Күпірлікте айыптау бүлігі

 Бұ л жерде кү пірлік дегенде, кү нә жә не мойынсұ нбаушылық таныту аталып тұ р, алайда арабша сө йлейтіндердің ең шешені болғ ан Пайғ амбар, оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын, мұ ндайғ а ешбір жағ дайда жол бермеуді қ алап, осындай сө з орамын қ олданды жә не сондық тан да ол: «Мұ сылманды балағ аттау (қ орлау) – бұ зақ ылық, ал онымен соғ ысу – кү пірлік», - деп айтты.

Ө зге жағ ынан (келер болсақ ), хадистің « Мұ сылманды балағ аттау – бұ зақ ылық ... », - деп айтылатын бірінші бө лімінде «бұ зақ ылық » дегенде «Кім Аллаһ тың нұ сқ ауымен ү кім етпесе, міне солар бұ зақ ылар» (ә л-Маида сү ресі, 47-аят) - деген аятта аталып тұ рғ ан нә рсе тұ спалдануда ма? Бұ ғ ан былай деп жауап беруге болады: бұ зақ ылық - адамды діннің шең берінен шығ аратын кү пірліктің синонимі ретінде де, адамды діннен шығ армайтын кү пірліктің синонимі ретінде де кө рініс бере алады. Бұ л жерде Абдуллаһ ибн Аббас: «кү пірліктен кіші кү пірлік» - деп нұ сқ ағ ан кү пірлік аталып тұ р. Бұ л хадис «кү пірлік» сө зіне осындай да мағ ына салуғ а болатындығ ына дә лел болып тұ р. Алайда не ү шін? Бұ ғ ан жауап - мына аятта:

«Егер мү міндерден екі топ соғ ысса, дереу араларын жарастырың дар; мұ бада екі жақ тын бірі екіншісіне ө ктемдік жасаса, жә бір кө рсетуші жақ пен, ол Аллаһ тың ә міріне қ айтқ анғ а дейін, соғ ысың дар». (ә л-Хужурат сү ресі, 9-аят).

Бұ л жерде Аса Қ ұ діретті жә не Ұ лы Раббымыз ө ктемдік жасаушы жә не мү міндермен соғ ысып жатқ ан топ туралы атап ө теді, алайда хадисте: « ал онымен соғ ысу – кү пірлік», - деп айтылса да, Аллаһ бұ л адамдардың кү пірлігі туралы айтпады. Демек, аталғ ан жағ дайдағ ы соғ ысу жоғ арыда келтірілген аятқ а Абдуллаһ ибн Аббас берген тә псірінде аталғ ан кү пірліктен кіші кү пірлік болып табылады. Мұ сылманның мұ сылманмен соғ ысуы - зұ лымдық тың, дұ шпандық тың, бұ зақ ылық тың жә не кү пірліктің кө рінісі болып табылады, алайда бұ л дегеніміз – ол кү пірлік амалдарда да, сондай-ақ сенімде де кө рініс табуы мү мкін. Міне, сондық тан болар, бұ л мә селені шейхуль-Ислам Ибн Таймия, Аллаһ оны рахымына бө лесін, ал одан кейін оның шә кірті Ибн Қ айим ә л-Жаузийя егжей-тегжейлі тү сіндірген болатын. Олардың (бұ л мә селеде) ең бек сің іргендіктері - Абдуллаһ ибн Аббастың ұ станғ ан пікірін ұ станып, тек амалдарда ғ ана кө рініс табатын кү пірлікті сенімдегі кү пірліктен бө лек (ажыратып) қ арастыру қ ажет деп санауында болып тұ р, ал керісінше болғ ан жағ дайда кү пірліктің бірінші тү рін екіншісінен ажыратпайтын мұ сылман ө зі байқ амай, мұ сылман ү мметінен, ескі замандарда хауариждер шығ ып кеткендеріндей, ал қ азір олардың ізбасарлары шығ ып жатқ андарындай, шығ ып кетуі мү мкін.

Сө йтіп, Пайғ амбардың « ал онымен соғ ысу – кү пірлік» деген сө здері діннен шығ ушылық қ а нұ сқ ау болып табылмайды. Бұ ғ ан растауды кө птеген басқ а хадистерден де табуғ а болады, ал егер қ андай да бір зерттеуші оларды біріктіріп жинақ таса еді, бұ дан «Жоғ арыда келтірілген аятта сенімдегі кү пірлік айтылып тұ р» деп табанды тү рде тартысатын адамдарғ а қ арсы бұ лтартпайтын дә лел бола алатын, ө те пайдалы жолдау шығ ар еді. Ал егер ә мірлерді жә не олардың билігіне мойынсұ нушыларды кү пірлікте айыптайтындарғ а келер болсақ, олар: «Кү нә жасаушылар жасағ ан кү нә сі ү шін осындай айыптауғ а лайық », - деп есептейді жә не олардың бұ зылғ ан кө зқ арастары осығ ан негізделеді[7].

