VOLAPÜKAGASED PRO NEDÄNAPÜKANS

VOLAPÜ KAGASED PRO NEDÄ NAPÜ KANS

JÄ FIDOT VPAKLUBA VALEMIK NEDÄ NIK Ä JÄ FIDOT BÜ FIK DILÄ DA VALEMIK FEDA VPAKLUBAS.

YELOD: 21

Redak: ‘F. J. Krü ger’ kadä man Vpa (‘Amsterdam’, potakä t: 6021, potakal: 373563, telefon: 020-89248) e ‘P. H. J. Uittenbogaard’ (‘Hilversum’, ‘Koningsstraat’: 21, potakal: 563973, telefon: 02950-10028)

NINÄ D

1956 (yelod 21id). .............................................................................................................................. 2

O REIDANS LESTÜ MIK, FLENS DIGIK!. ......................................................................................... 2

FLUMEDABLEIN.. .......................................................................................................................... 2

PATÖ FS VOMÖ FIK.. ...................................................................................................................... 3

Magä l militik. ................................................................................................................................ 4

NUN.. ............................................................................................................................................ 5

DALEBÜ D DE 1956 FEBUL 11. NÜ M: 1.. ......................................................................................... 5

PASTAN. ....................................................................................................................................... 5

Ko dalestü m dutik. ........................................................................................................................ 6

NUNS.. .......................................................................................................................................... 6

Ledaut su pisä l. ............................................................................................................................ 7

Komipafurmids e pü dafurmids. ..................................................................................................... 7

Munasvietasonat. .......................................................................................................................... 8

Cä nakö p-li?. .................................................................................................................................. 9

Cogeds. ........................................................................................................................................ 9

NUNS.. ........................................................................................................................................ 10

Dilä d valemik feda Volapü kaklubas.. ....................................................................................... 10

Telpü k binon gudik. Ab lio-li?. ................................................................................................ 10

PLEDAKADS SOLDATA RELÖ FIK.. .............................................................................................. 10

Kalot pipelon. .............................................................................................................................. 11

CEDS E TIKODS.. ........................................................................................................................ 12

NUN.. ........................................................................................................................................... 12

Dilä d valemik feda Volapü kaklubas.. ....................................................................................... 12

LESETÜ LS DE ‘NAPOLÉ ON’. ...................................................................................................... 12

Dö men. ...................................................................................................................................... 14

KRODAVÖ DARÄ T.. ...................................................................................................................... 15

Lio atos mö gon-li?. ..................................................................................................................... 15

Kolkö m. ...................................................................................................................................... 15

NUN.. ........................................................................................................................................... 15

VOM KIFIK BINOF-LI JÖ NIK?. ...................................................................................................... 15

VERAT.. ...................................................................................................................................... 16

COGEDS.. ................................................................................................................................... 16

NUN.. ........................................................................................................................................... 17

1956 (yelod 21id)

O REIDANS LESTÜ MIK, FLENS DIGIK!

Bligä d, keli elovesumobs pos vä tä l lunü pik, leno binon balugik. Vobod, keli redakans bü ik obsik eledunoms, binon levemik. Pö fred obsik dö vobafä g so mö dik, kanobs te notodö n speli, das oledunobs yufü oms e kobü oms bligä di fa obs pelasumö li.

Reidanes valik lü vipobs nulayeli lä bik ä benü kö li. Dü nobsö s obs valik in vob kobik dini Volapü katikoda!

Redakans:

F. J. KRÜ GER

P. H. J. UITTENBOGAARD

Se Volapü kagased pro Nedä napü kans. 1956. Pad: 1.

FLUMEDABLEIN.

Ma yeged in el ‘Leidsch Dagblad’.

Dinis bisarik Frikop lofon mene. Lü bisarikü ns malä ds semik dutons, kels etomons sis lifü pamem Frikopanis. Ab ai dö nu mans nolava plö poms ad mastü kö n okis dö malä d semik. Vikod lä tikü n binon ut flumedableina: malä d, kel dabinon su jols Laka: ‘Victoria’, e kel ä jinon lonü lö n sananes sä kä dis netuvedovik.

Flumedablein (‘onchocerchiasis’) pakodon dub vumil daluskopiko smalik, kel paloveblinon lü men dub musak. Dis skin menik vumil mö dü kumon oki vifiko. Stä ä nikon da koap lö lik. If kö mon ini histuns logä ma, tä n dä mü kö n atis. Drefä bs vedons lö liko u dilo bleiniks. Medins dabinö l fä gons no saidiko ad deidö n vumilis, ab atimo erivoy stadi, das musaks, kels jä fidons as “veiganims”, kanons panosü kö n.

Tuved sä kä da ä sekidon teiko de nol lifajenä da musaka. Ä binos vemo balugik ad tuvö n musakis edaglofö l, ibä komä dons, semikna mö milats, in spadä d maifik alik fota. Ab ad kanö n dadeidö n musakis, nol ä binon zesü dik, kö ä kanoy tuvö n larvatis e krü salidis onas. Ä dulos dü tim yelas foldeg, bü ä ä tü voy atosi.

