Мемлекеттік қызметтің түсінігі мен ерекшелігі туралы қазақша реферат

Мемлекеттік қ ызмет — бұ л адамдардың ә леуметтік қ ызметінің бір тү рі. Бұ л ұ ғ ым меншік нысандарының тә уелділігіне байланысты, адамдардың органдар, мекемелер, бірлестіктердегі, ұ йымдардағ ы қ ызметті жү зеге асыруларына жә не қ ызметкерлердің функцияларын орындау сипатына қ арай қ ызмет мемлекеттік жә не мемлекеттік емес болып бө лінеді.

Мемлекеттік қ ызмет кең жә не тар мағ ынада тү сінілуі мү мкін. Кең мағ ынада мемлекеттік қ ызмет деп мемлекеттік органдарда, мекемелерде, кө сіпорындарда жә не ұ йымдардағ ы ең бек қ ызметі мен қ ызметтік функцияларын орындауды айтуғ а болады. Ал тар мағ ынада мемлекеттік қ ызметші деп мемлекеттік билік органдарында қ ызметкерлердің қ ызметтік міндеттерін орындауын айтуғ а болады.

Мемлекеттік қ ызмет арқ ылы мемлекеттік органдардың міндеттері мен функциялары жү зеге асырылады. Бұ л ә леуметтік қ ызмет тү рінің мемлекеттік-ө кімдік сипаттамасы бар жә не оны мемлекеттік қ ызметшілер деп аталатын азаматтар жү зеге асырады, яғ ни мемлекеттік органдарда заң дарда белгіленген тә ртіппен республикалық немесе жергілікті бюджеттен не Қ азақ стан Республикасы Ұ лттық банкінің қ аржысынан ақ ы тө ленетін қ ызметті атқ аратын жә не мемлекеттің міндеттері мен функцияларын іске асыру мақ сатында лауазымдық ө кілеттікті жү зеге асыратын Қ азақ стан Республикасының азаматын айтамыз.

Мемлекеттік лауазым — мемлекеттік органның нормативтік қ ұ қ ық тық актілермен белгіленген лауазымдың ө кілеттік пен лауазымдық міндеттердің ауқ ымы жү ктелген қ ұ рылымдық бірлігі;

Мемлекеттік қ ызмет — мемлекеттік қ ызметшілердің мемлекеттік органдардағ ы мемлекеттік биліктің міндеттері мен функцияларын іске асыруғ а бағ ытталғ ан лауазымдық ө кілеттігін атқ ару жө ніндегі қ ызметі;

Мемлекеттік қ ызметші — мемлекеттік органда заң дарда белгіленген тә ртіппен республикалық немесе жергілікті бюджеттен не Қ азақ стан Республикасы Ұ лттық банкінің қ аржысынан ақ ы тө ленетін қ ызметті атқ аратын жә не мемлекеттің міндеттері мен функцияларын іске асыру мақ сатында лауазымдық ө кілеттікті жү зеге асыратын Қ азақ стан Республикасының азаматы;

Лауазымды тұ лғ а — ұ дайы, уақ ытша немесе арнайы ө кілеттік бойынша ү кімет ө кілінің міндеттерін жү зеге асыратын не мемлекеттік органдарда ұ йымдастырушылық -ө кім берушілік немесе ә кімшілік-шаруашылық қ ызметтерді орындайтын адам. Лауазымдық ө кілеттік — заң дарда белгіленген қ ұ қ ық тары мен негізгі міндеттері бар мемлекеттік қ ызметшілер ө з қ ызметін жү зеге асыратын мемлекеттік органдардың алдында тұ рғ ан мақ саттар мен міндеттерге жауап беретіні нақ ты мемлекеттік лауазыммен кө зделген ө кілеттік.

