КӨПҚҰДАЙШЫЛЫҚТЫҢ ТАРАЛУЫНЫҢ БАСТЫ СЕБЕБІ ТУРАЛЫ

Аса Мейірімді, ерекше Рахымды Аллаһ тың атымен

КӨ ПҚ Ұ ДАЙШЫЛЫҚ ТЫҢ ТАРАЛУЫНЫҢ БАСТЫ СЕБЕБІ ТУРАЛЫ

Кө пқ ұ дайшылық тың таралуының басты себебі сіздің ү нсіздігің із бен бейтараптығ ың ыз екенін білің із, уа, қ ұ рметті оқ ырман.

Имам ә ш-Шә укани былай деген: «Бұ л адамдардың қ айтыс болғ ан кісілерге қ атысты ө з бойларында алып жү рген сенімдері кө пқ ұ дайшылық болып табылатынын біл. Алайда, мұ ның мә ні тіпті ғ ылым иелеріне де байқ аусыз қ алып жатады. Бұ л осы туралы білімнің ө здігінен жасырын болғ андығ ынан емес, бірақ кө пшіліктің осы туралы ү ндемеуі себепті, сондай-ақ осының ү стінде қ арт адамның ө мірі ө ткендігі жә не жас осының ү стінде есейгендігі себепті. Олар осы пұ тқ а табынушылық рә сімдерді жастайынан кө ріп естіді, ә рі бұ ғ ан қ оса оларды сө гетін бірде-бір адамды кө рмеді де, есітпеді де. Бұ дан тыс олар адамдарды ү немі осы рә сімдерге ынталандырып шақ ыратындарды ғ ана еститін. Мұ ның барлығ ы адамдар бір-біріне айтып жү рген қ абірдің басында белгілі бір рә сімдерді орындағ ан пә лен біреудің проблемалары шешілді деген тү рлі аң ыз-ертегілерімен нығ айтылады. Осы жағ даяттардың барлығ ы уақ ыт ө тісімен жә не ұ рпақ тардың ауысумен адамдардың санасында қ абірлердің басында орындалатын осы рә сімдер Аллаһ қ а жасалатын қ ұ лшылық тың ең ұ лығ ы болып табылады деген сенімдерді нығ айтады. Мұ ндай адам бұ дан кейін алатын білімінен пайда ала алмайды. Бұ дан қ алса ол олардың іс-ә рекеттері нағ ыз кө пқ ұ дайшылық екендігіне нұ сқ айтын дә лелдерді елемейтін болады. Ал егер ол осы дә лелдерге сү йеніп осы туралы сө йлеп тұ рғ ан біреуді естісе, міндетті тү рде оны қ айтарады. Бұ л оның бір мезеттің ішінде ө зінің тұ рақ ты тү рде қ алыптасып қ алғ ан кө зқ арастарын іс жү зінде ө згерте алмайтындығ ы жә не ол ең ұ лы ғ ибадат пен ең жақ сы амал деп санағ ан нә рселері шындығ ында тыйым салынғ ан нә рселердің ең қ орқ ыныштысы ә рі ең жиіркеніштісі екендігін тү сіне алмайтындығ ы себепті». Қ з.: «Ихлас Калимат ит-Таухид» 102-103 беттер.

Ол тағ ы да былай деді: «Ал дә лел алып жү ретін білім иесіне, терең тү сінік иесіне келер болсақ, онда егер ол адамдарғ а бағ ыт сілтеушілерден, ақ иқ ат сө зін айтушылардан, Аллаһ тың дініне кө мектесушілерден жә не Аллаһ Тағ ала оғ ан тү сіндіруді бұ йырғ ан нә рселерді тү сіндірушілерден болса еді, ол міндетті тү рде ө зінің жолы дұ рыс, ал нә тижесі игі екендігін білер еді. Аллаһ Тағ ала оғ ан: «Кім Аллаһ жолына жә рдем етсе, Аллаһ оғ ан жә рдем етеді» (22: 40); «Ә й, мү міндер! Егер Аллаһ қ а (дініне) жә рдем етсең дер, Ол сендерге жә рдем етіп, табандарың ды бекітеді» (47: 7), - деп уә де еткенінің шындық екенін айтпағ анның ө зінде, Ол міндетті тү рде оғ ан Оның Қ ұ діретінің муғ жизаларын, сондай-ақ Одан келер қ орғ ау мен кө мектің тамаша кө ріністерін кө рсетер еді. Ә рі бұ л ақ иқ ат пен оны жақ таушыларды қ олдау жолында оның рухы мен жү регін одан сайын нығ айта тү сер еді... егер осы Ақ иқ ат одан қ абыл етілсе, ол Аллаһ тың Елшісі (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) олар туралы: « Аллаһ тың атымен ант етемін, егер Аллаһ сен арқ ылы бір адамды болса да тура жолғ а салса, бұ л сен ү шін қ ызыл тү йелерге ие болудан жақ сырақ болады » ( хадис сенімді (сахих); Бухари 3701; Муслим 1872), - деп айтқ андардан болады.

