ЕТ ТАҢДАУды БІЛМЕЙМІЗ. ҚИЯР МЕН ҚЫЗАНАҚТЫ АРАЛАСТЫРМАУ КЕРЕК

ЕТ ТАҢ ДАУды БІЛМЕЙМІЗ

– Бү гінгі қ азақ ұ рпағ ы қ андай ет жейді? Былайғ ы жұ рт ет жемейміз деп шағ ымданып жү р. Бірақ базардағ ы етті кім алады? Майлы тауық саны дейсіз бе, қ ақ талғ ан тү рлі шұ жық дейсіз бе, ә йтеуір ет дегеннің барлығ ын да жеп жү ргендер кө п. «Пайдалы тағ ам жеп жү рміз» деген ойларың ызғ а ә бден қ арсымын. Сондық тан жылқ ы етінен басқ а барлық қ ызыл, майлы еттерді шектеу керек. Жылқ ының еті мен сү ті – қ асиетті, қ ұ нды тағ амдар. Мұ ны талай жерде айтып та жү рміз. Ал қ ой еті ше? Кешкі аста жеген қ ой еті ертесіне кешке дейін ә рең қ орытылатынын білеміз бе? Сондай-ақ сиыр еті де келесі кү ннің таң ында ғ ана қ орытылады. Сол себепті жылқ ы етіне тағ ар мінім жоқ. Себебі, кешкі аста желінген жылқ ы еті тө сек-орынғ а жатқ аның ызша-ақ қ орытылып кетеді. Қ ымыздың жайы тым бө лек. Кешкі астан кейін ішілген қ ымыз бойғ а қ уат, дертке шипа. Осыдан-ақ қ орытынды шығ ара берің із. Ет жеу осы екен деп шектеусіз, таң даусыз кез келген етті пайдалана беру денсаулығ ымызды нашарлатпаса, нығ айтпайды. Рас, ата-бабамыздың табағ ы еттен, мұ рты майдан ажырамағ ан дерсіз. Бірақ ата-бабамыздың ө мір сү ру салты қ андай еді? Ертелі-кеш шаруаның соң ында жү рді емес пе? Ал бү гінгі ұ рпақ тың ө мір сү ру салты қ андай? Қ азіргі заман қ имыл-қ озғ алысы аз кең се жұ мысы, техника мен технология заманы ғ ой. Тіпті жаяу жү ретін жұ рт жоқ. Жегенің із қ ай кезде қ орытылып, қ ай кезде ағ заң ызғ а сің еді? Осыдан семіздік, атеросклероз сынды аурулар белең алып барады.

Қ ИЯР МЕН Қ ЫЗАНАҚ ТЫ АРАЛАСТЫРМАУ КЕРЕК

Академиктің ә р сө зіне мә н беріп, іштей жаң алық ашып отырмыз. Япыр-ай, кү нделікті тамақ тану тә ртібіміздің ешқ айсысы да дұ рыс емес екен-ау. Мә селен, кез келген тағ амды шай іше отырып жейміз. Тағ ам қ ұ рамындағ ы қ ажетті дә румендерді шай жойып жіберетін қ асиетке ие екеніне мә н бермейміз. Тү скі тамақ кезінде ішілген шай бауыр мен ө т жолдарына зиян. Сонда тағ амның да, шайдың да қ ұ нарын ала алмаймыз. Жай ғ ана қ арын толтырып, кекіре тояттағ анымыз болмаса. Шайды тағ амнан кейін 1 сағ ат немесе 45 минут ө ткен соң ғ ана қ абылдау керек екен. «Шайқ ор» қ азақ ү шін бұ л ереженің ауыр болары анық. Бірақ шай орнына қ арапайым су немесе жеміс компотын ішкен ә лдеқ айда пайдалы екенін ұ мытпаң ыз.

Ақ уыз, май, кө мірсуларды сауатты қ олдануды ү йрену керек, – дейді Тө регелді Шарманұ лы. – Кө мірсудың мө лшері кү нделікті рационда 55%-дан аспағ аны жө н. Оның ішінде 10%-ы ғ ана жең іл сің ірілетін тә ттілер, 30%-ы ө сімдік текті майлар жә не 15%-ы ақ уыздар болуы қ ажет. Ал жеміс-жидек пен кө кө ніске шектеу жоқ. Ә сіресе, апельсин. Ол С дә руменінің қ айнар кө зі. Банан – йод. «Сонымен қ атар отандық ө ндірушілердің қ ызанақ, қ ияр, орамжапырақ тарды молынан жең іздер», – дейді академик. Бұ л кө кө ністердің қ ұ рамында обырғ а (рак) қ арсы тұ ратын антиоксиданттар ө те кө п. Бірақ қ ызанақ пен қ иярды араластырмай бө лек жең із. Қ алайша дейсіз ғ ой? Ә детте қ ызанақ пен қ иярды араластырып отырып, керемет дә мді салат жасаймыз. Бұ л салатың ыздың мү лдем пайдасыз екенін біле бермейтін шығ арсыз. Қ ияр қ ызанақ қ ұ рамындағ ы пайдалы элементтерді жойып жібереді. Екі кө кө ніс араласқ анда бір-бірінің қ ұ рамындағ ы заттар реакцияғ а тү седі де, тү кке тұ рғ ысыз салатқ а айналады. Мұ ны дә лелдеген ғ алымдар да бар. Ендеше кө кө ніс салатының басқ а тү рін ойлап табың ыз. Қ ымбат тағ ам пайдалы деген қ ағ иданы ұ мытың ыз. Қ ымбат ө німдердің қ ұ рамын зерттеп жү рміз. Зияны басым, пайдасы аз. Мә селен, уылдырық. Ақ сү йектердің тағ амы деп тамсанып жейді жұ рт. Солай-ақ болсын. Неге сол қ ара, қ ызыл уылдырық ты аристократтың ө зі жемейді?

Мағ ан сол уылдырығ ың ызды шелектеп ә келсең із де жемес едім, – дейді Тө регелді Шарманов. Себебі, тұ нып тұ рғ ан холестерин. Адам миында холестерин мө лшері 2000 мг болса, уылдырық қ ұ рамындағ ы холестерин 2500 мг. Ағ зада бұ л қ ұ рамның артуы қ иын ауруларғ а алып келеді. Соның ең біріншісі – жү рек ауруы. Енді таң дай берің із, қ ымбат тағ ам жеп саулығ ың ыздан арылғ ың ыз келе ме, ә лде арзан ә рі отандық ө нім салып, ұ зақ жасағ ың ыз келе ме? Тағ амның қ ай тү рін сатып алсаң ыз да алдымен оның қ ұ рамына назар аударың ыз.