Сонымен, мемлекеттік қ ызметтегі қ ызметшілердің ақ ы тө ленетін лауазымдарғ а ие болуына қ арай, мынадай ә р тү рлі лауазымдық функцияларды жү зеге асырады, олар:

— басқ арушылық (орган, мекеме жә не т. б. басшылары)
— қ ұ қ ық қ олданушылық (IIO қ ызметкерлері жә не т. б. )
— ә леуметтік-мә дени (оқ ытушылар, дә рігерлер жә не т. б. ) Мемлекеттік қ ызметтің материалдық игіліктерді ө ндіруден, кә сіпкерліктен жә не басқ а да ең бек қ ызметтерінен айырмашылығ ы — қ ызметші ең бегінің заты болып ақ парат саналады. Қ ызметші адамдардың мінез-қ ұ лқ ына ә сер етеді. Олар нақ ты материалдық қ ұ ндылық тарды жасамайды, бірақ олардың қ амтамасыздандырылуына қ ажетті жағ дайларды жасайды.

Сонымен, мемлекеттік қ ызмет мемлекет пен азаматтың арасындағ ы қ атынасты байланыстырушы звено болып саналады. Мемлекеттік қ ызметтің міндеттерінің ішінде, негізгі болып, адам мен азаматтардың қ ұ қ ық тары мен бостандық тарын қ орғ ау, жеке тұ лғ аның дамуына қ олайлы жағ дайлар жасау, азаматтық қ оғ ам негіздерін нығ айту саналады.

Мемлекеттік қ ызметтің қ ұ қ ық тық негізі

Мемлекеттік қ ызмет, қ ызметке кірудің жә не ө ткерудің жағ дайы мен тә ртібін, қ ызметшілерді ынталандыру шаралары мен жауаптылық шараларын, қ ызметтік қ атынастарды аяқ таудың негіздерін реттейтін мемлекеттік қ ызмет институтын қ ұ райды.

Мемлекеттік қ ызмет институты салааралық сипатта болып саналады. Оғ ан конституциялық, ә кімшілік, ең бек, азаматтық, қ аржылық жә не басқ а да қ ұ қ ық салаларының нормалары кіреді. Мемлекеттік қ ызметті реттейтін арнаулы актілер болып «Мемлекеттік қ ызмет туралы» 23. 07. 99 жылғ ы Қ азақ стан Республикасының №453-1 Заң ы; Қ азақ стан Республикасы Президентінің 2000 ж. 10 наурыздағ ы №357 Жарлығ ымен бекітілген «Мемлекеттік қ ызмет ө ткеру туралы ереже»; Қ Р Президенті 29. 12. 1999 ж. №317 Жарлығ ымен бекітілген «Мемлекеттік саяси қ ызметшілерге тә ртіптік жазалар қ олдану тә ртібі туралы Ереже»; Қ азақ стан Республикасы Президентінің 31. 12. 1999 жылғ ы №321 Жарлығ ымен бекітілген «Мемлекеттік ә кімшілік қ ызметшілерге тә ртіпті жазалар қ олдану тә ртібі туралы Ереже»; Қ азақ стан Республикасы Президентінің 21. 07. 2000 жылғ ы №328 қ аулысымен бекітілген «Қ Р Мемлекеттік қ ызметкерлерінің қ ызмет этикасы Ережелері»; Қ азақ стан Республикасы Президентінің 21. 12. 1999 жылғ ы №319 Жарлығ ымен бекітілген «Қ Р Мемлекеттік ә кімшілік қ ызметшінің анты» жә не т. б.

Мемлекеттік қ ызмет тү рлері

Мемлекеттік қ ызметтің тү рлеріне мемлекеттік басқ ару саласындағ ы заң шығ арушы, атқ арушы жә не сот билігі тармақ тары жатқ ызылғ ан. Билік тармақ тарына бө лу ұ станымына байланысты, мемлекеттік қ ызмет, заң шығ арушы, атқ арушы жә не сот билігі органдарындағ ы жә не басқ а да мемлекеттік органдардағ ы (прокуратура) қ ызмет болып бө лінеді.

Мемлекеттік қ ызметтің ә р тү рлі аялары мен салаларына байланысты мемлекеттік қ ызмет ә скери, ішкі істер органдарындағ ы, қ аржы полициясы органдары, кеден жә не салық жә не т. б. қ ызметтерге бө лінеді. Аталғ ан қ ызмет жә не де басқ а да осындай қ ызмет тү рлеріне арнайы қ ызметті реттейтін заң актілері бар, мысалы, «Қ Р ІІО қ атардағ ы жә не басшы қ ұ рамдағ ы тұ лғ алардың қ ызмет ө ткеруі туралы Ереже».

