Қорытынды

Қ орыта келгенде, қ ай халық болса да ө зінің дамуында қ илы- қ илы

жолдардан ө теді. Сол жолдардың кө рінісін ертегі арқ ылы қ алдырады.

Ертегі – тә рбие қ ұ ралы, халық шығ армасы, халық мұ расы. Ертегі ғ асырлар бойы сақ талып ұ рпақ тан – ұ рпақ қ а ауысып, біздің дә уірімізге жеткен К. Д. Ушинскийдің сө зімен айтқ анда ертегі оқ ушыны халық қ азынасына ендіреді, халық рухымен араластырады. Осы ертегіні балаларғ а жеткізу, насихаттау алғ аш мектепте ана тілі сабағ ынан басталады. Ана тілінің 2-4-сыныптардағ ы пә нді оқ ытудың мақ саты нақ тыланды. Балалар ә дебиетінің озық ү лгідегі шығ армаларын жү йелі оқ ыту, ә деби сауатын ашу, оқ ырмандық қ а баулу, рухани дү ниесін кең ейту, адамгершілікті-ізгілікті, ұ лтжанды-отансү йгіш, шығ армашыл дара тұ лғ а тә рбиелеу белгіленді.

Ана тілі арқ ылы оқ ушы бойына жалпы адамзаттық қ ұ ндылық тарда сің іруге басымдылық берілді. Бұ л оқ ушының мә дени дағ дыларды игеруіне, тә рбиені ізгілендіруге жағ дай жасады.

Бастауыш сынып оқ ушыларына ертегі оқ ыту арқ ылы қ иялдауғ а шешен сө йлеуге, ө з ойын еркін жеткізуге қ айратты, істер жасауғ а жұ мылдыру жә не адамгершілік қ асиеттерді қ алыптастыру.

Адамгершілік тә рбиесі адамдардың рухани арқ ауы сол себептіде біз педагогтар сол рухани байлық ты балағ а тарту етуге, тер тө гуге парыздармыз. Ө йткені адам баласы қ оғ амда ө зінің жақ сы адамгершілік қ асиетімен, қ айырымдылығ ымен, адалдығ ымен ардақ талады.

Адамгершілік тә рбиесіне педагогикалық ережесі болғ анымен оларды орын-орынмен қ олдану мұ ғ алімнің шеберлігіне байланысты.

Қ азақ ертегілері мейірімділікке, адалдық қ а, ә ділеттілікке, ең бек сү йгіштікке, тазалық қ а, достық қ а, ерлікке, ә семдікке, ә дептілікке ү йретеді. Жамандық тан, қ улық тан, ө тіріктен, зұ лымдық тан аулақ болуғ а тә рбиелейді. Ә рдайым татулық, бірлік, ынтымақ жең етінін кө рсетеді.

Орыс педагогы А. В. Сухомлинский: «Ертегі-халық мә дениетінің рухани байлығ ы, оны тану арқ ылы бала туғ ан халқ ын жү регімен танып біледі», -деп орынды айтқ ан. Демек, ертегінің қ ай тү рін алсақ та, онда халық тың отансү йгіштік, елін, жерін сү юге, отбасының, бауырларының амандығ ын, арман-тілектеріне негізділген патриоттық сезімі жатыр.

Сондай-ақ халық ауыз ә дебиетіндегі жақ сы айтылғ ан ертегінің ө зі де жасө спірімдер ғ ана емес, ересектердің ой-ө рісі мен дү ниетанымның кең еюіне тигізетін ә сері мол.

Ертегілер арқ ылы оқ ушылардың адамгершілік жә не эстетикалық тә лім - тә рбиесінің дамуына ық пал жасалады. Баланы мұ ратқ а, жең іске, жетістікке жету жолында белсенділікке, ә рекетілікке ү йретеді. Ө мірде кездесетін жайттардың яғ ни жақ сылық пен жамандық тың, мейрімділік пен қ атыгездіктің, шындық пен ө тіріктің, ә ділеттілік пен ә ділетсіздіктің, ең бекқ орлық пен жалқ аулық тың жә не т. б ара жігін ажыратып, тү сіне білуге, бағ алай алуғ а жол ашады.