Сұ рақ қ ойғ ан кісі басқ а нә рселердің қ атарында алғ ашында ө згелерді кү пірлікте айыптағ ан, бірақ кейіннен Аса Қ ұ діретті жә не Ұ лы Аллаһ оларғ а дұ рыс жол кө рсеткен адамдардан естігендерімді менің есіме салды. Біз олардан: «Сендер кү пірлікте кейбір ә мірлерді айыптадың дар, бірақ неліктен сендер мешіттердің имамдарын, ол жерде қ ұ тпа оқ итындарды (хатыбтарды), муазиндерді, тіпті мешіт қ ызметкелерін де кү пірлікте айыптадың дар? Ә рі неліктен сендер мектептерде шариғ ат ғ ылымдарын ү йрететін оқ ытушыларды кү пірлікте айыптадың дар? » - деп сұ радық.

Ал олар бізге: «Себебі, олар Аллаһ тү сірмеген нә рсемен билік еткен ә мірлердің ү стемдігімен келісетін еді», - деп жауап берді.

Бұ ғ ан мен былай деп айтамын: егер сө з Аллаһ тан тү спеген нә рсеге негізделіп билік атқ арумен іштей келісу туралы болып жатқ ан болса, онда амалдарда кө рініс табатын кү пірлік сенімдегі кү пірлікке айналады. Аллаһ тарапынан тү скеннен ө згеге негізделіп ү кім еткен жә не: «Бұ л осы заманғ а сә йкес келеді жә не Кұ ран мен Сү ннеттің негізінде ү кім шығ ару дұ рыс емес», - дейтін ә рбір ә мірдің кү пірлігі, кү мә нсіз, - тек амалдағ ы ғ ана емес, сенімдегі де кү пірлік болып табылады[8]. Ал, осығ ан келіскен жә не нық сенген (адам) да осығ ан (сенімдегі кү пірлікке) тү седі. Кейін мен оларғ а былай дедім: біріншіден, сіз: ”Ү немі немесе кө п жағ дайда батыс заң дарына сә йкес ү кім ететін барлық немесе кейбір ә мірлерден (осы туралы) сұ расаң ыз, олар міндетті тү рде: «Осылай ү кім ету - дұ рыс, ал Ислам заң дары бойынша ү кім етуге болмайды», - деп жауап қ айтарады”, - деп айта алмайсыз. Ал осындай заң дар бойынша ө здеріне қ атысты ү кім шығ арылатындар туралы айтар болсақ, олардың арасында діндарлар да, ізгі адамдар да бар. Ал қ алайша сіз оларды, билігі сендерге толық жү ргені сияқ ты, оларғ а да толық жү ретін осындай режимде ө мір сү ргендігі ү шін ғ ана кү пірлікте айыптай аласыз?! Осығ ан қ арамастан, сіздер діннен шығ ушылық ты мең зей отырып, оларды кә пірлер деп жариялайсыздар. Аллаһ тан тү сірілген заң дарғ а негізделіп ү кім ету міндетті болып табылады, алайда бұ л - «Егер адам бұ л міндеттілікті орындамаса, діннен шық қ ан болып табылады» деу емес.

 Олардың қ ателескенін жә не адасқ анын жарық қ а шығ арғ ан пікірталастардың барысында мен олардан: ”«Аллаһ тан басқ а қ ұ лшылық қ а лайық ты қ ұ дай жоқ жә не Мухаммад - Аллаһ тың елшісі» деп куә лік беретін жә не намазды аз немесе кө п орындайтын мұ сылманды қ ай кезде кү пірлікте айыптау керек болады? (Ол Аллаһ тың тү сіргенінен ө зге нә рсенің негізінде ү кім етуі) бір рет (орын алса) жеткілікті ме, ә лде ол ө зінің діннен шығ уын амалдарымен немесе сө здерімен мә лімдеуі керек пе? ” - деп сұ рағ анымда, олар бұ л сұ рақ қ а жауап беруге қ иналды. Сонда мен мынадай мысал келтіруге мә жбү р болдым: «Ү немі шариғ ат бойынша ү кім ететін белгілі бір қ азы (сот) қ ателесіп, шариғ атқ а қ айшы келетін ү кім шығ арып қ ойды делік. Осыны Аллаһ тың тү сіргені болмағ ан нә рсемен ү кім ету болып есептелетін жағ дай деп атауғ а болады ма? », - дедім. Олар: «Жоқ », - деп жауап берді. Мен: «Не ү шін? », - деп сұ радым. Олар: «Ө йткені бұ л бір рет қ ана орын алды», - деп жауап берді. Мен: «Жарайды, ал егер ол екінші мә рте осындай немесе басқ а, бірақ бә рібір шариғ атқ а қ айшы келетін шешім шығ арса, бұ л адам кү пірлікке кірді дегенді білдіреді емес пе? », - дедім. Жә не мен егер ол ү шінші рет те, тө ртінші рет те осылайша жасаса, не болатындығ ы жө нінде, оны қ ашан кә пір деп атауғ а болатындығ ын білгім келіп, сұ рай бастадым.