Мемлекеттік қ ызмет ұ станымдары

Ұ станым деп мемлекеттік қ ызметті ұ йымдастыру жә не жү зеге асыруғ а негіз болатын идеялар тү сініледі. Ұ станымдар мемлекеттік қ ызметті реттейтін заң дарда белгіленеді, олардың негізгісі болып Қ Р «Мемлекеттік қ ызмет туралы» 23 шілде 1999 ж. қ абылданғ ан Заң ы саналады. Осы заң ның 3-бабында, мемлекеттік қ ызметтің ұ станымдары бекітілген, олар:

Қ азақ стан Республикасында мемлекеттік қ ызмет:

1) заң дылық;
2) қ азақ стандық патриотизм;
3) мемлекеттік ө кіметтің заң шығ арушылық, атқ арушылық жә не сот тармақ тарына бө лінуіне қ арамастан, мемлекеттік қ ызмет жү йесінің біртұ тастығ ы;
4) азаматтар қ ұ қ ық тарының, бостандық тарының жә не заң ды мү дделерінің мемлекет мү дделері алдындағ ы басымдығ ы;
5) жалпы қ ол жетімділік, яғ ни Республика азаматтарының мемлекеттік қ ызметке қ ол жеткізуге жә не ө з қ абілеттері мен кә сіби даярлығ ына сә йкес мемлекеттік қ ызмет бойынша жоғ арылатылуғ а тең қ ұ қ ығ ы;
6) азаматтардың мемлекеттік қ ызметке кіруінің еріктілігі;
7) мемлекеттік қ ызметшілердің кә сібилігі мен жоғ ары біліктілігі;
8) мә ні бірдей жұ мыстарды орындағ аны ү шін ең бекке ақ ыны тең тө леу;
9) жоғ ары тұ рғ ан мемлекеттік органдар мен лауазымды тұ лғ алар ө з ө кілеттігі шегінде қ абылдағ ан шешімдерді орындаудың бағ ынышты мемлекеттік қ ызметшілер мен тө менгі мемлекеттік органдардың қ ызметшілері ү шін міндеттілігі;
10) мемлекеттік қ ызметшілердің бақ ылауда болуы жә не есептілігі;
11) мемлекеттік қ ұ пиялар немесе заң мен қ орғ алатын ө зге де қ ұ пия болып есептелетін қ ызметті қ оспағ анда, қ оғ амдық пікір мен жариялылық ты ескеру;
12) мемлекеттік қ ызметшілердің қ ұ қ ық тық жә не ә леуметтік қ орғ алуы;
13) мемлекеттік қ ызметшілерді қ ызметтік міндеттерін адал, ынталы атқ арғ аны, ерекше маң ызды жә не кү рделі тапсырмаларды орындағ аны ү шін кө термелеу;
14) мемлекеттік қ ызметшілердің қ ызметтік міндеттерін орындамағ аны не тиісінше орындамағ аны жә не ө здерінің ө кілеттігін асыра пайдаланғ аны ү шін жеке жауаптылығ ы;
15) мемлекеттік қ ызметшілердің біліктілігін арттыруды ү здіксіз жү ргізу ұ станымдары.

Сонымен бірге, мемлекеттік органдарда саяси партиялардың ұ йымдарын қ ұ руғ а жол берілмейді. Мемлекеттік қ ызметшілер лауазымдық міндеттерін атқ арғ ан кезде заң дардың талаптарын басшылық қ а алады жә не саяси партиялардың, қ оғ амдық бірлестіктер мен олардың органдарының шешімдеріне байланысты болмайды.

