Авыл мәктәбе мөмкинлекләрен эшкә җигеп

Мө хә ммә дъярова Румия Габдулла кызы,

Питрә ч районы Шә ле урта мә ктә бенең инглиз теле укытучысы

Хә ерле кө н, хө рмә тле ә ти-ә нилә р, килгә н кунаклар!

Минем бү генге чыгышым «Авыл мә ктә бе шартларында ә хлаклы шә хес тә рбиялә ү » дип атала.

Минемчә, авыл мә ктә бе – аерым типтагы уку йорты ул. Соң гы вакытларда хө кү мә тебез авыл мә ктә бенә йө зе белә н борылса да, матди- техник базасы кү пкә яхшырса да, шә һ ә р мә ктә плә ре белә н авыл мә ктә плә ре арасындагы аерма барыбер саклана. Шә һ ә рдә укучылар ө чен мө мкинлеклә р кү брә к. Ә мма авылның социаль-мә дә ни тирә леге тотрыклырак һ ә м традициялә ргә тугрылыклырак. Шул сә бә пле ата-аналар, авылдашлар, кү ршелә р, туганнар балалар тә рбиясенә кү брә к йогынты ясый. Ә шә һ ә рдә, белгә небезчә, ишеклә р терә леп торса да кеше бер-берсен белмә скә дә мө мкин. Ө стә венә хә зерге заманда компьютер, ноутбук, кә рә зле телефонсыз бала юктыр инде ул. Аларның һ ә рберсе Интернетны куллана. Ә анда кирә кле генә тү гел, тө рле информация табарга була. Шуң а кү рә безнең мә ктә птә ата-аналар белә н тыгыз хезмә ттә шлек булдырылган. Алар белә н очрашулар тө рле формада бара. «Тү гә рә к ө стә л» дә сө йлә шү, «Ачык ишеклә р кө не», жыелыш, һ ә р каникул саен укучыларның ө йлә рендә булу, Ә нилә р кө не, Ә тилә р кө не уң аеннан мә ктә пкә кунакка килү лә р, тематик укулар формасында ү ткә н очрашуларның ә һ ә мияте бик зур. Эшлекле һ ә м нә тиҗ ә ле сө йлә шү лә р бала тә рбиясендә килеп туган кү п кенә проблемаларны чишү юлларын ачарга ярдә м итә. Халык педагогикасына, халык авыз иҗ аты ә сә рлә ренә нигезлә неп, дин аша укучыларга кече яшьтә н ук ә хлак тә рбиясенең нигезлә рен бирергә мө мкин икә нлеге ассызыклана. Килгә н кунаклар да темага кагылышлы ү гет-нә сихә тлә рен житкерә лә р. Ата-аналар арасында да ү з фикерлә рен тулы, ачык итеп белдерү челә рнең булуы соендерә. Шулай булмый ни, балалар – безнең килә чә гебез. Берә ү нең дә битараф булырга хакы юк.

Авылда шулай ук рухи кыйммә тлә р, табигатькә карата сакчыл караш, Ватанга карата мә һ ә ббә т хисе шә һ ә рдә гегә карата ныграк сакланган. Мондый шартларда ө лкә ннә рне ихтирам итү, ү зара ярдә млә шү, хезмә т кешесен хө рмә т итү кебек сыйфатлар балаларда иртә формалаша. Бу сыйфатларны саклау һ ә м ү стерү ө чен без укучылар белә н тө рле чаралар, табигать кочагына чыгулар, ветераннарга булышулар, хезмә т һ ә м сугыш ветераннары белә н даими очрашулар ү ткә реп торабыз.

Авыл җ ирендә театрлар, музейлар, стадионнар булмау сә бә пле мә ктә п белем йорты гына булып калмый, ә бә лки мә дә ни ү зә ккә ә йлә нә. Ул халыкның рухи йө зен формалаштыруда гаять мө һ им урын алып тора. Укытучылар һ ә м укучылар театр-концертын да ә зерли, шә һ ә р музейларына экскурсиялә ргә дә йө рергә тырыша. Шул вакытларда укытучы һ ә м укучы арасында ниндидер кү згә кү ренмә с якынлык барлыкка килә дә инде. Бу чаралар вакытында укучыларда ә хлак тә рбиясе, бигрә к тә эстетик тә рбия бирелә, алар рухи яктан байый. Ә гә р дә кеше рухи яктан ярлы икә н, бу ә хлаксызлык тудыра. Ә ә хлаксыз җ ә мгыятьнең килә чә ге юк. Шуң а кү рә авыл мә ктә бендә яхшыны яманнан, яманны яхшыдан аера белү тә җ рибә се укучыда яшьтә н ү к тә рбиялә нә. Ул аны гаилә дә ге кө ндә лек тормышта, мә ктә птә ге укыту-тә рбия процессында, ү зенең эшчә нлеге, башкаларга мө нә сә бә те белә н ныгыта гына бара. Мин ү зем дә реслә рдә һ ә м сыйныфтан тыш чараларда укучы балада гаделлек, хезмә тне ярату, тә ртиплелек, җ аваплылык, тыйнаклык сыйфатларын тә рбиялә ргә тырышам.

Бер караганда, авыл мә ктә бе авыл тормышында, урындагы хуҗ алыкта килеп чыккан ү згә решлә рне ү зендә бик тиз тоя, икенче яктан караганда, авылның социаль мә сьә лә лә рен хә л итү гә йогынтысы да юк тү гел. Авыл кешелә ре арасындагы мө нә сә бә тлә р системасының тө п кадагы булган тотрыклы рухи һ ә м милли традициялә р формалаштырырга мө мкин. Бу очракта мә ктә п иң кү ркә м, иң алга киткә н идеялә р, йолаларны уйлап табучы, саклаучы һ ә м тапшыручы ролен уң ышлы ү ти.

Минем уйлавымча, авыл мә ктә бендә педагогик эшчә нлек авылда хезмә т итә ргә сә лә тле һ ә м шуң а телә ге булган гражданнар тә рбиялә ү гә юнә лтелергә тиеш. Укучыларны авыл хуҗ алыгы эшчә нлеге белә н җ иргә, техникага, кешелек яшә ешенең нигезе булган ә йлә нә -тирә табигатькә сакчыл караш һ ә м кайгыртучанлыкны бергә кушып алып барырга ө йрә тергә кирә к.

Тә рбия процессында катнашучы педагоглар, укучылар һ ә м ата-аналарның иҗ атташлыгын оештыру – мө һ им идея. Ә аны тормышка ашыру ө чен авылда бө тен уң айлы шартлар да бар. Болар – бер-берең белә н якын яшә ү, тө рле бә йрә мнә рдә бергә җ ыелу мө мкинлеге, бер-берең нең ү зенчә леклә рен яхшы белү. Ә лбә ттә, бу шартларда укытучылар, укучылар һ ә м ата-аналарның уртак эшлә рен оештыру ө чен тө рле методлар куллану бигрә к тә нә тиҗ ә ле була.

Ә йе, авыл мә ктә бенең шә һ ә р мә ктә плә ре кызыгырлык бик мө һ им ө стенлеге бар: монда кү п кенә мә сьә лә лә р барлык укучылар, укытучылар һ ә м ата-аналар катнашында гомуми җ ыелышта кү мә клә шеп хә л ителә. Бу – ү зидарә не ү стерү нең ә һ ә миятле чарасы булып тора.