Prowokacja 4 страница

Zewnę trznie podobny do pseudopolitycznego ekstremizmu, każ dy ruch autentycznie opozycyjny, mają cy rzetelne motywy do walki w sytuacji nie zmyś lonego zniewolenia lub wyzysku, niechcą cy sprzyja fał szerzom, podają cym mord za narzę dzie walki o dobro, ponieważ zwię ksza konfuzję panują cą w analizie zajś ć i utrudnia, jeś li nie udaremnia, odró ż nienie win pretekstowych od win rzeczywistych — a zresztą kto i gdzie na tym ś wiecie jest anielsko bezwinny do samego koń ca? Tak powstaje zadziwiają ca skutecznoś cią gra mimikry. Symulowana racja nie daje się odró ż nić od racji nie zmyś lonej, i to nie tyle przez doskonał oś ć aktorstwa symulantó w, lecz przez nie cał kiem czyste sumienie społ eczeń stw, któ re zrodził y powojenny terroryzm.

Ostatecznie zabó jczą agresję odpiera zabó jcza represja, policja pierwej strzela, niż legitymuje, demokracja, ratują c się, musi w jakiejś mierze z siebie rezygnować, toteż ekstremizm o zmistyfikowanych racjach wywoł uje wreszcie takie reakcje, któ re to, co był o sfingowane jako oskarż enie, obraca w oskarż enia zasadne. Zł o okazuje się pragmatycznie bardziej skuteczne od dobra, skoro w tej dyslokacji sił dobro musi przeczyć sobie, by powstrzymać zł o, czyli nie ma w tych rozgrywkach ż adnej niepokalanej strategii zwycię skiej, skoro prawoś ć zwycię ż a w takiej mierze, w jakiej sama się upodobni do zwalczanej nieprawoś ci.

Tak wię c lekcja, jakiej udzielił naszej epoce hitleryzm, nie został a zapomniana. Moż na sił ą roztrzaskać totalitarne pań stwo zbrodni, jak stał o się z III Rzeszą, i wtedy sprawstwo ulatnia się, rozsypuje, rozpoznani w winie maleją, znikają pró cz garś ci projektantó w. genocydu na szczycie i zidentyfikowanych gorliwcó w z krwawymi rę kami na dole, lecz ten siew nie ginie, gdy idzie w rozsypkę. Proces dopeł nił się już i zyskał — stan logicznego zamknię cia poprzez postę pują cą generalizację w typowaniu winnych. Od obozu przymusowej udrę ki szedł ten cykl eschatologii dwudziestego wieku do obozu dobrowolnego stracenia. W tym ostatnim kroku kaci zlali się z ofiarami na dowó d, ż e winien jest każ dy, i powró cił a wyjś ciowa sytuacja bezradnoś ci, bo. widome w takich odrostkach dziedzictwo zbrodni okazuje się już niepodatne na zabieg tak brutalnie prosty jak powalenie tyranii. Doktor filozofii, historyk i antropolog, Horst Aspernicus, któ rego imię kojarzy się nam z innym Horstem, nie zamyka swej pracy ż adną uniwersalną w skutecznoś ci receptą uzdrowicielską dla przedstawionej endemii nihilizmu, gdyż uważ a, ż e jego zadanie jest ukoń czone, skoro na ś wiatł o dzienne wydobył okropne zwią zki ł ą czą ce genetycznie zł oś liwy guz ludobó jstwa z indywidualnymi przerzutami w ł onie europejskiej cywilizacji. Jakkolwiek kontrowersyjne są jego wywody, jakkolwiek silny mogą budzić sprzeciw, nie sposó b przejś ć nad nimi oboję tnie do porzą dku. Ta pró ba integracji hitleryzmu w porzą dek ś ró dziemnomorskiej kultury, wzbraniają ca traktować go jako wyją tek z reguł y, jako jeden koszmarny eksces, wejdzie, trzeba się obawiać, do korpusu wiedzy o wspó ł czesnym czł owieku, i to nawet wtedy, gdy mó r, jaki podległ jej sekcyjnemu rozpoznaniu, doczeka się wreszcie terapeutó w.

Sprawa, jakiej poś wię cił doktor Aspernicus swoje dwutomowe dzieł o, dotyczy tego, co nazwał lokatą ś mierci w kulturze. O zwiastowanie dalszych perturbacji tej lokaty oraz jej przyszł ych skutkó w jest osobliwie trudno, albowiem proces przebiegł już przez cał y swó j koł owy cykl, skoro zł o po kolei był o lokowane wszę dzie, gdzie się jego lokalizacja dawał a pomyś leć, i otwarcie tej nihilistycznej gry, dokonane przez paranoję hitleryzmu, dotarł o do logicznej koń có wki jako do zbiorowego obł ę du suicydalnego. Có ż wię cej pozostaje ludzkoś ci na terenie tych ponurych robó t? Jakie jeszcze wymyś li sobie zabawy ze ś miercią raz zakwefianą, a raz podniecają cą krwawym striptease’em? To pytanie bez odpowiedzi zamyka Dzieje ludobó jstwa.

Krakó w, marzec 1979 — luty 1980