Ертегі тілінің кө ркемдігі жә не оқ иғ аларының қ ызғ ылық ты баяндалуы баланы еріксіз ө зіне тартып, баурап алады. Ертегілерді баланың оқ уы не тың дауы, мазмұ нын қ айталап айтып беруі сө здік қ орын молайтады, байланыстырып сө йлеу тілін дамытып, қ иялдауғ а мү мкіндіктер туғ ызады.

Ертегі сюжетіне қ атысты тү рлі-тү сті суреттерді пайдалану арқ ылы ә ң гімелесу баланың танымдылық ә рекетіне қ озғ ау салады. Ертегі балалардың ө зінің кө ркемдігіне, ә семдігімен, тартымдылығ ымен баурап, олардың қ иялын ұ штап, қ иындық ты жең уге, қ иналғ ан кезде ақ ылмен шешімді ә рекетке баруғ а, зерек, тапқ ыр болуғ а итермелейді. Айналадағ ы ә семдікті тү сіне, қ ызық тай, қ абылдай білуге ү йретеді. Жү йелі жү ргізілген мұ ндай жұ мыс баланың ана тілінде дұ рыс, таза сө йлеу дағ дысын қ алыптастырады.

Ә сіресе, мектеп жасына дейінгі балаларғ а айтқ ан, кө рсеткен нә рсенің барлығ ы шындық, сұ лу, ә сем ү йлесімді болу шарт. Сонда ғ ана бала балғ ын талдан биік бә йтерекке айналады.

Қ азақ халқ ының кө рнекті азаматтары Ы. Алтынсарин, М. Дулатов, М. Жұ мабаев, А. Байтұ рсынов, Ж. Аймауытов жә не т. б. ө здерінің педагогтік ағ артушылық ең бектерінде халық тың рухани мұ расының ө міршең дігін кө регендікпен тү йсіне отырып ұ сынуда, оны тә рбие қ ұ ралы деп санап, оғ ан дидактика тұ рғ ысынан мә н бергендіктерін атап айтқ ан жө н. Оқ ушыларды адалдық қ а, кішіпейлділікке, ақ ындылық қ а, шыншылдық қ а ү йрете отырып, адам бойындағ ы жаман қ асиеттерден аулақ болуғ а, жақ сы қ асиеттерді бойына сің іре білуге тә рбиелеу.

Бастауыш сынып оқ ушыларын жан-жақ ты жетілдіре тә рбиелеуде ауыз ә дебиеті ү лгілерінің барлық жанр тү рлерін қ олданудың білімдікте, тә рбиелікте мә нінің зор екені сө зсіз.

Тө мендегідей ұ сыныс жасаймын:

1. Ертегілерді оқ ыту барысында балалардың жас ерекшеліктерін жә не олардың сө здік қ орын есепке алуды қ атаң сақ тау.

2. Бастауыш мектептерде оқ ылатын ертегілер жү йесі тө мендегідей:

1. Хайуанаттар туралы ертегілері.

2. Қ иял – ғ ажайып ертегілері.

3. Тұ рмыс – салт ертегілері кө рсетілген реттік бойынша берілсе.

3. Қ азақ бастауыш мектептерде тек қ азақ халық ертегілерін емес, ө зге ұ лттардың да оыс типтегі ертегілерін кө бірек оқ ыту қ арастырылса немесе сыныптан тыс жұ мыстарда ө ткізілу ұ йымдастырылса. «Ертекшілер клубын қ ұ ру».

4. 3 – 4 сыныптарда шыншыл ертегілерді жү йелеп оқ ыту қ арастырылуын басшылық қ а алсын.

5. Бастауыш мектептерде ертегілерді оқ ытудың ә дістемелік жү йесін қ ұ ру.