Іс жү зінде, бұ л қ азының қ анша рет шариғ атқ а қ айшы келетін ү кім шығ арғ анын санай отырып, оның иман мен кү пірлікті бө летін сызық тан қ ашан аттап ө тетінін анық тау мү мкін емес, бірақ ол алғ ашқ ы ретте-ақ: «Аллаһ тың тү сіргеніне сә йкес келмейтінмен ү кім шығ ару – орынды, - деп, жә не: - Шариғ атқ а сә йкес ү кім шығ ару - орынды емес», - деп есептесе, онда ол діннен шық ты деп бірден айтуғ а болады. Егер ол тү рлі мә селелер бойынша он мә ртелеп шариғ атқ а қ айшы шешімдер шығ арса жә не сен одан: «Сен не ү шін Аллаһ тан тү скенге сә йкес келмейтінмен ү кім еттің? » - деп сұ расаң, ал ол: «Қ орық тым, - немесе, - бұ л ү шін пара алдым», - десе (екінші жағ дай біріншісінен едә уір жаман болып табылады), бұ л жағ дайда да ол: «Шариғ ат бойынша ү кім шығ аруды жө н санамаймын», - деп мә лімдемейінше, сен оны кү пірлікте айыптай алмайсың. Тек ол осылай деп мә лімдеген жағ дайда ғ ана оның діннен шығ аратын мағ ынадағ ы кү пірлігі туралы айтуғ а болады.

Қ ысқ а қ айырғ анда, бұ зақ ылық тың екі тү рі жә не зұ лымдық тың екі тү рі болғ андай, кү пірліктің де екі тү рі бар екендігін есте сақ тау керек: ө зі істеген (шариғ атқ а қ айшы) амалдарын жү регімен мақ ұ лдағ ан жағ дайдағ ы адамды діннің шең берінен шығ аратын кү пірлік (бұ зақ ылық, зұ лымдық ); ал егер ол зина жасаса немесе шарап ішсе, бірақ осыны рұ қ сат етіледі деп санамаса, онда адамның амалдары оны діннен шығ армайды. Кү пірліктің мұ ндай тү рі амалдарда кө рініс табады, бірақ сенімде емес.

Сө йтіп, бізге кү наһ арларды олар кү нә жасап жатқ андығ ы ү шін ғ ана кү пірлікте айыптауғ а болмайды. Олар жү регінде Аллаһ тың тыйым салғ ан (харам) нә рсесін харам деп есептемейтініне біздің кө зіміз анық жетпейінше, біз оларды кү пірлікте айыптай алмаймыз, ө йткені Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) былай деп қ орқ ытып айтқ анынан қ орқ амыз:

Кіші бұ зақ ылық пен кіші кү пірлікті мең зеген Пайғ амбар, оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын, мұ ндай нақ ысты сө зді адамдарда осындай қ айтарылатын ә рекеттерге деген жиіркенішті тудыру ү шін қ олданды. Бұ л – Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) «Адамдардың (жасайтын) екі (ісі) олардың кү пірлігінің (сипаты) болып табылады: шық қ ан тегін балағ аттау жә не ө лген адамғ а дауыстап жоқ тау айту» (Муслим «Сахих», № 67)деген сө здеріне, сондай-ақ, оның ө зге де «Менен кейін [21] бір-бірінің басын шабатын кә пірлерге айналмаң дар! » ( ә л-Бухари «Сахих», №121) деген сө здеріне де қ атысты. Басқ а да осындай кө птеген хадистер бар екені мә лім.

Ә рбір мұ сылман, ә сіресе ол діндарлардан болса, барлық нә рсеге абайлық пен жә не даналық пен кірісуі керек. Бұ л дегеніміз: ол кез келген істерді Қ ұ ран мен Сү ннеттің аясында қ арауы, біздің салиқ алы алдың ғ ы буын ө кілдерінің ө негесіне ілесуі керек жә не (мә селенің ) қ ыр-сырына ү ң ілмей шешім шығ аратын кө птеген адамдар тү скен қ ауіпті жолдан сақ болуы қ ажет. Діндарлар Аллаһ қ а шақ ырумен міндетті тү рде айналысуы керек, бү ге-шігесіне дейін кө ң іл бө ліп, адамдарғ а Исламның мә нін тү сіндіруі керек, Қ ұ ран мен Сү ннеттің нұ сқ ауларын пайдаланып, оларды Исламның қ ағ идаларын бұ лжытпай ұ стануғ а жә не бір-біріне игі насихаттар беруге талпындыруы жә не оларда жоғ арыда аталғ ан нұ сқ ауларғ а қ арсы келетін кез келген істерден қ орқ ыныш туғ ызуы қ ажет. Осының себебімен олар ақ иқ ат жолын тү сіндіруге жә не оғ ан қ айшы келетін барлық нә рседен сақ тандыруғ а қ атысты болғ ан нә рседе Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) салиқ алы, шыншыл халифалардың жә не сахабалардың ө негесіне ілесе алады. Мұ ның қ ажеттілігіне Аллаһ тың мына сө здері нұ сқ айды: «Аллаһ қ а шақ ырып, игі амалдар жасап жә не: «Расында, мен – (Аллаһ қ а) мойынсұ нғ андардың бірімін! », - деушінің сө здерінен кімнің сө зі жақ сы... » (Фуссилә т сү ресі, 33-аят).