-----------------------------------------

Мемлекеттік қ ызметтің тү сінігі мен ерекшелігі туралы қ азақ ша реферат

Ә кімшілік қ ұ қ ық тың қ ұ рамдас бір бө лігі мемлекеттік қ ызмет болып табылады. Мемлекеттік қ ызмет – мемлекет қ ызметінің бір саласы жә не мемлекеттік қ ызметшілердің мемлекеттік органдардағ ы биліктің міндеттері мен функцияларын іске асыруғ а бағ ытталғ ан лауазымдық ө кілеттілігін атқ ару жө ніндегі қ ызметі болып табылады.

Мемлекеттік қ ызметшілердің қ ұ қ ық тық жағ дайларын Қ азақ стан Республикасының 1999 жылғ ы 23 шілдедегі Заң ы реттейді.

Қ азақ стан Республикасында мемлекеттік қ ызметтің ұ йымдастырылуы мен атқ арылуы келесі принциптермен негіз алады: заң дылық, қ азақ стандық патриотизм, мемлекеттік қ ызмет жү йесінің біртұ тастығ ы, азаматтар қ ұ қ ық тарының, бостандық тарының жә не заң ды мү дделерінің мемлекет мү дделері алдындағ ы басымдылығ ын; Республика азаматтарының мемлекеттік қ ызметке қ ол жеткізуге жә не ө з қ абілеттері мен кә сіби даярлығ ына сә йкес мемлекеттік қ ызмет бойынша жоғ арылатуғ а тең қ ұ қ ығ ы жә не Заң ның 3-ші бабында айтылғ ан тағ ы басқ а принциптері.

Мемлекеттік қ ызметшілер лауазымдарының қ ұ рамына мемлекеттік қ ызметшілердің саяси жә не ә кімшілік лауазымдары кіреді. Мемлекеттік саяси қ ызметшілердің мемлекеттік қ ызметке тағ айындау, не сайлау негізінде кіруі, ал мемлекеттік ә кімшілік қ ызметке орналасуы конкурстық негізде жү ргізіледі. Мемлекеттік қ ызметке кіретін адамдарғ а мынадай талаптар қ ойылады: олар Қ азақ стан Республикасының азаматтары болу, жасы 18-ден кем болмауы, қ ажетті білімі, кә сіби даярлық дең гейі болуы керек жә не т. б.

Ерікті ең бек ету қ ұ қ ығ ы. Қ азақ стан Республикасы Конституцияның 24-бабына сә йкес: “Ә ркімнің ең бек ету бостандығ ына, қ ызмет пен кә сіп тү рін еркін таң дауынақ ұ қ ығ ы бар”. Бұ л Қ азақ стан Республикасының ә рбір азаматы ө з қ алауынша жұ мысқ а тұ ра алады жә не одан ө з еркімен шығ ып кете алады дегенді білдіреді. Жұ мыспен айналысқ ысы келетінін, қ анша жұ мыс істегісі келетінін азамат ө зі шешеді. Конституцияның келтірілген бабында: “Еріксіз ең бекке соттың ү кімі бойынша, не тө тенше жағ дайда немесе соғ ыс жағ дайында ғ ана жол беріледі” делінген. Бұ л егер адам қ ылмыс жасаса еріксіз ең бек ету қ олданылуымү мкін дегенді білдіреді. Сондай-ақ жағ дай қ оғ ам мен адам қ ауіпсіздігіне қ ауіп тө ндірсе олар қ ұ тқ ару жұ мыстарына еріксіз тартылуы мү мкін.

Қ ызмет тү рін ерікті тү рде таң дау мынаны білдіреді. Азамта қ айда жұ мыс істегісі келсе, сонда істей алады. Ол мемлекеттік ұ йым немесе жеке меншік болуы мү мкін немесе ү йінде отырып, ү й жұ мысымен айналысуы мү мкін. Сондай-ақ ол кітап жаза алады, сурет сала алады жә не де басқ а ең бекпен айналыса алады. Ол кә сіпкерлікпен, мал ө сірумен, бақ ташылық пен, т. б. айналысуы.

Қ ағ ида талаптардың бірі бойынша, мемлекеттік қ ызметті мемлекеттік шенеунікке «ө з қ ызметтік парызын адал атқ аруғ а кедергі болатын қ андай да бір жеке немесе ө зге де қ аржылық мү дделерден» тыс қ арастырылатын қ ызмет саласы.

