Қарапайымдылар

2 курс Химия-Биология

АрыстанНұ рбану

1- Зертханалық жұ мыс

Қ арапайымдылар

Қ арапайымдылардың денесіө текішкентай: 3 мкм-ден 160 мкм аралығ ындабoлады. Олсыртқ ымембранадан, цитоплазмадан, ядроданжә неорганоидтардантұ рады. Сыртқ ымембрананың қ ұ рылысыжасушалардың мембранасынаұ қ сас; цитоплазмасы 2 қ абатқ абө лінген — сыртқ ық абаты — эктоплазма, тығ ыздау, біркелкіжә немө лдір, ал ішкіқ абаты - эндоплазма, тү йіршіктіжә несұ йық тауболыпкеледі. Эндоплазмадажалпық ызметатқ аратынорганоидтарыболады: митохондриялар, эндоплазмалық тор, Гольджикешеніт. с. с. Соныменқ атар, қ арапайымдылардаерекшеқ ызметатқ аратынорганоидтардакездеседі. Оларғ ақ озғ алу, ас қ орыту, зә ршығ ару, қ орғ аныстық т. с. с. органоидтарыжатады.
Қ арапайымдылapдың қ озғ алу органоиды болыпжалғ анаяқ тары, талшық тары, кірпікшелерісаналынады.
Қ арапайымдардың қ оректенутә сіліавтотрофты (фотосинтез) гетеротрофты (фагоцитоз, пиноцитоз) болады. Ас қ орыту органоиды болып ас қ орытувакуольдері, зә ршығ ару органоиды - жиырылғ ышвакуольдерсаналынады; ал кейбіреулеріндеерекшетесікшелер - қ ылаулатқ ыштаркездеседі.
Қ арапайымдылар жыныссызжә нежыныстыжолдарменкө бейеді. Жыныссызкө беюіжасушаның жай 2-ге бө лінуіаркылы, не жасушаның кө птепбө лінуі (шизогония) арқ ылыжү руімү мкін (ядросының бө лінуі - митоз, оданкейінұ зынаннемесекө лденең цитокинез). Жыныстыкө беюікопyляция (талшық тылар) не коньюгация (инфузория), кү йіндекездеседі.
Ортаның қ олайсызжағ дайында циста (тығ ызқ абық ) тү зіледі. Бұ лкездеоларқ озғ алуынтоқ татып, қ алың қ абық пенқ апталып, тыныштық кү йінекө шеді. Олардың заталмасуымү лдемтоқ талады. Кейбіржағ дайда циста таралуқ ызметінатқ арады. Қ олайлыжағ дайтусаоларқ айтадантіршілігінә ріқ арайжалғ астырабереді

Қ арапайымдардың 70000-ғ а таяутү рі бар. Олартабиғ аттакең таралғ анжә немұ хиттарда, тең іздерде, тұ щысуларда, топырақ тардаеркінжә непаразиттіктіршілікететінтү рлерікездеседі. Табиғ аттатопырақ, бор тү зугеқ атысады.

Қ арапайымдылар патшалығ ында 7 тип бар:

1)Саркомастигофоралартипі-Sarcomastigophora

2)Апикомплекстертипі - Apicomplexa

3)Миксоспоридиялартипі - Myxozoa

4)Микроспоридиялартипі-Microsporа

5)Кірпікшелілер н-е Инфузориялартипі - Cilophora

6)Лабиринтулалартип – Labirinthomorpha

7)Асцетоспоридиялартипі – Ascetospora

Эвглана

Эвглена денесібіржасушадантұ ратынын «біржасушалы»Саркомастигофоралартипінің Тамыраяқ тыларкласының Ө сімдіктектесталшық тыларотрядынажатады. Эвгленажасушасының ө зіндікерекшеліктері бар: Жасушацитоплазмасының сыртқ ышетаймағ ытығ ыздауболыпө тежұ қ ажарғ ақ шақ абаттү зеді. Oсыжарғ ақ шақ абатцитоплазманың қ алғ ансұ йық тауішкібө лігінқ оршап, оның жан-жақ қ ажайылыпкетуінемү мкіндікбeрмейтінжабынрө лінатқ арады. Осыменбайланыстыжә ндікденесінің пішініө згермейді, тұ рақ тыболады. Жасушаның, яғ нидененің артқ ысү йірлеужағ ында ядро жатады, ал алдың ғ ыдоғ алжағ ындағ ыойыс – жұ тқ ыншақ танцитоплазманың жің ішкесозындысы – талшық шығ ыптұ рады. Эвгленажасушасының (денесінің ) цитоплазмасындахлоропластар бар. Ал хлоропластардажасыл пигмент – хлорофилл болады.

Эвгленаның талшығ ыө тежің ішкеболғ анымен, сырты цитоплазманың тығ ыз, жұ мсақ, жұ қ ақ абығ ыменқ апталғ ан. Ішіцитоплазмағ а толы жә нежасушадағ ыцитоплазмаменқ атынасады. Ал цитоплазма іркілдек, ү неміқ озғ алыстаболатындық тан, оның толқ ынысатылап, талшық ішіндегіцитоплазманы да толқ ытады. Осы толқ ыннанбү кілталшық ирелең деп, кейдебұ рғ ытә різдібұ ралып, ү здіксізқ озғ алыстаболады. Талшық тың су ішіндегіосындайтолқ ындық озғ алысыэвгленаның орынауыстырып, ә ртү рлібағ ыттажү зуінқ амтамасызетеді. Сонымен эвглена талшық арқ ылық озғ алады.

Амеба

Амеба денесін плазмолемма депаталатынө тежұ қ а, серпімдіжарғ ақ шақ абық (мембрана) қ аптаптұ рады. Жасушаішіндегіцитоплазма ү неміқ озғ алыстаболады. Цитоплазманың қ озғ алысыә серіненжә ндікденесіндеең алдыменіркілдекбү ртікпайдаболады. Олбірте-біртесозылып, ұ шытұ йық ө скінгеайналады. Бұ лө скінжасушаның біржеріндетұ рақ тамайды; олжерденжоғ алып, дененің басқ абіржеріндетү зіліп, ү неміосылайө згереді. Осыменбайланысты амеба денесінің пішінітұ рақ тыболмайды, ө згеріптұ рады. Біресетү зіліп, біресежоғ алыптұ ратын осы ө сінділерді жалғ анаяқ тар дейді. Бұ лаяқ тардың пішініө сімдіктамырынаұ қ сасболғ андық тан, амеба мен тамыраяқ тылар тобынабіріктіріледі. Амеба мен арцеллажасушасының ә ржеріндеуақ ытшапайдаболатынжалғ анаяқ тары да осы жә ндіктердің қ озғ алумү шелеріболыптабылады.

Кірпікшелікебісше

Кірпікшелікебісшенің пішінікебіскеұ қ сайды. Денетұ рқ ы 0, 2 миллиметрдей, алдың ғ ыжағ ыдоғ ал, артқ ыжағ ысү йірболады. Денепішінітұ рақ ты. Сыртындажалпы саны 2000-2500-ге жуық ұ сақ, қ ысқ акірпікшелершығ ыптұ рады.

Кірпікшелікебісшенің кірпікшелері де денедегіцитоплазманың ө сінділері. Бұ лкірпікшелерцитоплазманың толқ ындық озғ алуынанбіркелкіырғ ақ пенсә лқ иыстолқ иды. Олардың ү йлесімдітолқ уыкірпікшелікебісшенің ілгері, кейін, жан-жақ қ абұ рылыпжылжуынқ амтамасызетеді