  Аллаһ Тағ ала сондай-ақ былай деді: «Айт: «Бұ л – менің жолым. Мен жә не мағ ан ілескендер Аллаһ қ а білім негізінде шақ ырамыз. Аллаһ Пә к жә не мен кө пқ ұ дайшылардан емеспін» (Юсуф сү ресі, 108-аят).

Аллаһ Тағ ала сондай-ақ: «Адамдарды Рабың ның жолына даналық жә не кө ркем ү гіт арқ ылы шақ ыр. Ә рі олармен [22] пікірталасты кө ркем тү рде жү ргіз», - деді (ә н-Нахль сү ресі, 125-аят).

Жә не мұ ның қ ажеттілігіне Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) мына сө здері де нұ сқ ап тұ р: «Жақ сылық қ а нұ сқ ағ анғ а жақ сылық ты істегенге берілетіндей сауап (белгіленген)». Муслим «Сахих», хадис №1893.

Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) сондай-ақ былай деп айтты: «Дұ рыс жолғ а шақ ырғ ан (адам) ө зіне ілескендердің (барлығ ының ) сауабына тең сауап алады, ә рі бұ л олардың сауаптарын бір тү йірге де азайтпайды, ал (ө згелерді) адасуғ а шақ ырғ ан адам ө зіне ілескен адамдардың кү нә ларының (ауыртпалығ ына тең жү гін) мойнына кө теріп алады жә не бұ л олардың ө здерінің кү нә ларының ауыртпалығ ын жең ілдетпейді». Муслим «Сахих», №2674 хадис.

Хайбар[23] ү шін болғ ан шайқ аста Алиді, Аллаһ оғ ан разы болсын, яхудилерге жіберген Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) оғ ан былай деді: «... оларды Исламғ а шақ ыр жә не Аллаһ қ а қ атысты оларғ а не міндетті болып табылатыны туралы хабарла. Жә не, Аллаһ тың атымен ант етемін, егер Аллаһ сен арқ ылы бір адамды (болса да) тура жолғ а салса, бұ л сен ү шін қ ызыл тү йелерді (иемденуден) жақ сырақ болады [24]! » ә л-Бухари «Сахих», №3009 хадис; Муслим «Сахих», №2406 хадис.

Ақ иқ атында, Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) Аллаһ тағ дырларына бақ ытты болу жазылғ ан адамдарды оның жә не оның сахабаларының басшылығ ымен Исламды қ абылдау сынды тура жолғ а оның ең алғ ашқ ы сахабаларын шығ армайынша, игі насихаттармен, даналық пен, сабырлық пен жә не ө зге де ең жақ сы болғ ан ә дістермен адамдарды бірқ ұ дайшылық қ а жә не Исламғ а шақ ырып, Меккеде он ү ш жыл ө ткізді. Кейін Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) Мә динағ а қ оныс аударды жә не ө зінің сахабаларымен бірге Пә к Аллаһ қ а даналық пен жә не ізгі ү гіттеумен, сабырлық пен жә не ең кө ркем тү рдегі айтысумен шақ ыруын жалғ астырды, сө йтіп Аллаһ (ең соң ында) кә пірлерге қ арсы қ арумен жихад жү ргізуді ә мір етті. Жә не Аллаһ тың Елшісі (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) сондай-ақ оның сахабалары мұ ны кемел тү рде орындады. Жә не Аллаһ оларды қ олдады, оларғ а кө мектесті жә не олардың соң ын мақ таулы етті.

Жә не игілікте оларғ а ілескендердің жә не Ақ ыретке дейін олардың жолымен жү ргендердің кө мегі жә не соң ы тура осылай ең жақ сы болады.

Аллаһ тан бізге жә не біздің бауырларымызғ а олардың ө негесіне шынайы ық ыласпен ілесуге кө мектесуін, бізге жә не Исламғ а шақ ырумен айналысатын біздің барлық бауырларымызғ а кө регендік пен қ ырағ ылық, Онымен дидарласуғ а дейін игілік жасауғ а жә не сабырлық танытуғ а деген қ абілеттілік беруін тілейміз, ө йткені бұ л Оғ ан тә уелді жә не Ол мұ ны істей алады. Пайғ амбарымыз Мухаммадқ а, оның отбасына, барлық сахабаларына жә не Ақ ырет кү ніне дейін таза жү рекпен оларғ а ілескендерге Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын.