Мемлекеттік қ ызметкерлер жеке мү дде мақ сатында жабық ү кіметті ақ паратты немесе сол тектес ақ паратты қ олданылу кө зделетін қ аржылық операцияларғ а қ атыспау керек.

Қ ызметкерлерге «олардың қ андай да бір ресми ә рекеттенуіне итермелейтін, олармен қ андай да бір ортақ істері бар немесе осы қ ызметкерлер қ ызмет істейтін мемлекеттік органмен реттелетін қ ызметті жү зеге асыратын» кез келген тұ лғ а немесе тұ лғ алар тобынан сыйлық тар алуғ а немесе қ андай да бір нысанда болмасын олардың іс ә рекетін кө термелеуге тыйым салынады. Сонымен қ атар, мү дделері белгілі бір дең гейде сол қ ызметкерлердің қ ызметтік міндеттерін жү зеге асырумен немесе асырмауымен байланысты болатын тұ лғ алардан да сыйлық тар алуғ а тыйым салынады.

мемлекеттiк ә кiмшiлiк қ ызметшi — мемлекеттiк саяси қ ызметшiлердiң қ ұ рамына кiрмейтiн, мемлекеттiк органда тұ рақ ты кә сiби негiзде лауазымдық ө кiлеттiктi жү зеге асыратын мемлекеттiк қ ызметшi;

мемлекеттiк лауазым — мемлекеттiк органның нормативтiк қ ұ қ ық тық актiлермен белгіленген лауазымдық ө кiлеттiк пен лауазымдық мiндеттердiң ауқ ымы жү ктелген қ ұ рылымдық бiрлiгі;

мемлекеттiк қ ызмет — мемлекеттiк қ ызметшiлердiң мемлекеттiк органдардағ ы мемлекеттiк билiктiң мiндеттерi мен функцияларын iске асыруғ а бағ ытталғ ан лауазымдық ө кiлеттiгiн атқ ару жө нiндегi қ ызметi;

мемлекеттiк қ ызметшi — мемлекеттiк органда заң дарда белгiленген тә ртiппен республикалық немесе жергiлiктi бюджеттен не Қ азақ стан Республикасы Ұ лттық банкiнiң қ аржысынан ақ ы тө ленетiн қ ызметтi атқ аратын жә не мемлекеттiң мiндеттерi мен функцияларын iске асыру мақ сатында лауазымдық ө кілеттiктi жү зеге асыратын Қ азақ стан Республикасының азаматы;

лауазымды адам — ұ дайы, уақ ытша немесе арнайы ө кiлеттiк бойынша ө кiмет ө кiлiнiң мiндеттерiн жү йеге асыратын не мемлекеттiк органдарда ұ йымдастырушылық -ө кiм берушiлiк немесе ә кiмшiлiк-шаруашылық қ ызметтердi орындайтын адам;

лауазымдық ө кiлеттiк — заң дарда белгіленген қ ұ қ ық тары мен негiзгi мiндеттерi бар мемлекеттiк қ ызметшiлер ө з қ ызметiн жү зеге асыратын мемлекеттiк органдардың алдында тұ рғ ан мақ саттар мен мiндеттерге жауап беретiнін, нақ ты мемлекеттiк лауазыммен кө зделген ө кiлеттiк;

мемлекеттiк ә кiмшiлiк қ ызмет санаты — мемлекеттiк ә кiмшiлiк қ ызметшiлер атқ аратын, лауазымдық ө кілеттiктiң кө лемi мен сипатын кө рсететiн ә кiмшiлiк лауазымдар жиынтығ ының саралаушылық сипаттамасы;

бiлiктiлiк талаптары — мемлекеттiк ә кiмшiлiк қ ызметтi атқ аруғ а ү мiткер азаматтарғ а оның кә сiби даярлығ ының, дең гейiн, қ ұ зыреттiлiгiн жә не нақ ты ә кiмшiлiк қ ызметке сә йкес келуiн анық тау мақ сатында қ ойылатын талаптар;

мемлекеттiк саяси қ ызметшi — тағ айындалуы (сайлануы), босатылуы жә не қ ызметi саяси-айқ ындаушы сипатта болатын жә не саяси мақ саттар мен мiндеттердi iске асыру ү шiн жауап беретiн мемлекеттiк қ ызметшi;

ротация — мемлекеттiк саяси қ ызметшiлердi мемлекеттiк органдардың арасында, сондай-ақ мемлекеттiк органның қ ұ рылымдық бө лiмшелерiнің арасында лауазымдық ауыстыру.

