СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТТІК МЕДИЦИНАЛЫҚ АКАДЕМИЯСЫ

СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТТІК МЕДИЦИНАЛЫҚ АКАДЕМИЯСЫ

ЖҰ Қ ПАЛЫ АУРУЛАР КАФЕДРАСЫ

ДӘ РІС

«ЛАЙМ АУРУЫ»

Семей қ аласы

ЛАЙМ АУРУЫ

Син. Лайм боррелиозы; иксод кене боррелиозы; жү йелі кенелік боррелиоз; созылмалы кө шпелі эритема; кенелік эритема.

МКБ-10 (Аурулардың халық аралық жіктелуі) бойынша – Лайм ауруы. Нозологиялық тү рі ретінде Лайм-ауруы 1975 жылдан бері белгілі. АҚ Ш-тың Коннектитут штатының Лайм қ аласындағ ы бір топ тұ рғ ындарында иксод тұ қ ымдас кенелердің шағ уына байланысты артропатияның қ абынғ ан тү рлері байқ алғ ан. Оларды жинақ тап, суреттеген А. Стиир деген ғ алым. Бірақ та, 1922, 1944 жылдары бір қ атар ғ алымдар кене шағ у себебіне байланысты эритема, ауырсыну, парестерялармен қ атар неврологиялық бұ зылыстар болу мү мкіншілігін айқ ын кө рсеткен болатын.

1982 жылы У. Бургдорфер Zxodes dammini деген кенелерден – борролиз деген қ оздырғ ышты бө ліп алды. Оның қ ұ рметіне қ оздырғ ышы – Borrelia burdborferi деп аталатын болды. Жү йелі тү рінде боррелиоздың зерттеуі 1984 жылы басталды. 1991ж нозологиялық тү рлерінің ресми тізіміне енгізілген. Қ азіргі кү нде кенелік инфекциялардың ішінде Лайм ауруы 1-ші қ атарда.

Лайм ауруы- спирохетта тұ қ ымдастың боррелия деген қ оздырғ ышымен шақ ырылатын; трансмиссивты жолмен тарайтын, патогенезінде токсико-инфекциялық жә не аллергиялық реакцияларымен ө тетін, клиникасында эритема тү ріндегі тері зақ ымымен, интоксикациямен жә не ОНЖ, тірек-қ имыл аппаратын жә не жү рек-тамыр жү йе мү ше жағ ынан ә р тү рлі клиникалық кө ріністерімен созылмалы жә не латентті тү рінде ө тетін табиғ и-ошақ ты зоонозды инфекция болып табылады.

Этиологиясы: Қ оздырғ ышы – Borrelia burdozferi. Қ азіргі кү нде жер бетінде кене арқ ылы тарап, жануарлар мен адамдарда ауру тудыратын боррелиялардың саны 30-дан астам. Қ азіргі клиникалық тә жірибе бойынша- боррелийлардың тү ріне байланысты адам организміндегі қ абынулар ә р тү рлі болады. Мысалы: B darinii тудырғ ан жағ дайда-неврологиялық кө ріністер алғ а шығ ады; B. b. s. s-артриттер, B afzelii-созылмалы атрофиялық дерматит.

Сондық тан, мү мкін Лайм ауруы бір топ дербес иксод кенелер тарататын боррелиоздар қ ұ рылымы. Боррелиялар-бұ л спираль тү рді қ озғ алмалы грамтеріс микроорганизмдер.

Антигендік қ ұ рамы:

- сыртқ ы липопротендті антиген

- талшық ты

- цитоплазмалық

Эпидемиологиясы: Лайм ауруы-табиғ и-ошақ ты инфекция. Кө бінесе иксод тұ қ ымдас кенелер тарайтын орманды жерлерде тарайды.

Ресейде кең жайылғ ан инфекция. Балтикадан-Тұ нық мұ хитқ а дейін. Ауру сырқ аулық кө рсеткіші 1000000 халық қ а 5-6 оқ иғ а. Табиғ и ошақ тарында кенелер жануарлардың 330 тү рлерінде, қ ұ стардың 100 тү рінде тіршілік етеді. Кө бінесе боррелиялар тасымалдаушылар ә р тү рлі жабайы кемірушілер. Кенелер боррелияларды жануарлар арасында жә не адамғ а жұ қ тырады. Адам баласының осы ауруды қ абылдау мү мкіншілігі жоғ ары болып есептеледі, бірақ та адамнан адамғ а Лайм аруы жұ қ пайды.

Кенелердің ішінде-боррелийларды тарататын кө бінесе Zxodes ricinus, Z. persuleafus.