Кө рнекті ғ алым шейх Мухаммад ә л-‘Усайминнің, Аллаһ оны рахым етсін, ә л-Ә лбани мен Ибн Баздың сө здеріне қ атысты айтқ ан пікірі

Бұ л екі шейхтардың сө здерінен айқ ын болатыны[25]: кү пірлік мұ ны халал деп есептегенге қ атысты болады; алайда кім шешімді, оның – мойынсұ нбаушылық жә не келіспеушілік екенін біліп (сеніп), шығ арса, ол кә пір болмайды, ө йткені ол мұ ны халал деп есептеген жоқ, бірақ қ орқ удың немесе дә рменсіздіктің немесе осы сияқ ты себептермен (шығ арды). Сондық тан да, ә лгі ү ш аят[26] ү ш жағ дайғ а сә йкес келеді:

1. Кім Аллаһ тың дінінің орнына Аллаһ тың тү сіргенінен ө згемен ү кім шығ арса. Бұ л – діннен шығ аратын кү пірлік, ө йткені ол ө зін Қ ұ діретті де Ұ лы Аллаһ пен бірге ү кім шығ арушы етті жә не оғ ан Аллаһ тың шариғ аты жек кө рінішті болғ андық тан.

2.  Кім шешімді ө зінің қ алауларының немесе ө зі ү шін қ орқ уының, тағ ы да басқ а осы сияқ ты себептермен шығ арса, ол кә пір болмайды, алайда ол бұ зақ ылық қ а (фисқ ) тү седі.

3. Кім ө шпенділікпен немесе жә бірлеу ү шін (Аллаһ тың тү сіргенінен ө згемен) шешім шығ арса, жә не бұ л заң шығ арушылық та орын алмай, жеке шешімдер, мысалы, адамнан ө ш алу ү шін оғ ан қ арсы (Аллаһ тың тү сіргененімен емес) шешім шығ аруда орын алса, онда оны заң ды ұ станбаушы залым (қ анаушы) деп атайды. Жә не сондық тан да (бұ л ә рекеттерді) сипаттау (белгілі) жағ дайларғ а сә йкес тү сірілген еді.

Ғ алымдардың арасында сондай-ақ «Бұ л - бір адамды сипаттау, ә рі ә рбір кә пір – залым жә не ә рбір кә пір бұ зақ ы болып табылады» дейтіндері де бар. Олар дә лел ретінде Аллаһ Тағ аланың «Ал кә пірлер – залымдар болып табылады»  жә не «Ал бұ зақ ылардың (соң ғ ы) барар жері – От болады» деген сө здерін келтіреді. Ал бұ л – ү лкен бұ зақ ылық.

Бірақ іс қ алай болса да, адам шейх ә л-Ә лбани, Аллаһ оны рахым етсін, айтқ анындай, нә тиже қ андай болатынына қ арау керек. (Ө йткені) бұ л мә селе теориялық болып табылмайды, бірақ оны тә жірибеде қ олдану маң ызды. Ал нә тиже қ андай?

Ә рі Пайғ амбарымыз Мухаммадқ а, оның отбасына жә не оның сахабаларына, жә не Қ иямет кү ніне дейін оларғ а ілесушілерге Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын.

[1]  Бұ л – кө рнекті ғ алым ә л-Ә лбанидің, Аллаһ оны рахым етсін, сө зінің басы, жә не ә рі қ арай №670 12/5/1413 х. ж. (7/11/1993) жазылғ ан кассета жалғ асады. Ол ‘Уккаша ‘Абдульманнан дайындағ ан «Шейх ә л-Ә лбанидің басқ а шейхтармен салыстырмалы пә туалары» атты кітабында жарияланғ ан (238-253 беттер). Оны сондай-ақ «ә л-Жә рида ә с-Салә фиййя» (№1 от 1415 х. ж. ), сондай-ақ «ә л-Жә рида ә л-Муслимун» газеттері (№556 от 5/5/1415 х. ж. – 29/9/1995 ж. х. з. ) жариялағ ан.

[2] Мұ сылман секталары туралы жазылғ ан кітаптарда хабарланатынындай, хауариждер бірнеше топқ а бө лінді. Олардың біреуі бү гің гі кү нге дейін бар, ал оның мү шелері ибадилер деп аталады. Бү гің гі кү нге дейін ибадилер ө зіне толық бекінген секта болатын жә не осы кү ні шақ ыру (дағ уат) деп аталып кеткен уағ ыздаумен айналыспайтын. Алайда, осыдан бірнеше жыл бұ рын олар белсенділігін кү шейтіп, ө здерінің баяғ ы заман хауариждерінің кө зқ арастарынан еш айырмашылығ ы жоқ кө зқ арастарын насихаттайтын жолдаулар таратуғ а кірісті. Олар ө здерін хауариж емеспіз дейді, алайда атауғ а байланысты заттың мә ні ө згермейтіні сіздің барлың ызғ а мә лім. Ө зге де нә рселермен қ атар, оларды хауариждермен біріктіретіні – олар ауыр кү нә жасайтын кү нә һ арларды кә пір деп есептейтіні.

[3] Ө йткені «дұ рыс жолдағ ы салиқ алы халифалардың Сү ннеті» деген сө здер ө згеше бө лек бір Сү ннетті емес, Пайғ амбардың Сү ннетін мең зейді, ө йткені дұ рыс жолдағ ы салиқ алы халифалар Аллаһ тың Елшісіне (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) ең жақ сы ә рі Пайғ амбардың ө зі ө згелерге ө неге ретінде атап айтқ ан ілесумен ілесті.