Мемлекеттік механизм қ ызметіндегі кә сібиліктің маң ызының жоғ арылығ ы сонша, халық аралық қ оғ амдастық лауазымды тұ лғ алардың жұ ріс-тұ рыс ережелері, қ ойылатын талаптары жә не т. б. бекітілген бірқ атар қ ұ жаттарды қ абылдады. Бұ л қ ұ қ ық тық тә ртіпті сақ тауда қ амтамасыз етуге тиіс қ ызметтерге қ атысты, мұ нда адам қ ұ қ ығ ының бұ зылуы жоғ ары, сондық тан осы қ ызметкерлердің кә сіби қ ызметі ерекше басқ арылуы тиіс.

Мемлекеттік қ ызметшілер ә кімшілік қ ұ қ ық тық субьектілері ретінде демократия мен қ ұ қ ық негізінде экономика, ә леуметтік-мә дениет жә не ә кімшілік-саяси аяларын басқ ару, қ азақ стан мемлекеттілігінің нығ айту жә не қ оғ амды реформалау сияқ ты міндеттерді шешуде аса маң ызды рө л атқ арады. Елімізде қ оғ ам мен мемлекет ө мірінің барлық аяларында жү ргізіліп жатқ ан қ айта қ ұ руғ а байланысты тү бегейлі ө згерістер мемлекеттік қ ызметшілерге қ ойылатын жаң а талаптар туғ ызды. Нарық тық қ атынастарғ а кө шу жағ дайында мемлекеттік аппараттың — қ ызметі нарық тық реформаларды жү зеге асырудың міндеттеріне толығ ынан сай келмейтін болғ андық тан мемлекеттік қ ызметті реформалаудың қ ажеттілігі пайда болды. Реформалаудың мақ саты қ азіргі жә не келешектегі саяси жә не экономикалық жағ дайларда жұ мыс істей алатын қ абілеті жаң а ү лгідегі мемлекеттік аппарат, жоғ ары кә сіби білікті, қ ұ зыретті, тиімді жә не тә ртіпті аппарат қ ұ ру. Бұ л міндетті шешу мемлекеттік қ ызметшілердің тиісті ә кімшілік-қ ұ қ ық тық мә ртебесін белгілеуді де қ амтиды.

Ерікті ең бек ету қ ұ қ ығ ы. Қ азақ стан Республикасы Конституцияның 24-бабына сә йкес: «Ә ркімнің ең бек ету бостандығ ына, қ ызмет пен кә сіп тү рін еркін таң дауынақ ұ қ ығ ы бар”. Бұ л Қ азақ стан Республикасының ә рбір азаматы ө з қ алауынша жұ мысқ а тұ ра алады жә не одан ө з еркімен шығ ып кете алады дегенді білдіреді. Жұ мыспен айналысқ ысы келетінін, қ анша жұ мыс істегісі келетінін азамат ө зі шешеді. Конституцияның келтірілген бабында: «Еріксіз ең бекке соттың ү кімі бойынша, не тө тенше жағ дайда немесе соғ ыс жағ дайында ғ ана жол беріледі” делінген. Бұ л егер адам қ ылмыс жасаса еріксіз ең бек ету қ олданылуымү мкін дегенді білдіреді. Сондай-ақ жағ дай қ оғ ам мен адам қ ауіпсіздігіне қ ауіп тө ндірсе олар қ ұ тқ ару жұ мыстарына еріксіз тартылуы мү мкін.