Ал егер қ абыл етілмесе, онда ол Аллаһ оны міндеттеген нә рселерді орындағ ан, ә рі осы арқ ылы Аллаһ Тағ ала тү сіндіруді бұ йырғ ан білімді жасыру кү нә сынан қ ұ тылғ андардан болады. Ә рі бұ л оғ ан осы жә не келесі ө мірдегі ұ лылық тан ө зге еш нә рсе қ оспас еді, Аллаһ тың қ ұ лдарының алдындағ ы оның қ ұ рметін арттырар еді, ә рі ол Аллаһ Ө зінің тақ уа қ ұ лдарына уә де еткен нә рселеріне қ ол жеткізер еді. Ал оның жауларына келер болсақ, олар қ аншалық ты оны ө тірік жә не айыптаулардың кө п болуымен, жә бірлеп-жазалау туралы уә делерімен тө мендетуге тырысса да, барлығ ы олардың қ алағ андарына жә не кү ткендеріне қ арама-қ айшы болғ ан нә рселермен аяқ талар еді, ә рі соң ғ ы жетістік тақ уалар жағ ында болар еді, мұ ны Аллаһ Тағ ала Ө зінің мү мін қ ұ лдарына уә де еткеніндей: «Негізінде айлакерліктің кесірі иесіне ғ ана болады» (35: 43)». Қ з.: «Адаб ут-Талә б» 17-бет. [1]

Имам Ибн ә л-Қ айим: «Аллаһ тың тыйымдары бұ зылып, Оның қ ойғ ан шекаралары атталып, Оның діні тасталып, Оның Елшісінің Сү ннетінен алшақ талып жатқ анды кө ріп, бірақ осығ ан қ арамастан оның жү регі суық, ал тілі ү нсіз болып қ ала беретін адамда қ андай дін жә не игілік болуы мү мкін. Ол – ү нсіз шайтан! Ал кім ө тірікке шақ ырса – ол сө йлейтін шайтан! Ә рі егер ө зіне астық дорбасы мен беделін қ амтамасыз етіп алса, енді оны дінмен не болып жатқ андығ ы толғ андырмайтын мұ ндайлардан ө згелерден дінге сә тсіздік келіп пе еді?! Ал егер біреу оның беделін немесе мал-мү лкін азайтқ ысы келсе, ол лап етеді, бар кү ш-жігерін жұ мсайды жә не ү ш тә сілдің барлығ ымен (қ олмен, сө збен, жү рекпен) тойтарыс береді. Ә рі осындайлар Аллаһ тың назарында тө мен тү сіп, Оның Қ аһ арына ұ шырағ андарына қ оса, ө здері осыны байқ амағ ан кү йінде бұ л дү ниеде орын алуы мү мкін болғ ан ең ауыр сынақ пен сыналады. Ал бұ л сынақ – жү ректің ө луі, ө йткені адамның жү регі қ аншалық ты тірі болса, оның Аллаһ пен Оның Елшісі ү шін ызасы да соншалық ты мық ты, ә рі оның дінге деген кө мегі де соншалық ты кемелдеу болады», - деп айтқ ан. Қ з.: «А’лә м ә л-Муакқ и’ин» 2/158.

Имам ә ш-Шә укани былай деген: “Ал егер сен мағ ан: «Кү мә нсіз, Ақ иқ ат сө зін айту міндетті болып табылады, адамдамдарды оғ ан бағ ыттау қ ажет, оны жасыруғ а тыйым салынғ ан, бірақ мен мұ ны істесем, онда бұ л қ алыптасқ ан жағ дайды ө згертпейтініне, бірақ соғ ан қ оса мен ө з ө мірімде қ ауіп-қ атерге салатыныма сенімдімін», - деп айтсаң, мен сағ ан: «Бұ л ойлар сағ ан сен мен алдында ө зің е айтып ө ткен тақ уалардың соң ы игі болатындығ ы жә не Аллаһ тың кө мегі туралы айтқ андарымды нашар ұ ғ ып алғ аның себепті келіп тұ р. Алайда сен қ орық қ ан нә рсе орын алады деп елестетейікші. Сенің басың а сынақ тар келеді, ә рі сен зиян мен ө зге де қ иындық тарды шегесің делік. Айтшы мағ ан, сен осы дү ниеде мә ң гі қ аламын деп ойлайсың ба? Сенімен орын алатын ең қ орқ ынышты нә рсе - сенің ақ иқ ат жолында жә не білім тарату жолында опат болуың. Осы арқ ылы сен мә ң гілік бақ ытқ а ие боласың ә рі ғ асырлар біткенше білім иелері ү шін ү лгі-ө неге боласың, ал дінбұ зар-бидғ атшыларғ а масқ ара мен қ орлық келтіресің. Ә рі қ аншама Аллаһ тың қ ұ лдары сені осы жолда озып ө тті жә не осы ұ лы сатығ а қ ол жеткізді, ә рі соларда сен ү шін ө неге бар. Уа, бақ ытсыз, шайқ ас майдандарында қ ылыштар шауып, найзалар мен жебелер жыртып тастағ ан Аллаһ тың қ ұ лдарына қ ара. Олар ө лімді қ алады, қ ылыштар мен найзалар олардың денелеріне қ адалатын еді, ө лім олардың кө здерінің алдында еді. Ол оларғ а алдарынан да, арттарынан да, оң ынан да, солынан да келді. Сағ ан оларғ а жету қ айда?! Ә рі сағ ан мұ сылмандардың арасында тұ рып, оларды Раббыларының дініне шақ ырудан ө зге еш нә рсе бұ йырылмағ ан! » Қ з.: «Адаб ут-Талә б» 36-бет. [2]

Қ олданылғ ан дерек кө з: www. abuhanifa. kz сайты

[1]Ислам шақ ыруының (дағ уатының ) негізін қ алаушы ұ станымдар Қ асиетті Қ ұ ранда жә не Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) Сү ннетінде баяндалғ ан жә не тө мендегілерге келіп тү йіседі:

1. Аллаһ қ а шақ ырушы шақ ырып жатқ ан нә рсесін білуі керек. (Діни) сауатсыз адам Исламның дағ уатшысы (шақ ырушысы) бола алмайды. Аллаһ Тағ ала Ө зінің пайғ амбары Мухаммадқ а (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын): “Айт: «Менің жолым - осындай. Мен жә не мағ ан ергендер Аллаһ қ а ашық дә лелге (кә міл сенімге) сә йкес шақ ырамыз... »” («Юсуф» сү ресі, 12: 108), -деп айтты.