[4] Бұ л сахих деректің осы кө рнекті ғ алым жасағ ан салыстырмалы тексеруін қ араң ыздар ( «Сильсиля ә л-ахадис ә с-сахиха» 6-том, 109-шы жә не кейінгі беттер, №2552).

[5] Шейх Ибн ә л-‘Усаймин кө рнекті ғ алым ә л-Ә лбанидің бұ л сө зіне жасағ ан ескертпесінде былай деді: «Шейх ә л-Ә лбани бұ л деректі Ибн ‘Аббастан (Аллаһ оғ ан жә не оның ә кесіне разы болсын) келтірді. Тура соны осы деректі қ абылдағ ан ғ алымдар да істеді. Жә не оның жеткізушілерінің тізбегі бойынша айтылғ ан пікірлер болса да, олар бұ л деректі оның дұ рыс болуы (жә не) кө птеген қ асиетті мә тіндерге (сә йкес) болуы себепті қ абылдады. Ақ иқ атында, Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) былай деп айтты: «Мұ сылманды балағ аттау (қ орлау) – бұ зақ ылық, ал онымен соғ ысу – кү пірлік». Дегенмен, онымен соғ ысу Аллаһ Тағ аланың «Егер мү міндерден екі топ соғ ысса, дереу араларын жарастырың дар; мұ бада екі жақ тын бірі екіншісіне ө ктемдік жасаса, жә бір кө рсетуші жақ пен, ол Аллаһ тың ә міріне қ айтқ анғ а дейін, соғ ысың дар. Ол қ айтқ ан кезде, оларды ә ділдік бойынша жарастырың дар да, ынсапты болың дар. Ақ иқ атында, Аллаһ ынсаптыларды сү йеді. Сондық тан да, бауырларды жарастырың дар жә не Аллаһ тан қ орқ ың дар, - мү мкін сендер рақ ым етілесің дер»(ә л-Хужурат сү ресі, 9-10 аяттар) деген сө здеріне сә йкес адамды діннен шығ армайды.

Алайда бұ л кү пірлікте айыптау фитнасына шалдық қ ан адамдарды қ анағ аттырмағ андық тан, олар: «Бұ л дерек қ абылданбайды жә не Ибн Аббастан сахих тү рде жетпеген», - дейді. Біз олардан: «Егер бұ л хабарды хадистерде сізден жоғ ары, сізден лайық тырақ жә не сізден білімдірек болғ андар қ абылдағ ан жә не оғ ан сү йенген болса, ол қ алайша сахих болмайды?! Ал сендер: «Біз оны қ абылдамаймыз», - дейсің дер.

Бірақ іс сендер айтқ андай-ақ, яғ ни Ибн ‘Аббастан жеткен бұ л хабар сенімді емес делік. Алайда, бізде кү пірлік деп аталатын, бірақ іс жү зінде онымен діннен шығ аратын кү пірлік айтылмайтынынына нұ сқ айтын Қ ұ ран мен Сү ннеттің мә тіндері кө п! Мысалы, хадисте: «Менің ү мметімде екі нә рсе кү пірлік болып табылады: шық қ ан тегін балағ аттау жә не ө лген адамды дауыстап жоқ тау! », - деп айтылады.

Бұ л екі нә рсе діннен шығ армайды, ә рі бұ да ешқ андай кү мә н жоқ. Алайда, жеткіліксіз білім, сондай-ақ жалпы шариғ ат ережелерін тү сунудегі осалдық осы адасушылық ты туғ ызатын нә рсе болып табылады деп айтылады ғ ой! Ә рі бұ ғ ан тағ ы бір нә рсені қ осуғ а болады, ал ол – бұ рыс тү сінуді туғ ызатын жаман ниет. Ө йткені адам бір нә рсені қ аласа, ол ө зінің барлық тү сінігін қ алайтын нә рсесіне бағ ыттайды да, содан соң мә тіндерді осығ ан сә йкес бұ рмалай бастайды. Сондық тан да ғ алымдардың атақ ты қ ағ идаларының қ атарына «Алдымен дә лелді қ арап шық, ал содан соң оның негізінде ‘ақ ида қ ұ р, бірақ алдымен ‘ақ иданы алып алып, содан соң оғ ан дә лел іздеме! » деген ереже де жатады.

Сө йтіп, адасушылық ты туғ ызатын нә рселер ү шеу, олар:

1. Білімнің жетіспеушілігі;

2. Шариғ аттың жалпы ережелерін осал тү сіну;

  3. Жаман ниетке негізделген жаман тү сінік».

