VOLAPÜK.

Ya suno pos 1879 mä zul 31: dä t daveda oka, Volapü k pepakon, ab dub feits mifä tik ü n fin ä tumyela e stad brulik valemik pos volakrig gretik, ereafon boso sui pö daglun.

Ko koten kanobs jonö n, das ü n tim lä tik Volapü kans vö nä dik anik elü yumoms dö nu ad klub obsik, e das laboms desini fefik ad pakö n pü ki obas ad ben menefa.

No vilobs numä dö n is fruits valik, kelis Volapü k lofon, ab mä niotö n te, das alan kanon lä rnö n oni ü nü tim brefik, sodas medü vö dabuk vemo suno fä gon ad spodö n in pü k at. Fomä loyö s, fruti kion yunanef olabonö v, if demü kosä d bevü netik te onedonö v lä rnö n pü ki fasilik at!

Zuo Volapü k okanon yufö n ö n mafä d gretik ad fö dö n svistami menas, suemi odas. Klubs, kompenanefs, feds bevü netiks mö dik dabinons, kels steifons ad fö dö n vö ladis lanö fik, kelis menef neodon so vemiko ü n tim stö fimik obas. Ko frut kion okanoyö v gebä dö n Volapü ki pro pak tikamagotas at! Sekü kod at pakomandosö s draniko klubes at, ad gebö n Volapü ki in kosä d rezipik okas, ad zepö n pü ki at as kosä dapü k bevü netik calö fik okas!

REDAK.

Se Volapü kagased pro Nedä napü kans. Yel: 1938. Pad: 10.

‘Eugè ne Dubois’: Tü van ela ‘Pithecanthropus erectus’

J. F. VAN BEMMELEN. ‘Den Haag’, 1938, yanul, 28.

Dinä dü nun in el ‘Het Vaderland’, das el ‘Eugè ne Dubois’ olabom bä ldoti yelas jö ldeg, dä loyö s obe ad dö nuü kö n memotis anik se prim kariera nolavik oma bü yels ze luldegs ejenö lis!

Ä binom ettimo yufan nolavik pö vobö p naatomik nivera di ‘Amsterdam’ sumä tö fü ‘Prof. Max Fü rbringer’, ä tidal naatoma plastä tik pö tidanajul reigä nik pro dä isinitidans e pö reigä najul lekanadustoda. Lifö fiko memob (ä binob ü n tim et yufan nolavik pö vobö p nimavik reigä nanivera di ‘Utrecht’), vio cif obik: ‘Prof. A. A. W. Hubrecht’ ä konom obe, das el ‘Dubois’ iyilä dom calis oka, ed ibligidom dü nä di as fizir-sanan in milit Lofü da-Lindä nik, ko disein pinotodö l ad sukö n in ragipelag Lindä nik obsik retis ela ‘missing-link’ (= lim defö l) de ‘Charles Darwin’.

Benorepü t nolavik ela ‘Dubois’ ä binon ettimo ya so vemo fü mik, das pä cedom as fovan pijonidü kö l de ‘Prof. Fü rbringer’, ü f atan ö vilomö v gegolö n lü lomä n oka, kelos ö kanonö v jenö n tü timü l alik, e kelos i ejenon jenö fiko pos tim vemo brefik. Pö jä fü dakompenans kludo ced valemik ä dareigon, das ä feriskom fü tü ri nolavik nidik, ad besteifö n diseini nofü mik, kel vemo luveratiko ö klü lä don binö n tikaspä k.

Nuns balid dö vobods in Lindä n ä jinons lesiö n spetis badimik at. Cifef sanadü nä da Lindä nik fe ifö don lobabo dasteifi omik dub lepladö n omi ini Zä noda-Sumatreä n, e dub givö n ome pö ti ad vestigö n lekevis in belem: ‘Barisan’, ab vestig at iprodon benosekis nonik, ed iblinon ome nosi votik, ä sä glepä di malara.

Latikumo mö yels fol ä dö nulogob eli ‘Dubois’ in Yafeä n. Isä bligoy ome sanadü nä di militik, ed ibligä doy ome vestigi nolavik tailajü das fö silerik nilü ‘Trinil’, in kels sio ya ituvom retis mö dik nimasotas difik, ab no nog bosi, kel bosilo ä labon logoti menasü mik.

Dö nu pos yel bal nuns ye ä tonons, das ‘Dubois’ nu isesebom jenö fiko bomis fö silik dabinana menasü mik, ed iklä nedom onis so kä lö fiko in lö d primö fik oka, das igo gol love gluns fibik piproibon dü nanefe oka ad dä sperü kam famü lalimanas oka.

Tä no boso pos atos penot nolavik nu klatä dik evedö l ä pubon dö ‘Pithecanthropus erectus’: “lepamen lö ö l”, pestabö l dub krananufä d bal, kü idabom bal, e cü gatuts tel, kelis om it pö sodiko ä galedom ko kä lö f gretikü n.

In bogs mö dik mö dots mu gretiks fö silas votik di ‘Trinil’ pä sedons lü ‘Leiden’, kö ‘Prof. Martin’, ad kipedö n onis bü fiko, ä loatom domi no pibelö dö li, kel ye kodü bum no nä mö fik nutimik ä klü lä don no sufidö n vetoti fö silas so mö dikas.

