№8 тәжірибелік сабақ. Топырақтың жабысқақтығын анықтау.

№8 тә жірибелік сабақ. Топырақ тың жабысқ ақ тығ ын анық тау.

Сабақ тың мақ саты: Топырақ тың жабысқ ақ тығ ын анық тап, топырақ тың жабысу қ абілетін зерттеу ә дістерімен танысу.

Пайдаланылатын қ ұ рал-жабдық тар: оқ улық тар, ү лестірмелі қ ұ ралдар, физикалық карталар, топырақ картасы.

Пайдаланатын ә дебиеттер тізімі:

1. Геннадиев. Основы почвоведения и география почв. Методические указания. МГУ, М., 1983. А. Н.

2. В. В. Добровольский, Е. Д. Никитин. Функции почв в биосферы и экосистемах. Наука. М., 1990.

Тә жірибелік сабақ тың тапсырмалары

1-тапсырма: Топырақ жабысқ ақ тығ ы қ андай кө рсеткіштермен сипатталынады постер қ ұ рың дар.

2-тапсырма: Жабысқ ақ тық дегеніміз – топырақ тың оғ ан жанасатын заттарғ а: топырақ ө ң дейтін қ ұ ралдар мен машиналардың жұ мысшы бө ліктері жә не доң ғ алақ тарына жабысу қ абілеті. Ол топырақ бө лшектерінің арасындағ ы ілінісу кү ші, топырақ пен оғ ан жанасатын заттардың арасындағ ы ілінісу кү шінен аз болғ анда байқ алады.

Жабысқ ақ тық топырақ қ а жабысатын дискінің немесе пластинаның одан ажырауы ү шін 1 см² -ге жұ мсайтын r кү шімен ө лшенеді.

r = Р /S

Мұ ндағ ы r – жабысқ ақ тық, Р – топырақ тан ажырауғ а жұ мсалғ ан кү ш, S – дискінің ауданы, см².

Топырақ тың жабысқ ақ тығ ы оның гранулометрлік, химиялық жә не минералогиялық қ ұ рамына, қ ұ рылымы мен ылғ алдылығ ына байланысты. Гранулометрлік қ ұ рамы мен жең іл немесе қ ұ рылымды сазды топырақ қ а қ арағ анда, сазды жә не қ ұ рылымсыз топырақ кү штірек жабысады. Ылғ алдылық белгілі шекке дейін артқ ан сайын жабысқ ақ тық кү шейе береді, одан кейін кемиді, ө йткені, топырақ бө лшектері арасындағ ы ілінісу кү ші бұ зылады кесте қ ұ рың дар.

9-тә жірибелік сабақ. Топырақ тың су кө тергіштігін анық тау.

Сабақ тың мақ саты: Топырақ тың су кө тергіштік қ абілетінің кө рсеткіштерінің параметрлерімен жә не олардың анық тау ә дістерімен танысу.

Пайдаланылатын қ ұ рал-жабдық тар: оқ улық тар, ү лестірмелі қ ұ ралдар, физикалық карталар, топырақ картасы.

Пайдаланатын ә дебиеттер тізімі:

1. А. А. Науменко Эколого-генетический анализ почвенной карты Казахстана. Вестник КазГУ, А., 1996.

2. И. В. Иванов, Т. С. Луаовская Этапы направления развития отечественного почвоведения как фундаментальной науки. Почвоведения. Наука. М., 1981.