Айқ ын дә лел (кә міл сенім) – бұ л білім. Ақ иқ атқ а шақ ырушы адам оның жү регіне кү мә н салғ ысы келетін жә не кө зқ арастарын жоқ қ а шығ аруды қ алайтын, жә не сол арқ ылы ақ иқ атты жоқ қ а шығ аруғ а тырысатын жалғ анның жақ таушыларына жиі тап болады. Сондық тан, Аллаһ Тағ ала былай деп айтты: «Рабың ның жолына даналық пен жә не кө ркем ү гітпен шақ ыр жә не кө пқ ұ дайшылдармен айтысуды ең жақ сы қ ұ ралдармен жү ргіз. Ақ иқ атында, сенің Раббың Оның жолынан кім тайып кеткенін жақ сы біледі жә не Ол тура жолдағ ыларды да жақ сы біледі» («ә н-Нә хл» сү ресі, 16: 125).

Мұ сылман адам ақ иқ аттың қ арсыластары белгілі білімге ие екендігін жә не сондық тан да Мухаммад Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) Муаз ибн Жә бә лді Йеменге аттандырып, оғ ан Кітап иелері арасына тү сетінін ескерткенін білуі керек. Егер дінге шақ ырушы ол арқ ылы кез-келген кү діктерді жоятын жә не кез-келген ө тірікті ә шкерелейтін тиянақ ты білімге ие болмаса, ө зінің қ арсыласымен болғ ан алғ ашқ ы кездесуінде-ақ жең іліске ұ шырайды жә не жолының басында-ақ тоқ тап қ алады.

2. Ол адамдарды шақ ырып жатқ ан нә рселерін ө зі орындауы керек. Соны істеу арқ ылы ол айналасындағ ыларғ а кө ркем ү лгі болады. Оның сө здері мен істері екі тү рлі болмайды жә не дұ шпандары оғ ан ешқ андай қ арсы сө з айта алмайды. Аллаһ Тағ ала Шу’айб пайғ амбардың ө з қ ауымына былай дегенін айтады: «Мен сендерге тыйым салатынымды ө зім істегім келмейді, бірақ кү шім жеткенше (сендердің ) амалдарың ның тү зетілуін қ алаймын» («ә л-Худ» сү ресі, 11: 88).

Ал ө зінің Пайғ амбарына (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) Аллаһ Тағ ала: “ «Ақ иқ атында, менің намазым жә не қ ұ рбандығ ым, ө мірім жә не ө лімім – ешбір серігі жоқ ә лемдердің Раббысы Аллаһ ү шін», - деп айт! ” («ә л-Ә н’ә м» сү ресі, 6: 162-163), - деп бұ йырды.

Раббымыз сондай-ақ былай деп айтты: “Аллаһ қ а шақ ырып, ізгі амалдар жасап жә не: «Мен – мұ сылмандардың бірімін! » - деп айтушының сө зінен не жақ сырақ?! ” («ә л-Фуссилә т» сү ресі, 41: 33).

3. Ол ө зінің шақ ыруын ө згелерге кө рсету, даң қ, ұ лылық, қ ұ рмет немесе дү ние пайдасы ү шін емес, шын ық ыласпен Аллаһ ү шін жү ргізуі керек. Егер дінге шақ ырушы осы аталғ ан мақ саттардың біріне жетуге ұ мтылса, онда ол адамдарды хақ дінге Аллаһ ү шін емес, ө зі ү шін немесе ө зінің пайдасы ү шін шақ ырып жатқ ан болады. Сондық тан да, пайғ амбарлардың бірі ө з халқ ына: « Мен осы ү шін сендерден сый тілемеймін, ө йткені менің сыйымды тек ә лемдердің Раббысы ғ ана береді» («ә ш-Шуғ ара» сү ресі, 26: 109), - деді.

Ал Нух пайғ амбар: «Ә й, менің халқ ым! Мен сендерден сыйғ а дә улет сұ рамаймын, менің сыйымды тек бір Аллаһ ғ ана береді», - деді («ә л-Худ» сү ресі, 11: 29).

4. Ол ең бастысынан бастап, ал тек содан соң ғ ана маң ызы тө мендеуіне кө шуі керек. Ең бірінші кезекте ол адамдардың діни сенімін (ақ идасын) тү зету жә не оларғ а бір ғ ана Аллаһ қ а қ ұ лшылық ету қ ажеттілігін жә не Оғ ан серік қ осуғ а еш жол берілмейтінін тү сіндіруі қ ажет. Содан кейін ғ ана оларды намазды орындауғ а, зекет тө леуге жә не басқ а да міндетті болғ ан ә мірлерді орындауғ а шақ ыруына жә не оларды кү нә ларды жасаудан сақ тандыруына болады. Аллаһ тың барлық елшілері де дә л осылай істеді, бұ л жө нінде Аллаһ Тағ ала былай деп айтқ андай: «Аллаһ қ а қ ұ лшылық етің дер жә не жалғ ан қ ұ дайлардан аулақ болың дар» («ә н-Нә һ л» сү ресі, 16: 36).

Ол сондай-ақ былай деді: “ Сенен бұ рын қ андай пайғ амбар жіберсек те, оғ ан: «Кү діксіз, Менен басқ а ешбір тә ң ір жоқ. Ендеше, Мағ ан ғ ана қ ұ лшылық қ ылың дар», - деп уахи етпей қ алдырғ ан жоқ пыз” («Ә нбия» сү ресі, 21: 25).

