Пакаранне Васіла Леўскага. Развітанне

Пакаранне Васіла Леўскага

(Обесването на Васил Левски)

О, маці любая, маці-радзіма,

чаму ты плачаш гаротна, слёзна?

А ты, крумкач, над чыёй магілай,

пракляты птах, гэтак крачаш грозна?

Ах, знаю, знаю – ты плачаш, маці,

што цяжка ў няволі табе – рабыні:

твой крык святы аб ратунку, маці,

бездапаможны, нібы ў пустыні.

Плач, Балгарыя! Ускрай Сафіі

бачыў я вісельні прывід чорны:

пад перакладзінай страшным цяжарам

вісіць, о маці, твой сын непакорны!

Крумкач злавесна каркае дзесьці,

выюць ваўкі і сабакі ў полі,

галосяць жанчыны, румзаюць дзеці,

старцы паклоны б’юць на багамоллі.

Вецер ганяе ў разлогах церні,

віхуры злосную песню спяваюць,

мароз, і сцюжа, і плач безнадзейны

тугу на сэрца тваё навяваюць.

пераклад з балгарскай – Ніл Гілевіч

Развітанне

(На прощаване)

Не тужы, маці, і не плач,

што я гайдуком зрабіўся,

гайдуком, маці, паўстанцам,

што ў горы цябе пакінуў,

у жальбе па першым сыне.

Не кляні мяне, а кляні

турэцкую погань-нечысць,

што нас, маладых, пагнала

ад роднай зямлі ў чужбіну,

дзе мы горш бадзяг бяздомных,

няпрошаных, нежаданых!

Я знаю, маці, ты плачаш,

што сын твой можа загінуць –

ах, заўтра, калі пяройдзем

мы ціхі Дунай блакітны!

Ды што я, скажы, рабіцьму,

калі ты мяне радзіла

з мужчынскім сэрцам гарачым,

і сэрца, маці, не можа

глядзець, як шалее турак

на бацькаўшчыне любімай:

там, дзе мяне ты колісь

з грудзей малаком карміла;

там, дзе маё каханне

чорныя вочы ўздымала

і з ціхай усмешкай сумнай

у сэрца маё глядзела;

там, дзе браты і бацька

з думак па мне чарнеюць!..

Ах, мама – маці юнá ка!..

Даруй мне – і будзь здарова!

Я ўзяў на плячо ўжо стрэльбу,

каб рушыць на кліч народны

супроць чужакоў няверных.

Я ў бітве за ўсё адпомшчу –

за дом, за цябе, за бацьку,

там хіжы чужак спазнае,

на што мая шабля здатна

і гонар юнацкі, маці!

А ты, як пачуеш, родная,

што кулі пяюць над вулкай

і хлопцы на конях скачуць,

выйдзі да іх, спытайся:

чаму твайго сына не бачна?

Калі табе скажуць, маці,

што паў я, працяты куляй, –

не плач і тады: не трэба,

і злых языкоў не слухай,

што пра мяне замянцяць:

“Выракся маці роднай! ”,

а ціха пайдзі дадому

і ўсё раскажы папраўдзе

братам маім недарослым,

хай помняць яны і знаюць,

што быў у іх брат старэйшы

і ён у баі загінуў,

таму што не мог пакорна

схіляць галаву прад туркам,

з чужацкім ярмом змірыцца!

Скажы ім, маці, хай помняць,

помняць мяне і шукаюць:

белае цела на скалах,

на скалах, на стромах дзікіх,

а кроў чырвоную ў доле,

у доле, маці, у чорным!

Яшчэ няхай знойдуць стрэльбу,

стрэльбу, маці, і шаблю,

і дзе напаткаюць злыдня –

хай куляю прывітаюць,

а шабляю хай палашчаць...

Калі ж ты ад жалю-смутку

і гэта зрабіць не зможаш, –

напэўна, тады дзяўчаты

ля нас на харо збяруцца,

мае аднагодкі прыйдуць,

і між таварышак верных –

каханне маё ў жалобе, –

ты выйдзі тады паслухай

з сынамі, яшчэ малымі,

песню маю юнацкую –

чаму і як я загінуў

і словы сказаў якія

смерці ў твар і дружыне...

Горка табе будзе, маці,

глядзець на харо на тое,

калі ж ты сустрэнеш позірк

любай маёй, каханай –

глыбока ўздыхнуць і цяжка

два сэрцы, мне дарагія –

яе і твае, матуля!

І слёзы ўпадуць на грудзі –

на ўсохлыя і маладыя...

Сыны твае гэта ўбачаць

і як узмужнеюць, маці, –

як я, любіць будуць моцна,

і моцна, як я, ненавідзець...

Калі ж я, матуля мілая,

жывым у сяло вярнуся,

са сцягам над галавою,

з таварышамі баявымі,

ды ўсе як адзін у форме –

з ільвом залатым на шапцы,

са стрэльбаю за плячыма,

з шабляй-змяёй пры боку, –

тады, о маці юнá ка!

о, дарагая каханка! –

бяжыце і рвіце кветкі,

плюшч і герань ірвіце,

пляціце вянкі – украсіць

галовы і стрэльбы нашы!

Тады – з вянком і з букетам –

ты падыдзі да сына,

падыдзі, маці, прыгарні

і пацалуй над брывамі

гнеўна-чырвоную стужку,

дзе два запаветныя словы

накрэслены: “Смерць ці свабода! ”

А я абдыму каханую

рукой у бінтах крывавых –

хай чуе яна, як б’ецца,

стукоча сэрца юнá ка,

плач супыню пацалункам,

слёзы сап’ю губамі...

Пакуль жа... бывай, матуля!

І ты не забудзь, каханая!

Дружынаў паход выходзіць,

шлях страшны, затое – слаўны:

можа, я ў бітве загіну...

Ды... большай мне славы не трэба,

як сціплы ўспамін народа:

“Памёр ён, бядак, за праўду,

за праўду і за свабоду... ”

пераклад з балгарскай – Ніл Гілевіч

Каментар

Юнак – герой, храбрэц, волат.

Хаджы Дзімітр – Дзімітр Ніколаў Асенаў (1840–1868), герой нацыянальна-вызваленчай барацьбы, ваявода.

Гайдук – паўстанец супроць турэцкага ярма.

Караджа – Стэфан Тодараў Дзімаў (1840–1868), герой нацыянальна-вызваленчай барацьбы, ваявода.

Васіл Леўскі – Васіл Іванаў Кунчаў-Леўскі (1837–1873), кіраўнік і ідэолаг вызваленчай барацьбы, нацыянальны герой Балгарыі.

Упершыню ў кнізе: Хай зорыць дзень! Выбраныя старонкі класічнай балгарскай паэзіі. – Мінск: “Мастацкая літаратура”, 1973.