Қ ызмет тү рін ерікті таң дауғ а қ ойылатын шектеудің мә ні мынада, адам сауда жасауғ а заң ды тыйым салынғ ан заттарды ста алмайды, адамдарды заң сыз емдеуді жү зеге асыра алмайды. Мысалы, есірткі заттарын сатумен айналысу жә не т. б.

Ең бек шарты. Қ азіргі жағ дайларда ең бек қ атынастарына тұ ру ү шін ең бек шартын жасау керек. Оның қ арастырылғ ан «Азаматтық қ ұ қ ық ” тарауындағ ы азаматтық қ ұ қ ық шартынан айырмашылығ ы мынада: ең бек шартының міндеті – қ ызметкердің жә не жұ мыс берушінің қ ұ қ ық тары мен міндеттерін белгілеу. Ең бек шарты қ ызметкер мен жұ мыс берушінің арасында заң намағ а сә йкес жасалуы керек.

Ең бек шартының мерзімі. Ең бек шарты ә рқ ашан уақ ытша шең берде ә рекет етеді. Бірқ атар жағ дайларда уақ ытша шең берлер шарттың ә рекет етуі мерзіміне байланысты болады. Шартқ а отырғ ан тараптар оның ә рекет ету мерзімін тү рліше белгілеуі мү мкін. Дә лірек айтқ анда, екі ұ шты мерзім қ ояды. Ол қ ызметкер жұ мысқ а тұ рақ ты мерзімге қ абылданады деген сө з. Бұ л жағ дайда қ ызметкер шарттың мерзімі ө туіне байланысты жұ мыстан шығ арылмайды.

Жұ мысқ а қ абылдау кезең індегі сынақ мерзімі. Қ ызметкердің тапсырылғ ан жұ мысқ а сай келетінін тексеру ү шін сынақ белгіленуі мү мкін. Сынақ мерзімі туралы қ ызметкерді жұ мысқ а қ абылдау кезінде ескертіледі. Сынақ мерзімі ү ш айдан аспауы тиіс. Ол қ ызметкердің ауырып қ алуына, басқ а да дә лелді себептерге байланысты тоқ татылуы мү мкін. Олар «Қ азақ стан Республикасындағ ы ең бек туралы” заң ның 30-бабында кө рсетілген. Қ ызметкер ә скери қ ызметке шақ ырылуы мү мкін. Бұ л жағ дайда қ ызметкер шақ ыру туралы қ ұ жатын кө рсеткен соң ү ш кү ндік мерзім ішінде жұ мыстан босатылады.

Егер қ ызметкер қ ылмысы ү шін сотталса, шарт бұ зылады жә не қ олданылғ ан жаза бұ рынғ ы жұ мысын одан ә рі жалғ астыруғ а мү мкіндік бермейді.

Ең бек жағ дайларында жұ мыс беруші, қ ызметкерге оның атқ аратынынан артық талап қ оя алмайды. Қ ызметкер ең бек шарты бойынша ө зіне алғ ан міндеттерді орындаудан жалтара алмайды.

Ең бек жағ дайлары қ ызметкердің ө мірі мен денмаулығ ы қ ауіпсіздігін қ амтамасыз етуге, гигиена талаптарғ а сай болуы тиіс. Қ ызметкердің толық қ анды демалуғ а, қ ажетті материалдық қ ажеттіктерін қ анағ аттандыруғ а мү мкіндігі болуғ а тиіс. Оның білім алуғ а(жалғ астыруғ а), т. б. мү мкіндігі болуы керек. Ең бек жағ дайлары бойынша заң намалық талаптар азаматтардың табиғ и, ә леуметтік мұ қ таждарына(сұ ранымдарына) сә йкес белгіленеді.

Жұ мыс уақ ыты. Қ ызметкердің денсаулығ ын қ орғ ауды қ амтамасыз ету жә не басқ а себептермен шаршап шалдың уына жол бермес ү шін жұ мыс уақ ытының нормалары қ ойылады. Оларды белгілеудің зор тә жірибелік маң ызы бар. Айтылғ андардан байқ алғ андай, қ ызметкердің денсаулығ ы қ орғ алады.