3. Орфография принциптері.. 4. Орфография жұмыстарының түрлері.

3. Орфография принциптері.

Сауатты жазу дағ дысы емле ережелерін жақ сы білуге байланысты қ алыптасады. Оқ ушылар емле ережелерін ө з бетімен емес, мұ ғ алімнің ү йрету нә тижесінде ұ ғ ынады.

Қ азақ тілінің орфографиясы ү ш принципке негізделеді. Олар: морфологиялық принцип, фонетикалық принцип жә не дә стү рлі (тарихи) принцип. Бұ л принциптердің сипаттары мен қ олданылатын жағ дайларына қ ысқ аша шолу жасайық.

4. Орфография жұ мыстарының тү рлері.

Орфография зерттейтін объектілер мыналар:

1. Ә ріптердің жазылу емлесі.

2. Тү бір мен қ осымшалардың қ олданылу жолдары.

3. Сө здің бө лек-бө лек не бірігіп, я дефис арқ ылы жазылу емлесі, қ ысқ арғ ан сө здердің жазылуы.

4. Бас ә ріптердің қ олданылуы мен жазылуы.

5. Сө здің тасымалдану жолдары.

6. Шылау сө здердің жазылу емлесі.

Есту факторына негізделген жаттығ у жұ мыстарын оқ ыту практикасында диктант деп атау кең інен орын алады. Бастауыш сыныптарда диктанттың ескерту, тү сіндірмелі, терме, еркін, сө здік, бақ ылау, ө здік жә не шығ армашылық тә різді тү рлері қ олданылады. Ал, жаздырылатын материалдың сипатына қ арай I сыныпта ә ріп диктанты, буын диктанты, сө з диктанты дейтін тү рлер де пайдаланылады. Ә лбетте, бұ л диктанттар I сынып оқ ушыларының ә ріп, буын жә не сө з тануларына байланысты қ олданылады. Сө йтіп, балалардың тиісті дыбыстың ә рпін жазуды ү йреніп келе жатқ анын, белгілі буындардың қ ұ рамында неше ә ріп, қ ай ә ріптер бар екенін, буын жасап тұ рғ ан не ә ріп екенін қ алай тү сінетіндігін байқ ау ү шін, сонымен бірге кемістіктерін қ олма-қ ол тү зетіп, дұ рыс ұ ғ ым беру ү шін жү ргізіледі. Сонымен бұ л диктанттардың оқ ушылар білімін байқ ау — бақ ылау мә ні де, ү йрету мә ні де болады.

Бақ ылау диктанты ә р сыныпта шамамен 5 рет (ә р оқ у тоқ саны сайын – 1 рет, оқ у жылының қ орытындысы бойынша – 1 рет) алынады. Диктантқ а арналғ ан сө з саны тө мендегідей:

1-сынып - І жартыжылдық та 8-10 сө з, жыл аяғ ында 20-25 сө з.

2-сынып – І жартыжылдық та 30-35 сө з, жыл аяғ ында 35-40 сө з.

3-сынып – І жартыжылдық та 40-50 сө з, жыл аяғ ында 50-65 сө з.

4-сынып – І жартыжылдық та 65-70 сө з, жыл аяғ ында 75-80 сө з.

Сө здік диктанты:

1-сынып 1-8 сө з

2-сынып 8-12 сө з

3-сынып 12-15 сө з

4-сынып 15-20 сө з