In Kenyä n flumedablein pemiedü kumon ad topä ds geilikum provina: ‘Nyanza’, kö tummilats Frikopanas lö dons in topä ds densitiko pö pagiks ve jol lofü dik Laka: ‘Victoria’. Topä ds flukö fik lö piko topö ls in sulü d e nolü dalofü d ela ‘Nyanza’ kipä dons bridatopis musaka (‘Simulium Neavei’), kels polons lä oks malä di. Us in topä ds lö pik tumats belaflumedas dabinons. Ä tuvoy, das musak ä komä don mö dikü no in nil vata flumö l.

Tü v at ä blinon finiko tuvedi flumedableina. Nu sevobs, das sekü jen bisarik nata, flifavatakrab binon nim lotidö l larvatas e krü salidas musaka: ‘Simulium Neavei’, ed i das mö gos, dub lü blin puina: ‘D. D. T. ’ lü flumeds, ad dadeidö n musakis in nil onas. Ab, bü ä atos iklü lä don, tim yelas mö dik fala e lö ä da, vestiga sufä dik e laidä la tö nik, ezesü don.

Nä sä kavan Britä nik: ‘Dr. Naeve’ ä visitom ü n 1911 topä di, kö flumedablein dareigon, ed ä fü mü kom, das musaks ä binons us lebat. Ä givom nemi okik stä ä nü kafe flumedableina, ele ‘Simulium Naeve’.

Pas ü n 1922 nä sä kavan votik: ‘Dry’ ä tanä tom dabini musakas flumedableine. Lio tanä t at ä binon, ä klü lä dos pas ü n 1938, ven nolavans tel timü visit “Fä lida bleinanas” (so penemö l, bi us bleinans vemo mö diks ä dabinons) ä dagetoms dasevi, das musak ma ‘Dr Naeve’ penemö l ä binon polian malä da. Ä studoms stabö fiko sü mptomis flumedableina. Ü n 1939 Lireyä nan: ‘James Mc Mahon’, kel dub plak 25-yelik ä sevom lö lö fiko Kenyä ni, e kel pidugä lom zuo nolaviko, ä fö vom vestigis.

‘Mc Mahon’ ä primom vobodi okik leigo in “Fä lid bleinanas”, bi us malä d ä komä don mö dikü no. Ä tü vom, das malä d ä davedü kon viktimis mö dikü n nilü flumeds; ä klü lä dos, das su tops anik dö tums plu 16 pö pa valodik pidrefons. Pos volakrig ‘Mc. Mahon’ ä fö vom kobü ‘Dr Garnham’ vestigis okik. Nu ä sü adom, das musak riskä dik ä lifä don ö n mod seimik yunastadis okik in flumedavat.

Flumeds tel in “Fä lid bleinanas” pä tö latons dü tim anik me el ‘D. D. T. ’, e tä no ä klü lä dos, das in lä n nilä dik pos muls kil musakapö p pidadeidon. Vaf ta musaks pituvon!

Flumeds votik — mö tumats anik! — ä getons tä no leigo “nü skutamis” ela ‘D. D. T. ’, e pos muls anik nä sä kavans Yuropik yunik, kels ä duinoms vobodi ko yuf kevobanas Frikopik, ä nunoms benoseki lö fö fik. Ab pos muls jö l musaks ä kö mons dö nu. Vobod valik ibinon-li nensekik?

‘Mc Mahon’ ifö vom vü o vobodi okik. Ä vilom sevö n, kö larvats musakas ä kanons patuvö n. Ä vestigom fitis, krabis, nä sä kis. Ä koedom damö n flumedilis, ed ä sukom in seps, dis klifs bridatopis. Benosek ä blebon moik.

Fino nulod gudik ä kö mon. Nolavan sevä dik: ‘Dr. V. D. Van Someren’ ä tuvom larvati musaka nabiko ko el ‘Simulium Neavei’ rö letika len frü ganed pifimü kö li. Ä penom atosi ele ‘Mc Mahon’, kel ä sludom ad dunö n steifi lä tik ad datuvü lö n poliani kodiana flumedableina. Atna ä labom benoseki. Timü fordam nedibä da in flumed, yufans Frikopik omik ä tuvoms tumatis krabas sota no nog fa om pivestigö la. Nims ze valiks ats ä polons lä oks e larvatis e krü salidis ela ‘Simulium Neavei’.

Atos ä jenon ü n 1950. Siso cifods pekomitö l ko bekomip malä das in Kenyä n eplö pons ad dadeidö n musakis in fol zilä kas “penä fä tö l”. Sunä do otatakoy rampari lä tik flumedableina (eli ‘Kakamega’ ed eli ‘Kaimosi’). ‘Mc Mahon’ cedom, das pos yels tel musak riskä dik unepubon in ‘Nyanza’ lö lik.

Kis sinif vikoda at komipanas labü klotem vietik binon-li? Degmilats Frikopanas, kels pä tomons de yun okas dub mö dots mu gretiks vumilas gimö l, bleini ä kodö las, sevons nu, das no nedons spetö n bleini ü n yels okö mö l. Sevons nu, das cils oksik no plu potomons dub lebat dü tumyels edulö l lä na. In topä ds, kö blein ä komä don vemo mö diko, mens kanons kosgolö n fü tü ri ko kurad nulik, ad daben okas it, ed i ad daben lä na oksik. Pelelivü kö n de dredä l peidö l ad mutö n vedö n bleinik… suemobs-li sio gudiko, vio mu vemik lelivü kam somik binon?

(Sü mä dabü k peproibon)

Se Volapü kagased pro Nedä napü kans. 1956. Pads: 1—3.