Ал Му’аз ибн Жә бә л туралы хадисте Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) оғ ан былай деп айтқ аны жеткізіледі: «Сен Кітап иелерінен болғ ан халық қ а барып жетесің. Оларды ең алдымен шақ ыратының Аллаһ тан басқ а қ ұ лшылық қ а лайық ты ешкім жоқ екендігі туралы куә лік болсын. Егер олар осыда сағ ан мойынсұ нса, онда Аллаһ оларды тә улік сайын бес уақ ыт намазбен міндеттегенін білдір. Егер олар осыда сағ ан мойынсұ нса, онда Аллаһ олардың байларын кедейлерінің пайдасына зекет беруге міндеттегенін білдір. Егер олар осыда да сағ ан мойынсұ нса, онда олардың таң даулы мал-мү лкіне қ ол сұ ғ ушы болма жә не жә бірленушінің дұ ғ асынан қ орық, ө йткені онымен Аллаһ тың арасында бө гет жоқ ». Ә л-Бухари жә не Муслим.

Исламды қ алайша таратудың ең жақ сы жә не ең кемел ө негесі, ә рине, Аллаһ тың Елшісінің ө зінің ө мірі болып табылады. Он ү ш жыл бойы Меккеде дінді уағ ыздағ ан кезінде ол адамдарды жалғ ыз Аллаһ қ а ғ ана қ ұ лшылық етуге шақ ырды жә не кө пқ ұ дайшылық ты ә шкереледі. Кө п жылдар бойы ол оларғ а намазды орындауды жә не зекетті тө леуді, ораза ұ стауды жә не қ ажылық жасауды бұ йырмады, оларғ а ө сімқ орлық ты жә не зинақ орлық ты, ұ рлық ты жә не тіпті адам ө лтіруді тыйым салмады.

5. Ол Аллаһ қ а шақ ыруы барысында мойнына тү сетін қ иындық тарды табанды тү рде кө тере білуі керек. Адамдар ізгілікке ү йретушілерді жиі ренжітіп, олардың ар-намысын қ орлап жатады жә не дінге шақ ырушының жолы гү лдермен тө селмеген. Керісінше, мұ сылманды онда сә тсіздіктер жә не қ ауіп-қ атерлер тосып тұ рады, ал бұ л Аллаһ тың пайғ амбарларының мысалында жақ сы кө рініс тапқ ан. Олар ө з руластарының қ аншама мысқ ыл-тә лкегіне жә не қ орлауына сабыр етті! Аллаһ Тағ ала Мухаммад пайғ амбарғ а (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын): «(Мухаммад, ) сенен бұ рынғ ы пайғ амбарлар да мазақ талғ ан болатын. Бірақ пайғ амбарларды тә лкек қ ылғ андардың бастарына оларды келеке еткендері ү шін (жаза) жетіп отырды» («ә л-Ә н’ә м» 6: 10), - деді.

Ол сондай-ақ былай деді: «Расында, сенен бұ рынғ ы пайғ амбарларды да ө тірікші деп айтқ ан еді. Бірақ олар жалғ аншы деп айыпталғ андарына жә не кө рген жапаларына жә рдеміміз келгенге дейін сабыр еткен болатын» («ә л-Ә н’ә м» сү ресі, 6: 34).

Аллаһ тың елшілерінің қ алдырып кеткен ізімен жү руші жә не адамдарды Аллаһ қ а шақ ырушы мү миндердің де басына қ айғ ы мен мұ қ таждық тар тү седі, жә не адам қ аншалық ты пайғ амбарлар жолына берілген болса, оғ ан соншалық ты ауыр болады.

6. Ол ө те жақ сы мінез-қ ұ лық қ а ие болуы керек жә не Исламды даналық пен жә не парасаттылық пен уағ ыздап-насихаттауы керек, ө йткені бұ л жетістіктің негізгі себебі болып табылады. Ө зін Раббы Қ ұ дай деп жариялағ ан жер бетіндегі ең сорақ ы кә пір - Перғ ауынғ а Аллаһ Муса жә не Харун пайғ амбарларын жолдап, оларғ а: «Оғ ан сыпайы сө з сө йлең дер, мү мкін ү гіт алар немесе (Раббысынан) қ орқ ар», - деді («Та-Ха» сү ресі, 20: 44).

Аллаһ Тағ ала Мусағ а: “Перғ ауынғ а бар, ө йткені ол рұ қ сат етілгеннің шегінен шық ты жә не оғ ан: «Тазарғ ың келе ме? Мен сені Рабың ның жолына сілтеймін жә не сен сонда (Одан) қ орқ ушы боласың », - деп айт”, - деді («ә н-Назиғ ат» сү ресі, 79: 17-19).

Ал, Мухаммад пайғ амбарғ а (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) Аллаһ Тағ ала былай деді: «(Мұ хаммад) оларғ а, Аллаһ тың мейірімі бойынша, жұ мсақ сың ай байқ аттың. Егер тұ рпайы, қ атал жү ректі болсаң еді, ә рине, олар маң айың нан тарқ ап кетер еді» («Ә ли Имран» сү ресі, 3: 159).

Аллаһ, сондай-ақ, былай деді: « Жә не шын мә нінде сен ұ лы мінезге иесің » («ә л-Қ алә м» сү ресі, 68: 4).

