатай ике туғ андар. Нә сим олатайҙ ың атаһ ы Алсынбай олатайҙ ың бер туғ ан ағ аһ ы була. Танһ ыҡ бай олатайым 1902 йылғ ы. Мө хә ррә м олатайҙ ың ө с улы ла ауыл

тормошо ө сө н янып-кө йө п йә шә гә н шә хестә р була. (15-се слайд) 1907 йылғ ы Алсынбай улы һ уғ ыштан ҡ айтмай, хә бә рһ еҙ юғ алғ ан “ҡ ара ҡ ағ ыҙ ы” ғ ына килә. Ә Танһ ыҡ бай һ ә м Ҡ асим улдары (16-сы слайд) тә ү ге комсомолдарҙ ың береһ е булып, ауылды аяҡ ҡ а баҫ тырыуҙ а ҙ ур ө лө ш индергә н кешелә р.

Кемдә р һ уң улар Мә ҫ кә ү ауылының тә ү ге комсомолдары? (17-се слайд) Бына улар:

Хә сә н Ямалов

Танһ ыҡ бай Бү лә ков

Ҡ асим Бү лә ков

Сабирйә н Ишимйә ров

Юлтый Йә тимбаев

Мә хмү т Шафиҡ ов

Мө жә ү ир Харрасов

Исрафил Егитов

Мотаһ ар Кә лимуллин

Хә кимйә н Сә итҡ ужин

Хә мбә л Бапанин

Мө хә мә ҙ и Закиров

Мә хмү т Ҡ ә лә мбаев (Ташҡ ыя)

Мө хә мә т Ситдиҡ ов

19 йә шлек егет Танһ ыҡ бай Бү лә ков етә клә гә н ойошма халыҡ ты совет хө кү мә тенең ҡ анундары, республикалағ ы яң ылыҡ тар менә н таныштырып тора. Бик аҙ ваҡ ыт эсендә ауылда булғ ан бө тә йә штә рҙ е ү ҙ енең артынан эйә ртеп алырлыҡ кө скә эйә була. Комсомолецтар йыш ҡ ына ауыл халҡ ын спектаклдә р менә н ҡ ыуандыралар, тик шартына килтереп ҡ уйырлыҡ йү нле урын булмай. (18-се слайд) Мә сет ул ваҡ ытта дин ә һ елдә ре ҡ улында була. Уны кантон комитеты рө хсә те менә н комсомолецтар ү ҙ ҙ ә ренә алырғ а булалар. Ауылда шуғ а арнап йыйылыш ү ткә рә лә р. Халыҡ тың кү пселеге

риза булғ ас, мә сетте халыҡ файҙ аһ ына алырғ а тигә н ҡ арар сығ арыла. Ҡ айһ ы бер дини кешелә р ҡ аршылыҡ кү рһ ә тә лә р, ҡ асан булһ а ла диндең кире ҡ айтыуына ө мө тлө булалар. Комсомолецтар мә сеттең манараһ ын бысып тө шө рә лә р. Был эштә рҙ е башлап йө рө ү се ТОЗ рә йесе Сабирйә н Ишимйә ров һ ә м ячейка секретары Танһ ыҡ бай Бү лә ков була. Мә сетте ауыл халҡ ы ө сө н клубҡ а ә йлә ндергә с, һ ә р ваҡ ыт кисә лә р ойоштороп, комсомолдар бө тә халыҡ ты ү ҙ енә тупларғ а тырыша.

1908 йылда тыуғ ан Мө жә ү ир Харрасов һ уғ ышҡ а тиклем ауылда комсомол алдынғ ыларының береһ е була. «Ҡ ара йө ҙ ҙ ә р», «Ғ ә либаныу» пьесаларын ө йрә неп, халыҡ алдында иптә штә ре менә н сығ ыш яһ ап йө рө й. Унан тыш, ул колхозда бригадирлыҡ эшен алып бара. Ул һ уғ ышҡ а киткә ндә, ө с балаһ ынан ( Рә йсә, Райда, Эдуард) малайына алты ай ғ ына була. 1942 йылда ғ аилә һ е уның ике генә хатын алып ҡ ыуана. Шул уҡ йылда Мө жә ү ир Харрас улы хә бә рһ еҙ юғ ала.