Табиғ и ошақ тарында инфекцияланғ ан кенелердің ү лес салмағ ы 10/70% арасында. Эндемиялық ошақ тарда иксод кенелері бірнеше қ оздырғ ышпен инфекцияланғ ан болуы мү мкін (кенелік энцефалит). Инфекция тарау мерзімі-кө ктем-жаз айлары (мамыр-тамыз). Эндемиялық ошақ тарда серопозитивты адамдардың саны 40%-ке дейін жетеді.

Патогенез: Сырқ аттың дамуы 3 сатыдан ө теді: І-ІІ сатылары-инфекциялық процестің ерте фазаларына сә йкес. ІІІ сатысы-кеш фазасы.

Кене шақ қ ан орнында-біріншілік аффект қ алыптасады-терінің аллергиялық қ абыну ө згерістері.

Сырқ аттың бірінші сатысында-баяу дамитын иммунды реакция туады. Бұ л кезең де организмде боррелияларда сенсибилизация қ алыптасады. Клиникалық кө рінісі-жайылғ ан эритема, интоксикация белгілері тә н емес. Егерде сырқ ат генерализденсе, яғ ни боррелиялар енген орнынан қ ан немесе лимфа тамырлары арқ ылы таралса-терінің басқ а жерлерінде балалық эритемалар жә не ә р тү рлі жү йе-мү шелер процеске ілінуі тиісті.

Бұ л жағ дайда иммунды жауап қ алыптасып, иммунопатологиялық реакциялар туады, соның ішінде аутоиммунды механизмдерде ү лкен роль атқ арады. 2 сатыда (сырқ аттың 4-6 аптасы) қ ызба мен эритема белгілері қ айтып ә р тү рлі жү йе-мү шелер жағ ынан кө ріністер алғ а шығ ады:

- ерте неврологиялық ө згерістер

- жү рек жағ ынан-миокардит, перикардит, панкардит

- лимфоцитома, жайылғ ан эритематозды ө згерістер

- коньюнктивит, ирит, панофтальлит

- артралгиялар, миалгиялар, миозиттер

- лимфаденопатия, гепатит, гематурия т. б.

3-ші сатыда (инфекцияланғ ан кезең нен бірнеше айлар, жылдардан кейін)- ә р тү рлі созылмалы процесстер:

- созылмалы атрофиялық акродерматит

- созылмалы Лайм нейроборрелиозы

- церебральды васкулит

- полинейропатия

Патоморфологиялық ө згерістер: лимфоциттер, плазмалық клеткалар, эозинофилдерден қ алыптасқ ан клеткалық инфильтраттар, тамыр тромбоздары, периваскулярлы лимфоидты инфильтраттар клеткалар арасында жатқ ан боррелиялар анық талды.

Клиникасы: Инкубациялық мерзім 3-32 кү н. Клиникалық кө ріністер полиморфты. Клиникалық жіктелуі (Лобзин Ю. Д., Антонов В. С., 1996)

Аурудың тү рлері:

- латентты

- манифестты

Аурудың ағ ымы:

- жедел (3 айғ а дейін)

- жеделдеу (3-6 ай)

- созылмалы (6 айдан кейін)

Клиникалық кө ріністері бойынша:

1. Жедел жә не жеделдеу ағ ымы:

а)эритемды тү рі

б)эритемасыз, кө бінесе нерв жү йе, жү рек, буын зақ ымымен ө тетін тү рі

2. Созылмалы ағ ым:

а)ү здіксіз

б)рецидивті (кө бінесе нерв жү йе, жү рек, буын зақ ымымен)

Ауырлығ ы бойынша: ауыр, орташа, жең іл (жедел жә не жеделдеу ағ ымдарында).

Инфекциялану бойынша:

- серонегативті

- серопозитивті

Сырқ аттың 1-ші аптасында (ұ зақ тығ ы 4-5 апта) – 70% науқ астарда – кене шақ қ ан орнында (кө бінесе мойын, дене, жамбас аймақ тарында) эритема қ алыптасады. Эритеманың сипаты:

- кө лемі 3-50 см-ге дейін

- маң айы қ абыну валикпен қ оршалғ ан

- ортасы бозғ ылт-кө кшіл тү сті

- кейде ауырсыну, қ ышумен ө теді.

- маң айындағ ы лимфаденит болуына тиісті

- лимфангоит болмайды емдеусіз эритема 2-3 аптағ а дейін сақ талып, одан кейін ө зінен ө зі тарап кетеді.

