5-тәжірибелік сабақ. Топырақтың құрылым түзу ылғалдығын анықтау.

5-тә жірибелік сабақ. Топырақ тың қ ұ рылым тү зу ылғ алдығ ын анық тау.

Сабақ тың мақ саты: Топырақ тың тиімді агрегаттары оның қ андай ылғ алдылық тығ ында тү зілетіндігін игеру. Топырақ тың қ ұ рылым тү зу ылғ алдылығ ының мө лшерін анық тап, ә дістерімен танысу, теориялық білімдерін бекіту.

Пайдаланылатын қ ұ рал-жабдық тар: оқ улық тар, ү лестірмелі қ ұ ралдар, физикалық карталар, топырақ картасы.

Пайдаланатын ә дебиеттер тізімі:

1. Тазабеков Т. Т. Топырақ тың қ ұ нарлылығ ы. Алматы, 1999.

2. Почвоведение. Под ред. В. А. Ковды, Б. Г. Розанова в 2-х частях М. Высшая школа 1988.

3. Почвоведение. Под ред. И. С. Кауричева. М. Агропромиздат изд. 4. 1989.

Тә жірибелік сабақ тың тапсырмалары

1-тапсырма: Жұ мыс барысы: Ауадай қ ұ рғ ақ топырақ ү лгісін резең ке ұ штығ ы бар келсаппен келіде тү йіп, тесіктерінің диаметрі 0, 25 мм-лік елекпен елейді. Одан массасы 20 грамдай 4-5 ү лгі алып, оларды фарфор табақ шаларғ а салады. Ә рбір табақ шағ а белгілі бір су мө лшерін қ ұ йып, оны ү немі арттырып отырады. Мысалы, біріншісіне 2 мл, екіншісіне 4 мл. Табақ шалардың ішіндегі ү лгіні қ алақ пен мұ хият араластырады. Ылғ алғ анда табақ шадағ ы топырақ агрегацияланбайды, едә уір ылғ алдаланғ анда табақ шаларда ө лшемдері 0, 25 мм ден 10 мм-ге дейін жететін ә р тү рлі кө лемдегі топырақ агрегаттары пайда болады. Аса ылғ алданғ ан табақ шаларда агрегаттар тү зілу тоқ тайды да, топырақ жабысқ ақ немесе ақ қ ыш кү йге ө теді. Тү йіршікті немесе ұ сақ кесекті қ ұ рылым тү зілген ү лгіден қ ұ рылым тү зу ылғ алдылығ ын анық тауғ а арналғ ан топырақ ө лшемін алады. Ол ү шін 10-15 г топырақ ты оның ылғ алдығ ын ө лшеу ә дісімен анық тау ү шін қ ұ рғ ату шкафына

қ ояды. Оны тұ рақ ты масса кү йіне жеткенше 105º С температурада қ ұ рғ атады. Топырағ ы бар стақ анды ө лшемес бұ рын, ішіне CaCI² ертіндісі бар эксикаторда салқ ындатылады.

2-тапсырма: Нә тижелерді мынадай формада жазындар.

Анық тау кө рсеткіштері	Анық тау мә ліметтері
Кү н, айы….....
Топырақ тың аты….......
Ауадай қ ұ рғ ақ топырақ тың массасы, г…......
Қ осылғ ан су, мл….......
Стаканның нө мірі жә не оның массасы, г….....
Ішінде топырағ ы бар стаканның қ ұ рғ атқ анғ а дейінгі массасы, г….......
Ішінде топырағ ы бар стаканның қ ұ рғ атқ аннан кейінгі массасы, г…......
Буланғ ан судың массасы, г…....
Мү лде қ ұ рғ ақ топырақ тың массасы, г…......
Ылғ алдылық, %….......

3-тапсырма: Н. А. Качинскийдің топырақ қ уысын жіктеуінің негізі