Сабирйә н Ә хмә ҙ улла улы 1906 йылда Мә ҫ кә ү ауылында тыуғ ан. Атаһ ы

хә лле генә кеше булғ анлыҡ тан, ярайһ ы уҡ кө н итә лә р. Армияғ а барып килә. Хеҙ мә ттә н ҡ айтҡ ас та комсомолдар менә н берлектә

халыҡ ты яң ыса йә шә ргә ө ндә й башлай. 1929 йылда колхозғ а ә йлә нгә с тә – рә йесе итеп Сабирйә н Ишимйә ров ҡ уйыла. Һ уғ ышта була, ең еү яулап ҡ айта. Шә мсиямал ә бей менә н ете ҡ ыҙ ү ҫ тереп, 1978 йылдың 7 октябрендә донъя ҡ уя.

Закир Ғ айса улы ла комсомол секретары була. Һ уғ ыштан яраланып ҡ айтҡ ас, колхозда хә ленә н килгә нсе эшлә п йө рө й. Йә штә ргә ө лгө лө кеше була. Ферма мө дире лә, комсомол эштә рен алып барыусы ла - ауылда абруйлы кеше булып, хаҡ лы ялғ а сыҡ ҡ ансы эшлә й ул. Ғ айсин Закир Ғ айса улы ике ҡ ыҙ, биш малайғ а ғ ү мер биреп, 67 йә шендә вафат була.

Башҡ ортостан комсомолдарының «Йә ш юҡ сыл» тип аталғ ан гә зиттең беренсе һ аны 1923 йылдың 12 ғ инуарында донъя кү рә. Ул «Берлә шегеҙ, донъя юҡ сылдары! » тигә н саҡ ырыу аҫ тында сығ а, ике биттә н тора.

Гә зиттең тә ү ге мө хә ррире – Ғ ө бә йҙ улла Ҡ ушаев, мө хә рририә т ағ залары Д. Юлтый менә н Ғ. Абдрахманов була. Йә штә р баҫ маһ ының идея-тематик йө кмә ткеһ ендә дү рт тө п йү нә леш айырым-асыҡ кү ренә: дингә ҡ аршы кө рә ш, фә н һ ә м техника ө лкә һ ендә ге яң ылыҡ тар, комсомол, коммунистар партияһ ы эшмә кә рлеге һ ә м ә ҙ ә биә т. Шуғ а оҡ шатып, Мә ҫ кә ү ауылы комсомолецтары айына бер тапҡ ыр “Йә ш батыр” исемле стена газетаһ ы сығ арып бара. Етешһ еҙ лектә ре, ә лбиттә, кү п була. «Техник яҡ тан да, йө кмә ткеһ е менә н дә тү бә н, теле массанан йыраҡ. – тип яҙ а «Башҡ ортостан» гә зите «Йә ш батыр» тураһ ында 1925 йылда. - Кү п ваҡ ытта бер нисә кешенең генә имзаһ ы осрай, материалдар тейешле бү лектә ргә бү ленмә й... »

Шулай ҙ а был гә зиткә ө мө ттә р бағ лап, юғ арынан уны яҡ шыртырғ а ҡ ушалар.

Колхоздарҙ ың матди базаһ ы бик ярлы булғ ан. (19-сы слайд) 1928 йылда районыбыҙ ғ а тә ү ге трактор килтерелә. Бө тә йә мә ғ ә т эштә рендә лә Мә ҫ кә ү комсомолдары беренсе урында тора. Тырышлыҡ тары ө сө н был ойошма Ө лкә комитеты тарафынан Тамъян-Ҡ атай кантонына бирелгә н «Фордзон» таркторы менә н бү лә клә нә. Кү бә лә к- Тилә ү волкомы секретары 1927 йылдың июнь айында бү лә кте тапшырыу тураһ ында акт тө ҙ ө й. Был «Фордзон»ды Белореттан ү ҙ ҙ ә ренә алып ҡ айтырғ а - Мә ҫ кә ү ауылы комсомолецтарына ышанып тапшыралар. Тракторҙ ы алырғ а Танһ ыҡ бай Бү лә ков, Сабирйә н Ишимйә ров, Мө хә ммә т Ситдиҡ ов, Ноғ оман Ғ ә лин һ ә м Ғ ә лиә хмә р ауылынан Фитрат Хатипов бара. Суйын атты Ҡ аҙ аҡ ҡ олдан Верхнеуральск аша йө рө тө п алып ҡ айтырғ а булалар. Лә кин Гусев утарына еткә с, блогы ярыла ала ҡ уя. Шунан кире Верхнеуральск МТС-ына алып барып, йү нә тергә уйлайҙ ар. Йө рө тө ү се Фитрат бабайҙ ың белеме ә ҙ ерә к булғ андыр инде, тиҙ лектә н алырғ а онота, тракторҙ ы кү мә к ат менә н дә һ ө йрә тә алмай ҡ аң ғ ыралар. Каширин исемендә ге совхоздан бер механик килеп, тиҙ лектә н алғ ас ҡ ына, дү рт ат менә н һ ө йрә теп алып ҡ айталар.