Раббымыз, сондай-ақ, былай деп бұ йырды: «Рабың ның жолына даналық пен жә не кө ркем ү гітпен шақ ыр жә не кө пқ ұ дайшылдармен айтысуды ең жақ сы қ ұ ралдармен жү ргіз. Ақ иқ атында, сенің Раббың Оның жолынан кім тайып кеткенін жақ сы біледі жә не Ол тура жолдағ ыларды да жақ сы біледі» («ә н-Нә һ л» сү ресі, 16: 125).

7. Уағ ыз-насихатшы сондай-ақ жақ сылық қ а ү міт етуші болуы керек. Ол ө зінің халқ ы оның шақ ыруына жауап беріп, тура жолғ а тү сетініне ү міт етуі жә не Аллаһ тың кө мегі мен қ олдауынан кү дер ү збеуі керек, тіпті ол адамдар арасында Исламды ұ зақ уақ ыт бойы таратып жү рсе, ал олар оғ ан бә рібір қ ұ лақ аспаса да. Мұ ндай жағ дайлар Аллаһ тың Елшілерімен де орын алғ ан.

Нух пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың сә лемі болсын) ө з халқ ының арасында тоғ ыз жү з елу жыл ө мір сү рді жә не оларды Аллаһ тан ө зге ешкімге қ ұ лшылық етпеуге шақ ырды. Мухаммад пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) кө п жылдар бойы арабтардың арасында Исламды насихаттады, бірақ олар оғ ан тек азап шектірді, ал оғ ан тау періштесі келіп, тауларды жылжытып жә не олардың астына Таиф қ аласының тұ рғ ындарын кө міп тастауғ а рұ қ сат етуін сұ рағ анда, ол: «Жоқ, Аллаһ олардың бел омыртқ аларынан Оғ ан ешбір серік қ оспай Оғ ан ғ ана қ ұ лшылық ететіндерді шығ аруын қ алаймын», - деді.

Егер уағ ыздаушы осы сипаттарғ а ие болмаса, ол ө зінің жолының басында-ақ сү рінеді де, сә тсіздікке ұ шырайды.

Бұ л маң ызды ұ станымдарды Аллаһ тың дінін таратушының ә рбірі ұ стануы қ ажет. Ал кім оларды басшылық қ а алмаса жә не пайғ амбарлардың жолына ілеспесе, кү йреуге ұ шырайды, ал оның барлық ең бектері мен тырысулары оғ ан шаршаудан басқ а еш нә рсе ә келмейді. Бұ л сө здің тамаша растауы пайғ амбарлардың жолымен жү рмей, ө з жолын таң дап алғ ан Исламды таратушы қ азіргі заман мұ сылман топтарының сә тсіз соң ы болып табылады. Олардың кө бі адамдарды бір Аллаһ қ а ғ ана шақ ыруғ а жә не дұ рыс мұ сылмандық кө зқ арастарды таратуғ а емес, екінші кезектегі мә селелерді тү сіндіруге назар бө луде. Олардың біреуі саясатқ а араласып жә не шариғ ат заң дарын ө мірге енгізуді талап ете бастады. Мұ ның барлығ ы ө те маң ызды, бірақ одан да маң ыздырақ нә рселер бар. Аллаһ тың заң дары Аллаһ қ а серік қ осушыларғ а қ атысты қ олданылмай жатқ ан кезде қ алайша ұ рылар мен зинақ орларды Аллаһ тың заң дары бойынша жазалауды талап етуге болады?! Шариғ аттың заң ережелері пұ ттар мен қ абірлерге қ ұ лшылық етушілерге, Аллаһ тың кө ркем есімдері мен сипаттарын жоқ қ а шығ арушыларғ а, оларды ө згертіп, мағ ынасын бұ рмалаушыларғ а қ атысты қ олданылмайынша, қ алайша бір қ ойдың немесе тү йенің себебінен болғ ан тартысты шариғ аттың заң ережелеріне сә йкес шешілуін талап етуге болады?!

Бұ л - зинақ орлық тан да, шарап ішуден де жә не ұ рлық тан да қ орқ ыныштырақ кү нә емес пе?! Зинақ орлық жә не ұ рлық жасап, адам ө зге адамдардың қ ұ қ ық тарын бұ зады, ал қ абірлерге жә не ә улиелерге қ ұ лшылық жасап жә не Аллаһ тың есімдері мен сипаттарын жоқ қ а шығ арып, адам Қ ұ діретті Жаратушының Ө зін қ орлайды! Сө зсіз, біздің Жаратушымыздың алдындағ ы міндеттеріміз Оның жаратылыстарының алдындағ ы міндеттерімізден едә уір жоғ ары.

Шейхул-Ислам Ибн Таймия «ә л-Истиқ ама» кітабында (1/466) былай деп жазғ ан: «Аллаһ қ а серік қ оспағ ан кү йде кү нә лар жасау басқ а кү нә лар жасамай Оғ ан серік қ осудан жақ сырақ ». [1]

Басқ а бір топ бар. Оның ілесушілері ө здерін Исламның уағ ыздаушылары деп есептейді, бірақ Аллаһ тың пайғ амбарлары мирас еткен жолдан ө зге жолмен жү руде. Олар ізгі ислами сенімдердің таралуына лайық ты назар бө лмей, сопылар секілді негізінен адамдарды ғ ибадатқ а жә не Аллаһ ты жиі зікір етуге шақ ырады. Олар халық ты ө зіне қ арату ү шін сапарларларғ а шығ ады, бірақ адамдар жиі жағ дайда дұ рыс емес кө зқ арасқ а ие екендігіне маң ыз бермейді.

