Бездік эпителий және бездер

Барлық дерлік (дә некер, бұ лшық ет, сү йек, шеміршек, нерв) тіндер ә ртү рлі дә режеде секрецияғ а лат. sekretio-бө лу), яғ ни ө німді –секретті ө ндіріп, бө ліп шығ аруғ а қ абілетті.

Секреторлық (сө л шығ ару) функция, ә сіресе, эпителий тіндерінде жақ сы дамығ ан; олар дә некер тінмен бірігіп, секрецияғ а маманданғ ан мү шелерді – бездерді қ ұ райды. Соң ғ ыларда эпителий тіні немесе безді эпителий, функциялық тұ рғ ыдан – жетекші тін, яғ ни мү шенің паренхимасын қ ұ райды. Дә некер тін без қ ұ рамында қ осалқ ы қ ызметтерді атқ арып, стромасын (тіректік қ аң қ асын) қ ұ райды. Органогенез барысында без жамылғ ы немесе астарлық эпителийлерден ө сіп шық қ ан жасушалардың астында орналасқ ан дә некер тіннің ішіне еніп ө су жолымен қ алыптасады (10. 21 сурет). Бездік эпителийдің арқ асында сү т, сілекей, асқ азан жә не ішек сө лдері, ө т, тер, тері майы, ө ндіріледі, гормондық (эндокриндік) реттелу жә не т. б. атқ арылады.

Бездік эпителийдің қ ұ рылысы

Бездер эпителийлі паренхимадан жә не тамырлар мен нервтермен жабдық талғ ан дә некертінді стромадан тұ рады.

Бездік эпителий секреторлық немесе бездік жасушалардан-гландулоциттерден (лат. glandula-без; cytus-жасуша) тұ рады. Кө п жасушалы бездерде олар секреторлық бө ліктерін қ ұ райды. Бұ л жасушалар секретті синтездеуге, жинақ тауғ а жә не шығ аруғ а маманданғ ан. Гландулоциттердің жоғ ары метаболизмдік белсенділігін оның қ ұ рылысынан да байқ ауғ а болады. (10. 22. сурет). Бездік жасушаның базальді бө лігіне жақ ын орналасқ ан ядросы-ірі жә не ашық (эухроматині кө п, яғ ни генетикалық тұ рғ ыдан белсенді), ішіндегі ядрошығ ы да ірі. Синтездік (рибосомдар, гр-жә не агр ЭПТ, Гольджи комплексі) жә не секреторлық (секреторлық гранулдары) аппараттары цитоплазмасында жақ сы дамығ ан. Жасушалардың полярлығ ына байланысты олардың таралуы біркелкі емес. Органеллалардың жеке тү рлерінің даму дә режесі ө ндірілетін секреттің химиялық табиғ атына (ақ уыздар, кө мірсулар, майлар, стероидтар, тұ здар, қ ышқ ылдар) байланысты.