Дина Рычкова

Дина Рычкова

Плен

Ойлымаш

Витюш омым ужеш: «Йырваш кече волгалтеш… Чевер деч чевер пеледыш-влак лойгалтыт… Каваже канде-канде… Ваштарешыже аваже куржеш… порын шыргыжеш… кидым шарен, изи чукайжым ӧ ндалнеже… Но Витю ала-молан тудын деч савырнен кая… - шылнеже… ала-куш шылнеже…

Теве Чачи пелашыже сад лоҥ га гыч лектеш… Марийже велыш шыргыж лишемеш… ала-мом сайым ойла… чевер олмам шуя…

Эргыж ден ӱ дыржӧ воктекше лишемыт… «Ачай… ачай…» манмышт оҥ гырла шергылтеш…

Витю нунын дечат шылеш – куш куржеш, шкеат ок пале… Шылаш! Содор шылаш! Мый ынде нигӧ ланат ом йӧ рӧ! »

Чурк! Пӧ ръеҥ ын шинчаже почылт кая… Шӱ мжӧ лектын вочшаш гай кыра… Шӱ лаш юж ок сите… Уло кап-кыл чыташ лийдымын коршта… Пӱ жвӱ дым ӱ штылаш манын, кидшым саҥ гаж деке нӧ лталеш… Но… кушто кидше? Кынервуй деч ӱ лык мутык велыс!.. Вес кидшым нӧ лталеш… Туштат мутыкыс!.. «О-о-ой! » - чон йӧ сын салтак кычкыралеш.

Воктекыже содор сестра лишемеш. Пӱ жвӱ дшым ӱ штылеш… салтакын вуйжым нӧ лталын, сакан дене вӱ дым умшашкыже тушкалта. Самырык пӧ ръеҥ содор йӱ эш. «Йолем… йолем чот кылмен…» - одеялым кычалшыла, мутык кид лупшалалтеш. Сестра содор гына вес леведышым салтак ӱ мбак пышта, пулвуй деч ӱ лык улшо мутыкым ниялта, а ӱ лныракше – яра вер. Тушто йолат уке. Содор гына салтаклан уколым шында. Салтак угыч мален колта. Сестран шинчавӱ дшӧ рвезын чурийышкыже чӱ чалтеш.

Тиде чолак салтакым утарен кодашлан мыняр вийым пыштыме! Кидшыге-йолжыге гангрене тӱ ҥ алын, чыла шӱ эш… Госпитальыш тудым пелеголышым конденыт… Вӱ р группыжат пеш шуэн вашлиялтше… Йӧ ра эше сестран шкенжын тыгай группак лийын – вет операций годым прямой переливанийым ыштыме огыл мо?! Салтакым оперироватлыме ӱ стел воктеке вес ӱ стелыш сестра шке возын огыл мо?! Ынде теве шке вӱ ран шольо лийше деч сестра йӧ ршынат ок торло – моло пашам содор ыштат, адак салтак воктеке толеш. «Йолжо кылма… Э-э-эх… а вет йолетше укес – кузе тудо кылмен кертеш?.. » - операций деч вара жар гыч нигузе лектын кертдыме рвезым илалше сестра уло чон дене чамана. «Каргыме лий, фашист! Шучко фашист! Тыйын шучкылыкетлан ӱ шанаш эсогыл вий уке… Монстр… инопланетный монстр! » - рвезын пленыште тыге чолак лиймыжым пален налмеке, ӱ дырамаш тушманым вурсен. Паша смене деч вара кеч-могай нойышо лийын гынат, тудо эре черкыш каен, шнуй Пантелеймон ден Микол чудотворец деч тиде салтаклан, молыланат тазалыкым йодын сӧ рвален.

Витюш адак омым ужеш: «Аваже ден ешыжым кайзер каскан, шем свастикан ия кучынеже, йыр авыркала, пӱ м шырен… Ия вашеш Витя лектеш, пычалым шуен, чот лӱ йкалаш тӱ ҥ алеш… Но… кенета пуля пыта… пычал ок лӱ й… Шем ия салтакым руалтен куча… шӱ мышкыжӧ кӱ зым кереш… Каласе: «Слава Украине! » Салтак «Слава России! » манын кычкыралеш. «Ах, тыге – на тугеже тыланет! » Теве салтакын пел кидкопажым руал кудалтат. Каласе: «Слава Украине! » «Украине – мир! » - вашешта салтак. «Ах, тыге – на эше! » Ынде рвезын вес кидшым руалыт. «Суко, русня! Мемнан ончылно сукен шич! » Но салтак лӱ ддымын онча. «Ах, тыге! На тугеже! » - вес ия йолышко лӱ йкала. Витюш шем поргемыш порвола».

Чурк! Сусыр салтак угыч шинчам почеш… Корштышо шӱ м шӱ лышым петыра… Ночко пӱ жвӱ д шинчаш вола. «Чыла эртен… чыла сай лиеш… чыла сай лиеш…» - солна пылышлан ныжыл йӱ к. Пушкыдо кид чурийым ниялткала… Уш эркын-эркын илышыш пӧ ртылеш. Ош потолок палдырна. Воктеныже илалше сестрам ужеш. «Чыла сай лиеш. Вот уже температуретат нормештеш. Тый илыше улат, тый вестӱ ня гыч пӧ ртылынат – тидыже эн тӱ ҥ! » - шыматылеш сестра.