Мұ ндай топтардың барлығ ы бидғ атшыл болып табылады. Олардың бидғ аты Аллаһ тың елшілерінің жолы біткен жерден-ақ бастау алады. Ақ иқ атында, олар басы жоқ денені емдеп жатқ андар сияқ ты, ө йткені дұ рыс сенімнің діндегі орнының маң ызы бастың денедегі маң ызы секілді. Бұ л топтар ө здерінің кө зқ арастарын қ айта қ арап, оларды Қ ұ ран мен Сү ннеттің негізінде қ ұ руы қ ажет. Тек Аллаһ тың Кітабының жә не хадистердің арқ асында олар Аллаһ тың Елшісі (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) Исламды таратуда қ андай ә дістерді қ олданғ аны туралы біле алады. Билікке жетуге жә не Аллаһ тың заң ын орнатуғ а ұ мтылғ ан мұ сылмандар мұ ның барлығ ы біз тек дұ рыс сенімге қ айтып, бір ғ ана Аллаһ қ а қ ұ лшылық етіп жә не оғ ан серік қ оспағ аннан соң ғ ана мү мкін болатынын білуі керек. Бұ л жө нінде Аллаһ Тағ ала былай деп айтты: «Аллаһ сендерден иман келтіріп, ізгі іс істегендерге ө здерінен бұ рынғ ы ө ткендердей жер жү зіне мұ рагер қ ылуды уә де етті. Сондай-ақ олар ү шін Ө зі разы болғ ан дінін нығ айтып, қ ауіп-қ атерден кейін бейбітшілікке айналдырады. Олар Мағ ан қ ұ лшылық қ ылады. Мағ ан серік қ оспайды. Кім бұ дан кейін қ арсы келсе, міне солар - бұ зақ ылар» («ә н-Нур» сү ресі, 24: 55).

Олар надан мұ сылмандар ө лілерге жә не олардың қ абірлеріне қ ұ лшылық етуінде кө рініс табатын жә не ә л-Лә тқ а, ә л-Уззағ а жә не Манатқ а қ ұ лшылық етуден ерекшеленбейтін пұ тқ а табынушылығ ынан тазарғ анғ а дейін-ақ ислам мемлекетін қ ұ рғ ысы келеді. Ақ иқ атында, олар мү мкін болмағ ан нә рсеге ұ мтылуда, бұ л жө нінде бір ақ ын керемет етіп айтып ө ткендей:

Кім ең бексіз белеске жетуді ұ йғ арса,

Ө мірін сырап етеді, бірақ белеске жете алмайды.

Жер бетінде Аллаһ тың шариғ атын орнату, қ ылмыскерлерді Аллаһ Тағ аланың заң дарына сә йкес жазалау, ислам мемлекетін қ ұ ру, жалпы айтқ анда, ізгі істерді істеп, кү нә лардан аулақ болу: мұ ның барлығ ы – бір Аллаһ қ а ғ ана қ ұ лшылық етуді толық тырып кемелдендіретін нә рселер ғ ана. Ендеше, қ алайша маң ызы бойынша бірінші кезектегіні елемей қ алдырып, екінші кезекті нә рселерге назар бө луге болмақ?

Мен Аллаһ тың елшілері қ олданбағ ан ә дістерді пайдаланып, Аллаһ тың дінін таратушы топтардың барлығ ы тек осы ә дістер жө нінде хабардар болмағ андығ ы себепті осылай істеп жатыр деп есептеймін. Надан адам Исламның уағ ыздаушысы бола алмайды, ө йткені Аллаһ қ а шақ ырушы адамғ а қ ойылатын ең маң ызды талаптардың бірі – дұ рыс білім. Аллаһ Тағ ала Ө зінің Пайғ амбарына (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын): “Айт: «Менің жолым - осындай. Мен жә не мағ ан ергендер Аллаһ қ а ашық дә лелге (кә міл сенімге) сә йкес шақ ырамыз. Аллаһ – Пә к, жә не мен – кө пқ ұ дайшылдардан емеспін»”, - деп айтуды бұ йырғ анда осыны мең зеді.

Ал ө зін ақ иқ аттың уағ ыздаушылары деп атайтын, бірақ «Ислам деген не, жә не онымен не ү йлеспейді? » деген сұ рақ қ а дұ рыс жауап бере алмайтын мұ сылмандар қ аншама! Қ алайша мұ ндай адамдар діннің уағ ыздаушылары бола алады?

Мен, сондай-ақ, бұ л топтардың ә рбірі, басқ аларынан ерекшелену ү шін, ө з-ө зіне дербес бағ ыт таң дап алады жә не ө зінің ә дістеріне жү гінеді деп есептеймін. Бұ л міндетті тү рде Пайғ амбар Мухаммад (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) жү рген бағ ыттан ауытқ уғ а алып келеді. Аллаһ тың Елшісінің жолы – бұ л жалғ ыз ғ ана жол жә не онда жан-жақ қ а тармақ талу деген жоқ. Аллаһ Тағ ала былай деді: “Айт (Мухаммад): «Менің жолым - осындай. Мен жә не мағ ан ергендер Аллаһ қ а ашық дә лелге (кә міл сенімге) сә йкес шақ ырамыз... »”.

Демек, Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) барлық шынайы ізбасарлары келіспеушілікке салынбай жә не бө лінбей, бір жолмен жү руде.