Ü n setul yela: 1895 kongred bevü netik kilid nimavanas pä jenü kon in ‘Leiden’, demü kel se lä ns kulivik valik komulans cä dikü n nolavas biologik ilü kö moms. Pö kongred at el ‘Dubois’, kel igekö mom vü o se Lindä n, ö jonedom tuvotis oka.

Dö seadod famik at ä lautob ettimo ini el ‘Java-Bode’ yegedi labü tiä d: “Lepamen ela ‘Dubois’ lo cö dalef nolava”, kela prim so ä tonon: “Ü n gö d zä dela: (1895) setul 1 lecem spikä datidodas jonetö pa naatomik nivera di ‘Leiden’ ä lofon logoti no kö sö miki. Sui bams tridemateatiko pileodü kö ls sö ls, ed i lä ds, se lä ns valasotik, igo se Yapä n, Nolü da-Merop e Sulü da-Frikop, ipladons okis in keds densitik. Bevü ons anans natavanas sevä dikü n tima obsik ä dabinoms, samo: ‘A. Milne Edwards’ se ‘Paris’, ‘Marsh’: tü van sauras fö silik gianagretik se Tats-Pebalö l, ‘Flower’: dilekan museda natavik di ‘South Kesington’ in ‘London’, ‘Murray’: cif pü bota famik vestigatä va de ‘Challenger’, ‘Kowalewsky’: brü omavan Rusä nik gretik, e nog votikans mö dik. Mö dikü no kü pä l ye pä sü ü kon dub kom ela ‘Virchow’: malä davan ä menavan famik, kel desino demü spikä d fa ‘Dubois’ e dalogam tuvota omik go ikö mom se ‘Trieste’, e dö kel ä sevoy, das no ä baicedom tefü ceds ela ‘Dubois’ ed ö befeitom onis. ”

“Su diletatab zä nodü spadä d tridemateatik boms ya ifamikö ls ä seatons sofiko su kusen feinarabotä ta boadik, dub blä g okik ä temunö ls bä ldi mu vemiki, ä selediko ä tä adö ls lä mö dot gretik flifikas kranas, kü idabomas e bomemas lö lik menas e lepas, kels pileodü kons leigodio zü ons. ” Ö n spetä t gretik e ko kud teifü lik obs: Nedä nans ä stebedobs spikä di fa lomä nan obsik, e lepato dö bati, kel ö sö kon pos at. El ‘Dubois’ ö kanom-li laidä lö n in ced oka lo jä fü disevans bä ldä dik ä plakugiks labü kaliet ä sä ut ela ‘Rudolf Virchow’?

Ya spikä d sü enik ä lö lö fiko dinö fik omik e magä d bö nik kleiliko kü povik pö lilanef ä takedü kons obis mu vemo. Ga stil nennatemik, kel ä bü on bü bitikam ela ‘Virchow’, ä blö fon, vio vemik spetä t ä binon pö lilanef sü perik bevü netik at.

Spikä d fa ‘Virchow’ ä binon sü pä d ä leigo sä spetü kam. Taä t omik ä binon nefü mik, blö fastabs omik ä binons fibö fiks. Mö dikü no ä stunü kom lü lilanis oka dub gevö n kü pä li patik ele ‘exostosis’ (= luglofot bomik) gretik, kel ä dabinon len stamü l kü idaboma fö silik: ä lesagom, das mifomot malä dik so gretik, kel klü lä do fino isaunikon, no ikanon efinikö n sekü bos votik, ä sä sekü kä l kä lö fik, kelos ä blö fon, das is ä laboy reti mana ya boso kulivika.

Ta lesag et ‘Marsh’ ä protestom medü nun lonä dik, das ituvom len rets fö silik okik gianasauras mu mö diks luglofotis somik, nog mö do gretikumis, du pö nims at ga no kanoy spikö n dö kä l.

Pö fä rmü kam seadoda sü ad valemik ä dareigon, das el ‘Dubois’ igaenom nidiko feitadini. Ä seagolobs ko senä l, das ikomobs pö jenot jenavik, leigodovik ko seadod famik kadä ma Fransä nik nolavas ü n 1830, ven el ‘Cuvier’ ed el ‘Lamarck’ ä dö batoms dö volf, e lä tikan ä jinom binö n perä dan... Ä jinom! ibä latikumo mö yels kildeg el ‘Charles Darwin’ ä finü kom fifü miko dub el ‘Origin of Species’ (= rig sotas) oka leseti nevotikama sotas.

Dü lif lö lik fovik oka el ‘Dubois’ ebleibom laivobö n pö vestig oka tefü el ‘Pithecanthropus erectus’, ed evestigom ed eplä nom mastiko sä kä dis, kels ä sekons se tü vot okik.

Atimo, mö yels foldegkil pos levikod okik di ‘Leiden’, tuv krana ze lö lö fika se tuvö p ot kö mon ad lesiö n hü potetis omik. Atos binon vo legivot jö nikü n, kel ä kanon palofö n oe pö motedadel jö ldegid oma.

Se Volapü kagased pro Nedä napü kans. Yel: 1938. Pads: 11—13.