Витя кузе тыш логалмыжым лончылаш пижеш. Но нигузе шарнен ок керт. «Теве февраль мучаште контрактник сержант шофёр машина дене Донецкыш шкенан салтак-влаклан кочкыш продуктым конда…. Икмыняр машин… Кенета кугу лӱ йкалымаш тӱ ҥ алеш. Машин-влак пудештыт… салтак-влакат… Теве Витя боевик тӱ шкам ужеш… Автомат дене лӱ йкала… Теве пуля пыта… автомат шыплана… Салтакын тиде тора мландыш первый рейсыже лийын, тудо але эше бойлаште лийын огыл, садлан пытартыш пулям шкалан кодымо нерген шокшо парыште шоналтен шуктен огыл… Кенета ончылнак тулмеҥ ге шогалеш… Салтак ушым йомдара… Помыжалтеш ала-кӧ н чот чумымыж дене… Вара ияшачын мыскылымышт тӱ ҥ алеш… вара адак уш йомеш… Кузе госпитальыш логалын – нимат ок шарне. Тугеже шкенан-влак утарен шуктеныт! Чонлан куштылгын чучын колта! »

Госпитальыште салтак ятырак кучалте. Ончыч Донецкыште, вара шкенан шочмо элыште. Шонкален кияшат жап ситышын лектын. Армийыш миен толмыж деч вара Витя полицийыште пашам ыштен, эре шофёр лийын. Ешаҥ ын, шочшаҥ ын. У пӧ ртым чоҥ аш пижын. Но стройматериал пешак шергештын, окса эре кӱ чык лийын. Садлан, кунам контрактник-влакым погаш тӱ ҥ алыныт, опытан шофёр вигак возалтын, тора мландыш каен. Фашист кашак тыловой колонным шиждымын авыреныт, засадым ыштеныт улмаш. Икмыняр салтак веле илыше кодын, нуныжым пленыш наҥ гаеныт, чон канен, мыскыленыт. Вара шкенан разведчик-влак кычал муыныт, колымаш деч утареныт. Но тыгай чолак лиймыжым умылен, Витя чот ойгырен, «лучо иканаште колаш ыле» манын, пачаш-пачаш ӧ кынен: «Кӧ лан ынде кӱ леш тыгай чолак, киддыме-йолдымо кашка??? Пелашыже мотор ӱ дырамаш, эше вес пӧ ръеҥ ым вашлиеш. Шочшо кушкыт да мондат. Ава?.. Ава, конешне, чот ойгыра… Но… мый – чолак! Пундыш! Мылам верч тудо орланаш веле тӱ ҥ алеш. Уке, мый мӧ ҥ гӧ ом кай! Мый лучо инвалид пӧ ртыш шылам! Да-да! Тушто мыйым иктат ок му! Лучо мый «Без вести пропал» лиям! Да! Точно! » - шканже кӱ леш ойым мумыжлан куанен, пӧ ръеҥ куштылгын шӱ лалтен, выписке деч ончыч эмлыше докторлан шке ойжым каласен, вигак инвалид пӧ ртыш нангаяш сӧ рвален йодын.

А ик кечын палате омса почылтын… Ӱ дыр ден рвезе вигак Витя деке куржын миеныт… «Ачай… ачай! » манын, пачаш-пачаш ӧ ндал-шупшалыныт. Воктекше лишемше ӱ дырамаш, койко воктеке сукен шинчын, мӱ гырен шортын колтен: «Витюшем, йӧ ратымем… Мый тыйым нимогай пӧ ртышкат ом колто! Тый мыйын илышем улат! Тый чонан улат – тетла мылам нимат ок кӱ л, тольык пеленем лий! » Вара ачаже лишемын: «Ах, ты-ы-ый… мыйын Нӧ нчык патырем, мом эше шонен муынат?.. Ме тый денет коктын эше кол кучаш каена… ме эше коктын эргычын сӱ аныштыже куршташ тӱ ҥ алына! » Вара ача эргыжым изиж годсыла кидышкыже налын да уремыш нумал луктын, машина кӧ ргыш шынден. «Кайышна ават деке, шочмо мӧ ҥ гӧ! » - куанен йӱ кланен ача. Витян чурийже шинчавӱ д дене нӧ рен… Кок велым эргыже ден ӱ дыржӧ ӧ ндалыныт, ончыл сидень гыч ватыже савырнен шыргыжын.

Машин марте уремыш ужаташ лекше доктор пелештен: «Илышыште тӱ рлӧ ситуаций лиеш. Но кеч-могай нелымат сеҥ аш лачак лишыл айдеме-влакын йӧ ратымашышт полша. Садлан мый тыйым вес вере колтен кертын омыл. Ӱ шане, салтак: чыла сай лиеш! »

Канде-канде кава гыч чевер шошо кече шыргыжын ончен. Печкалташ тӱ ҥ алше лышташнер-влак пӱ ртӱ сым сылнешташ ямдылалтыныт. Оласе черке чаҥ ын Кугече семже торашке йоҥ ген. «Христос воскресе… А вет мыят воскрес! Тугеже илыман! Эше ала-мом сайым ыштен шуктыман! » - кужу жаплан первый гана шыргыжалын салтак.

2022 ий, апрель