Шулай кө с-хә л менә н ҡ айтып етә лә р. Тракторҙ ы ике корпуслы һ уҡ аһ ы менә н сиҙ ә м ерҙ ә рҙ е кү тә рергә генә тотоналар. Ете йыл уны тракторсылар баҫ ыу эштә ренә һ аҡ лап ҡ ына тотона. 1935 йылда Наурыҙ ҙ а МТС тө ҙ ө лгә с, тракторҙ ы шунда тапшыралар.

Комсомол ойошмаһ ы (20-се слайд) йылдан-йыл тулылана бара, бө тә һ е лә ил ө сө н тырышып эшлә йҙ ә р. Кү рһ ә ткә н эштә ре ө сө н радиоалғ ыс менә н дә бү лә клә нә улар. Ауыл халҡ ы башлап радионы кү рә, һ ө йлә ү енә ышанмайҙ ар, Ө фә гә барып, унан йырлап кү рһ ә тә лә р, тип һ ө йлә йҙ ә р.

Комсомолдар ү ҙ ҙ ә ренең (21-се слайд) артынан йә ш пионерҙ арҙ ы ла эйә ртә. Пионер ойошмаһ ы 1926 йылда барлыҡ ҡ а килгә н. Пионерҙ ар араһ ынан да кү беһ е кү ренекле кешелә р булып киткә ндә р. 1914 йылғ ы Сабит Мә ғ ә сү м улы Шакиров һ уғ ыштан һ уң райкомдың 2 секретары булып китә, 1914 йылғ ы Һ ағ ынбай Дә ү лә тбай улы Дә ү лә тов һ уғ ыштан капитан булып ҡ айта. Ғ ү мерен Ҡ аҙ аҡ ҡ ол ауылында ү ткә ргә н (22-се слайд) Ҡ асим Мө хә ррә м улы Бү лә ков ауыл Советы рә йесе, (23-сө слайд) Хә лиҙ ә Ә хтә мова кү ренекле уҡ ытыусы булып китә. Хашим Ғ айназаров хә рби офицер данын ала, тик һ уғ ышта һ ә лә к була, ауылына ҡ айтып ҡ абат хеҙ мә т итә алмай. Пионерҙ арҙ ың вожатыйы булып Ҡ асим Бү лә ков торғ ан. Комсомолғ а алмашҡ а йә ш быуын килә. Комсомолдар пионер ойошмаһ ына шефҡ а алып, бергә лә п бик кү п файҙ алы эштә р башҡ аралар. (24-се слайд) Бигерә к тә Бө йө к Ватан һ уғ ышы ваҡ ытында ауылдағ ы пионер һ ә м комсомолдар фронтҡ а ойоҡ, бейә лә й һ ә м башҡ а кә рә кле ә йберҙ ә р һ алып посылкалар ебә реү буйынса Учалы районында беренсе урынғ а сығ алар.

Ѳ фѳ лә 1959 йылдың июнендә (25-се слайд) колхоз, совхоздар комскомитет секретарҙ арының 10 кѳ нлѳ к семинарын ойоштора. Йыйынғ а саҡ ырылғ андар «Йә шел сауҡ алыҡ » шифаханаһ ында йә шә й, улар ѳ сѳ н уҡ ыуҙ ан тыш баш ҡ алабыҙ ҙ ың иҫ тә лекле урындарына экскурсиялар, спорт ярыштары, тѳ рлѳ мә ҙ ә ни саралар ойошторола. Нә сим олатайым да был

семинарҙ а ҡ атнаша.

Шулай итеп, комсомолдар (26-сы слайд) ү ҙ заманында иң кә рә кле кешелә р булып, бик файҙ алы эштә р башҡ арғ андар, Тыуғ ан илгә тос ө лө ш индергә ндә р.