Олармен тек тура жолдан тайғ андар ғ ана келіспейді, бұ л жө нінде Аллаһ Тағ ала: “(Мухаммад, оларғ а айт): « Бұ л жол – менің тура жолым. Оғ ан ілесің дер де, басқ а жолдарғ а ілеспең дер, ә йтпесе сендерді Ол нұ сқ ағ ан жолдан адастырады. .. »” («ә л-Ә н’ә м» сү ресі, 6: 153)

Ал, ақ иқ атпен де, бір-бірімен де келіспейтін осы сияқ ты топтар Исламғ а қ ауіп тө ндіретін болғ андық ан, біз олардың қ атарына тұ руды қ алағ ан ә рбір адамды осындай ағ ат қ адамнан сақ тандыруғ а, олардың кө здерін бұ л топтардың қ ате кө зқ арастарына ашуғ а жә не олардың ешқ айсысының Аллаһ тың дінімен ортақ тығ ы жоқ екендігін тү сіндіруге міндеттіміз. Аллаһ Тағ ала да дә л осылай деп айтты: «Расында, ө здерінің дінінде бө лінушілік жасағ андарғ а жә не секталарғ а бө лің гендерге сенің қ атысың жоқ » («ә н-Ә н’ә м» сү ресі, 6: 159)

Ал шынайы Исламғ а келер болсақ, ол адамдарды хақ жолында бірігуге шақ ырады, бұ л жө нінде Аллаһ Тағ ала былай деп айтқ андай: «Діндерің дегі (уә делерің ді) орындаң дар жә не ол жө нінде қ арама-қ айшылық қ а тү спең дер» («ә ш-Шура» сү ресі, 42: 13).

Ол сондай-ақ былай деді: « Аллаһ тың жібінен барлығ ың тұ тас ұ станың дар да, (ө зара жауласушы топтарғ а) бө лінбең дер» («Ә ли Имран» сү ресі, 3: 103)

Біз барлығ ымыз адамдарғ а осыны тү сіндіруіміз керек, жә не ізгі мұ сылман діндарлары басқ а мұ сылмандардың назарын осы топтардың қ ателіктері мен адасушылық тарына қ аратады жә не олардың ә дістерінің Аллаһ тың пайғ амбарларының жолына сә йкес келмейтіндігін ашып береді. Ақ иқ ат ә ркезде ә рбір мү миннің ізденістерінің мә ні болды, жә не, бә лкім, осы ғ алымдардың тырысуларының себебімен кейбір мұ сылмандар ө з қ ателіктерін саналы тү рде мойындап, Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) жолына қ айтар. Бұ л ғ алымдар Аллаһ тың Елшісінің (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) «Дін – бұ л ық ыластылық таныту» деген ө сиетіне сә йкес ө здерінің миссиясын орындауда. Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) мұ ны ү ш рет қ айталап айтты, жә не адамдар одан: «Кімге қ атысты, уа, Аллаһ тың Елшісі? » - деп сұ рады. Ол: «Аллаһ қ а, Оның Кітабына, Оның Елшісіне, мұ сылмандардың ә мірлері мен ғ алымдарына жә не қ арапайым мұ сылмандарғ а қ атысты», - деді. Бұ л хадисті Муслим, Абу Дауд, ә н-Нә саи жә не Ахмад Тамим ә д-Дә риден жеткізген. Оны сондай-ақ Абу Хурайра, Абдуллаһ ибн Умар жә не Абдуллаһ ибн Аббас жеткізген. Қ з.: Шейх Салих ә л-Фаузанның шейх Раби’ ә л-Мадхалидің «Пайғ амбарлардың Аллаһ қ а шақ ыру ә дістеріндегі даналық пен қ исын» кітабына жазғ ан кіріспе сө зінен. ]

[2]Дегенмен, пайда мен зиян туралы мә селе діннің негізінде жатыр, бірақ, ө кінішке орай, кө птеген мұ сылмандар бұ л мә селеге ешқ андай назар бө лмейді жә не нә тижесінде Исламғ а да, мұ сылмандарғ а да ү лкен зиян тигізетін істерді жасайды. Хасан ә л-Бә сри былай дейтін: “Бү лік (фитна) орын алайын деп жатқ анда, ол туралы тек ғ алым біледі, ал ол бітіп жатқ анда ол туралы енді ә рбір надан біледі”. Ибн Са’д “ә т-Табақ ат” 7/166.

Имам Ибн ә л-Мубә рак былай дейтін: “Шынайы ғ алым - халал мен харам мә селелерін тү сінуші емес, ө йткені бұ л мә селелерді кө пшілік біледі. Алайда шынайы ғ алым - пайда мен зиян мә селесін тү сінуші! ” Қ з.: “Ә луияту-ннә ср” 1/103.

Ү мметіміздің ұ лы имамдары тарапынан пайда мен зиян тақ ырыбында кө птеген ең бектер жазылғ ан, олардың арасында Ибн Таймияның, Ибн ә л-Қ айимнің, ә ш-Шә тыбидің т. б. ең бектері де бар.

Ұ лы Аллаһ: «Олардың Аллаһ тан ө зге сиынғ андарын боқ тамаң дар. Олар білмей шектен шығ ып Аллаһ қ а тіл тигізеді», - деп бұ йырды («ә л-Ә н’ам» сү ресі, 6: 108).

Имам ә ш-Шә укани бұ л аятты тә псірлеп, былай дейтін: “Бұ л аятта егер ақ иқ атқ а шақ ырып, бидғ атқ а тыйым салушы (адам) ө зінің ә рекеті одан да кө бірек харам істелуіне, ақ иқ атқ а қ айшы келуге жә не одан да артық адасушылық қ а салынуғ а алып келуінен қ ауіптенсе, онда ол ү шін мұ ны тастау (қ алдыру) абзал болады дегенге дә лел бар. Тіпті бұ л міндетті (уә жіп) болады”. Қ з.: “Фатхуль-Қ адир” 2/214.