[6]  Қ ұ рметті шейх Ибн ә л-‘Усаймин бір сұ рақ қ а жауап бере отырып, былай деді: «Шейхуль-Ислам Ибн Таймияғ а аяттағ ы «кә пірлер болып табылады» деген сө здермен (ү лкен) кү пірлікте айыптау мең зеліп тұ р дегенді растау ү шін «Егер «кү пірлік» сө зі абсолюттік тү рінде келтірілсе, онда тек ү лкен кү пірлік мең зеліп тұ р» деген сө здерді телитін адамның сө здері жаман (нашар) тү сінік болып табылады. Жә не тіпті аяттың ө зінде де осы - «кү пірлік» деп айтылмағ ан (бірақ «кә пірлер» деген сө здер бар)!!! Алайда шейхуль-Исламның «ә л» деген белгілі артиклімен келетін «ә л-куфр» сө зі жә не «ә л» деген белгілі артиклінсіз келген «куфр» сө зінің айырмашылығ ы туралы айтқ ан (басқ а) сө здері сахих тү рде белгілі. Нақ ты осы («кә пірлер» деп айтылып тұ рғ ан) сипатқ а келер болсақ, бізге олардың діннен шығ армайтын кү пірлікпен сипатталғ андығ ына негізделіп: «Олар – кә пірлер («ә л-каафируун») немесе: «Олар – кә пірлер («каафируун»)» - деп айтуғ а болады. Ө йткені ә рекетті сипаттаумен сол ә рекетті жасаушыны сипаттаудың арасында айырмашылық бар. Біздің бұ л аятты тә псірлеуімізге сә йкес біз былай деген шешім шығ арамыз: Аллаһ тү сірген нә рсеге сә йкес келмейтін шешім шығ ару адамды діннен шығ аратын кү пірлік болып табылмайды, ө йткені шешім шығ арушы осынысымен тура жолдан шығ ады. Жә не осы орайда басқ алардың заң ын алып, оны ө зінің елінде жү зеге асырып жатқ ан адам мен заң дарды ө зі шығ арып-жариялап, ө мірге енгізіп жатқ анның арасында айырмашылық жоқ. Ө йткені бұ л жердегі маң ыздысы – бұ л заң Кө ктен тү скен заң ғ а қ айшы келеді ме, ә лде келмейді ме – сонда! » 

[7]  Шейх Ибн ә л-‘Усаймин былай деді: «Біз Аллаһ тан осыдан қ ұ тқ аруды сұ раймыз! »

[8]  Кө рнекті ғ алым ә л-Ә лбани (кейінірек) мынандай ескертпе жасады: «Жә не осыдан кейін осы адамдар бізге «осы заманның муржилері деген» ө тірік лақ ап ат қ ой(болып кеткен нә рсе емес пе)ды! » Аудармашының ескертпесі: муржилер – кү нә лар иманғ а зиян келтірмейді дейтін топ.  

[9] Яғ ни осы сө здерді айтқ ан адамғ а немесе осы сө здер кімге қ атысты айтылғ ан болса, сол адамғ а.

[10] Осы сө здер кімге айтылғ ан болса, сол адам.

[11] Басқ аша айтқ анда, бұ л адам Исламды қ абылдағ анын жариялады.

[12] Бұ л сө здер астарлы болып табылады жә не «Ә лде сен оның жү регінің ішіне қ арап, онда осыны кө рдің бе? » дегенді білдіреді.

[13] Пайғ амбар, оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын, иман адамның жү регінде жасырылғ андығ ы туралы айтқ ысы келді, ал бұ л адамның иман келтіргені немесе келтірмегені туралы бір ғ ана Аллаһ ү кім шығ ара алады дегенді білдіреді.

[14]  Ә л-Ә лбани бұ л сө здерге жасағ ан ескертпесінде: «Амалдардың ішінде оны істеген адам сенімі бойынша кә пір болатындары бар, ө йткені, олар бұ лтартпайтын жә не айқ ын тү рде оның кү пірлігі туралы куә лік береді де, оның кү пірлігінің сө збен айтылуының орнына тұ рады. Мысалы, Қ ұ ранды таптау, осыны саналы тү рде біліп жә не істеуді ниет етіп».