О бастан пұ ттарды сө гу – рұ қ сат етілген іс, тіпті Аллаһ қ а жақ ындататын амал, бірақ ол одан да ү лкенірек жамандық қ а, нақ ты айтқ анда Аллаһ тың Ө зіне тіл тигузуге ә келуі мү мкін болғ андық тан, бұ л іс харам болады.

Кейбіреулер: «Ғ алымдар белгілі пә туаларын араб елдерінің ә мірлеріне, немесе Америкағ а, немесе тағ ы біреулерге жағ у ү шін беріп жатыр! », - деп айтады, ал шын мә нінде олар тек дінді ол қ андай болса солай жеткізуде. Осында мынандай сұ рақ туындайды: Сонда Аллаһ « Олардың Аллаһ тан ө зге сиынғ андарын боқ тамаң дар » деген аятын мү шриктерге жағ у ү шін тү сірді деп айтуғ а олардың батылы барады ма екен?!

‘Аиша Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) бірде оғ ан: «Уа, ‘Аиша, егер сенің халқ ың соншалық ты надандық қ а (жә хилиетке) жақ ын болмағ анда, мен міндетті тү рде Қ ағ баны бұ зуды бұ йырар едім, ал кейін оғ ан одан ажыратылғ ан нә рсені қ осар едім, жә не оның есігін жердің дең гейіне дейін тү сірер едім, жә не онда екі – батыс жә не шығ ыс есіктерін жасар едім, жә не оны Ибраһ им қ алағ ан іргетастың негізінде қ айта кө терер едім», - деп айтқ анын баяндағ ан. ә л-Бухари 1586, Муслим 1333.

Бұ л сө здерді Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) Меккені бағ ындырғ аннан кейін, мұ сылмандарда кү ш те, билік те болғ ан кезде айтты, бірақ бұ ғ ан қ арамастан, Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) пайда мен зиянды ескеріп, пайдадан кө бірек зиян келтіруі мү мкін болғ ан нә рсені істеуден бас тартты.

Сондай-ақ, Пайғ амбардан (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) оның сахабалары: “Біз не ү шін екіжү зділерді ө лтірмейміз?! ” - деп сұ рағ анда, ол: ”Сендер сонда адамдар: «Мухаммад ө зінің сахабаларын ө лтіріп жатыр», - деп айтуларын қ алайсың дар ма?! ”, - деп жауап берді. Муслим 2584.

Екіжү зділер Аллаһ тың дініне кә пірлерден де кө бірек зиян тигізетін, бірақ бұ ғ ан қ арамастан, Аллаһ тың Елшісі (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) оларды ө лтірудің салдарынан келуі мү мкін болғ ан зиянды ескеріп, оларды ө лтіруге тыйым салды!

Пайда мен зиян мә селесі барлық кезде жә не барлық жерде ескерілуі керек: дінге шақ ыруда да, кү нә лі істерден тыюда да: барлық нә рседе!

Шейхул-Ислам Ибн Таймия айыпталатын нә рсені тү зетуде пайда мен зиян туралы маң ызды ережені ескерудің керемет ү лгісін кө рсетті. Ол былай деп баяндайтын: «Моң ғ ол-татарлар Дамаскке шабуыл жасап, оны алғ ан соң мен ө зімнің жақ таушыларыммен бірге шарап ішіп отырғ ан солардан болғ ан бір топтың жанынан ө ттім. Жә не менің жолдастарымның біреуі оларғ а сө гіс айтайын деді, бірақ мен оғ ан: «Ақ иқ атында, Аллаһ шарапты ол намаздан жә не Аллаһ ты зікір етуден тосып қ алатын болғ андық тан тыйым салды, ал мыналарды шарап адам ө лтіруден, балаларды тұ тқ ындаудан жә не мал-мү лікті тартып алудан тосады. Сондық тан оларды қ оя сал», - дедім”. Қ з.: “ә л-Истиқ ама” 2/168.

Пайда мен зиянды ө лшеу туралы ереже жақ сылық қ а ү ндеп, жамандық тан тыюғ а қ атысты ұ йғ арымғ а ұ қ сас келеді. Бұ л ұ йғ арымның мағ ынасы – егер бір жамандық ты жою одан да ү лкен жамандық қ а ә келетін болса, мұ ндай іс-ә рекетке тыйым салынады. Ал егер жамандық ты жою (ә рекеті) соғ ан тең дес жамандық қ а келтіретін болса, онда мұ ндай жағ дай бір мағ ыналы бағ алауғ а ие емес.

Кө рнекті ғ алым Абд ә л-Лә тыф ибн Абд ә р-Рахман Ә л ә ш-Шейх былай деп жазғ ан: «Аллаһ тың қ андай да бір заң -ережелерін орнатуының мақ саты мү мкіндігінше пайдағ а қ ол жеткізу жә не зиянды жою болып табылады. Кейде зиянды тек қ ана одан зияны аздау болғ ан іс-ә рекетпен жою мү мкін болады. Жә не, керісінше, кейде пайдалы іс-ә рекеттен бас тарту арқ ылы пайдағ а қ ол жеткізуге болады. Кез-келген жағ дайда уақ ытты, жағ дайларды жә не тұ лғ аларды есепке алу қ ажет. Кім осыларды елемесе немесе назарынан тыс қ алдырса, дінге жә не адамдарғ а қ атысты ең ү лкен кү нә лардың бірін жасайды». Қ з.: «ә д-Дурар ә с-Сә нийя» (8/65).

Сондай-ақ пайда мен зиян туралы мә селесіне байланысты кө птеген ережелерді шейх Ибн ә л-Қ айим де ө зінің “И’лә мул-мууакқ и’ин” 3/145-173 кітабында қ арастырғ ан.