[15]  Қ ұ рметті шейх Ибн ә л-‘Усаймин, Аллаһ оны рахым етсін, былай деп айтқ ан: «Бұ л – жақ сы сө здер; яғ ни мұ сылман ә мірлерін кү пірлікте айыптағ андар қ андай пайда алды? Олар оларды алып тастай алады ма? Жоқ, мұ ны істей алмайды. Жә не егер яхудилер Палестинаны елу жылғ а жуық уақ ыт бұ рын оккупациялағ ан (басып алғ ан) болса, бірақ барлық ислам қ ауымы, олардың арабтары мен араб еместерін қ осқ анда, оның осы жағ дайын жоя алмады. Ал, ендеше, қ алайша біз ө зімізді басқ арып тұ рғ ан ә мірлерге қ арсы ө з тілдерімізге ерік береміз? Жә не біз оларды (биліктен) шеттете алмайтындарымызды білеміз ә рі осыдан кейін бірден қ ан тө гілетінін жә не мал-мү лік меншіктелетінін жә не кейде тіпті ар-намыс тапталатынын да білеміз. Жә не біз (бұ дан) нә тиже ала алмаймыз, ал бұ дан бізге қ андай пайда? Тіпті егер адам ө зі мен ө зінің Раббысының арасындағ ы сенімімен сол ә мірлердің арасында діннен шық қ ан кә пірлер бар деп есептесе де, осыны жариялаудан жә не таратудан, бү ліктің лап етуінен басқ а, қ андай пайда бар? Ә л-Ә лбанидің бұ л сө здері ө те жақ сы. Алайда біз онымен «кү пірлік туралы шешім тек егер адам мұ ны (Аллаһ тың тү сіргенінен ө згемен ү кім етуді) халал деп есептесе ғ ана шығ арылады» деген тұ жырымда келіспейміз. Бұ л мә селе ойлануды талап етеді жә не біз: «Егер ол (адам, ә мір) Аллаһ тың тү сіргенімен ү кім етсе, алайда Аллаһ тан ө зге біреудің шешімі жақ сырақ дегенге кә міл сенсе, ол кә пір болады, тіпті Аллаһ тың тү сіргенімен ү кім шығ арса да жә не оның кү пірлігі – сенімдегі кү пірлік», - деп айтамыз.

[16] Туралық - «худа» дегенде адамдарды ақ иқ ат жолына шығ аратын барлық нә рсе мең зеледі.

[17] Мұ зылмандардың Эфиопияғ а (615 ж. ) жә не Мә динағ а қ оныс аударуы айтылып тұ р (622 ж. ).

[18]  Қ ұ рметті шейх Ибн ә л‘Усаймин, Аллаһ оны рахым етсін, былай деген: «Шейх ә л-Ә лбани бұ л жерде, біріншіден, Исламды тазарту қ ажет деп айтып тұ р, ө йткені қ азірге кезде Исламғ а ақ аулар: сенімдегі ақ аулар, мінез-қ ұ лық тағ ы ақ аулар, қ арым-қ атынастағ ы ақ аулар, ғ ибадаттағ ы ақ аулар – кіріп кетті. Жалпы (ақ аулар) тө рт (салада) орын алғ ан. Сенімдегі: мынау – ашари, анау – муътазили, мынау – мынандай, анау – тағ ы басқ аша. Ғ ибадаттағ ы: мынау – сопы, анау – қ адари, ал мынау – тижжә ни, т. б. Қ арым-қ атынастағ ы: мынау пайыздық ө сімқ орлық ты халал деп есептейді, ал анау оғ ан тыйым салады. Мынау қ ұ мар ойындарын ойнауғ а рұ қ сат етеді, ал анау тыйым салады. Жә не сен Ислам бірінші кезекте осы ақ аулардан тазартуғ а мұ қ таж екенін байқ айсың. Ал бұ л ғ алымдар мен білім талап етушілер тарапынан ү лкен ыждағ аттылық ты талап етеді. Жә не осыдан кейін барып жастарды осы, ақ аулардан таза Исламда тә рбиелеу (қ ажет). Жә не сол кезде сенімдері салиқ алы, мінез-қ ұ лық тары ардақ ты, Қ ұ ранғ а, Сү ннетке жә не ізгі салә фтарғ а сә йкес келетін жастардың ұ рпағ ы пайда болады».

[19] Шейх Ибн ә л-‘Усаймин былай деген: “Бұ л ө те жақ сы сө здер жә не Аллаһ тан кө мек сұ рап пана ізделінеді».

[20] Мә ртебелі шейх ‘Абдуль-‘Азиз ибн ‘Абдуллаһ ибн Баздың кө рнекті ғ алым Мухаммад Насыруддин ә л-Ә лбанидің сө здеріне, Аллаһ оларды рахым етсін, жасағ ан тү сіндірмесі «ә д-Да‘уа» журналында №1511 (11/5/1416 х. ж. - 5/10/1995 ж. ) жарияланды, сондай-ақ, оны «ә л-Муслимун» газеті де №557 (12/5/1416 х. ж. – 6/10/1995 ж. ) жариялады.

[21] Яғ ни менің ө лімімнен кейін.

[22] Кө пқ ұ дайшылдар мең зеліп тұ р.

[23] Хайбар – алқ аптың (оазистің ) аты.

[24] Мұ ндай тү йелер сол заманда арабтардың ең қ ұ нды мү лкі болып табылатын еді.

[25]Бұ л пікірді шейх Ибн ә л-‘Усаймин оғ ан шейх ә л-Ә лбанидің сө зін жә не шейх Ибн Баздың рецензиясын оқ ып бергеннен кейін берді.

[26] «Кім Аллаһ тың тү сіргенімен ү кім етпесе, міне солар қ арсы болушылар» (ә л-Маида сү ресі, 44-аят); «Жә не кім Аллаһ тү сірген заң бойынша билік етпесе, міне солар залымдар»(ә л-Маида сү ресі, 45-аят); «Кім Аллаһ тың нұ сқ ауымен ү кім етпесе, міне солар бұ зақ ылар» (ә л-Маида сү ресі, 47-аят).