Жалпы клиникалық белгілері ішінде:

- қ ызба (2-7 тә улікке дейін)

- енжарлық

- миалгия

- гепатомегалия (25% ауруларда)

Егерде ауырғ ан адамның иммунды жауапты жеткілікті болса, сырқ ат осымен шектеліп, науқ ас адам жазылып кетеді. Ал егерде иммунды реакциялар жеткіліксіз болып, қ оздырғ ыштың ә сері кү шті болса-инфекциялық процесс 2-ші сатысына ө теді.

ІІ-ші кезең сырқ аттың 4-5-ші аптасынан басталады. Боррелиялар енген жерінен қ ан арқ ылы ішкі ағ заларғ а тарады: лимфа тү йіндеріне, бауырғ а, кө к бауырғ а, жү рекке, бұ лшық еттерге, буындарғ а, бү йреке, ОНЖ.

Сондық тан, бұ л кезең дегі клиникалық кө рістері ә р тү рлі болып, кө бінесе зақ ымдалғ ан ағ заларғ а байланысты болады. Жиі қ алыптасатын синдромдар:

- менингиальды

- невритті

- кардиальді

Бұ л кезең 1 айдан бірнеше айғ а дейін созылады. Лайм ауруындағ ы неврологиялық кө ріністер:

1. серозды менингит (ерекшелігі-менингиальды белгілер айқ ын болмайды, ұ зақ сақ талынатын лимфоцитарлы плеоцитоз жә не белок кө рсеткіші жоғ ары болу).

2. энцефалит, энцефаломиелит (пара жә не тетрапарездермит ө теді)

3. бет, кө зқ озғ алтқ ыш жә не басқ а 12 жұ п бас-ми нерв тү пшіктерінің зақ ымдануы

4. невралгиялар, полирадикулоневриттер

- нейропатиялар

- перифериялық нерв талшық тарының зақ ымы омыртқ а жү йе бойы сезімталдық бұ зылыстарымен жә не радикулоневриттермен, поли-моневриттермен, плекситтермен.

Баннварт синдромы:

- нерв тү пшікті ауырсынулар

- перифериялық парез (У, УІІ)

- серозды менингит

Жү рек зақ ымы – кардиальды синдром сырқ аттың 5-6 аптасында пайда болады.

Науқ астар – жү рек маң айында ауырсынулар, жү рек қ ағ у, бас айналу, демікпе, ә лсіздік деген шағ ым айтады.

Обьективті:

- брадикардия

- жү рек тондарының тұ йық талуы

- жү рек кө лемінің ұ лғ аюы

- экстрасистолалар

- экг-де ө згерістер

Кейбіреуінде – миокардит, миоперикардит қ алыптасады.

Тірек-қ имыл аппаратының зақ ымдалуы кө бінесе артралгия, миалгия, остеоалгия тү рінде байқ алады, ә сіресе ерте кезең дерінде (3 айғ а дейін) кездеседі. 1/3 оқ иғ аларда – реактивті артриттер кездеседі, кө бінесе ірі буындар, кейбір науқ астарда қ осымша тендимиттер, тендоваминттер, миозиттер. Бірен-саран науқ астарда буындардың қ абыну ө згерістері созылмалы тү ріне айналып, аутоиммунды ревматоидты артритке ұ қ сас ө теді.

Кейбір науқ астарда 2-ші сатысының белгілері эритемасыз ө теді.

3-ші кезең де-теріжде, буындарда, ОНЖ қ алыптасқ ан қ абынулар созылмалы тү ріне айналып-осы ағ заларда атрофиялық жә не дегенративті ө згерістер тудырады.

Ө ту бағ ыты ү здіксіз немесе рецидивті болады.

Ә сіресе айқ ын тү рінде неврологиялық ө згерістер сақ талынады: астеновегетативті синдромнан психикалық ө згерістеріне дейін. Энцефалопатия – созылмалы боррелиоздың ең жиі кездесетін белгісі.

Созылмалы радикулоневропатия-перифериялық нерв жү йесінің созылмалы зақ ымдалуы. Терінің зақ ымдалуы 3-ші кезең де келесі ө згерістермен байқ алды:

- лимфоцитома (Беферштедттері лимфаденозы)

- созылмалы атрофиялық акродерматит

- склеродермды ө згерістер

Лимфоцитома (бірен-саран жә не жайылғ ан тү рлері болады)-бетте, қ ұ лақ маң айында, омырау ұ шында қ ызғ ылт-кө кшіл тү сті жұ мсақ ауырсынатын тү йіршіктер шығ ып; кейде регионарлы лимфаденитпен ө теді. Бір неше айғ а дейін сақ талынады.

Склеродермальды ө згерістер 1-3 жыл ішінде қ алыптасады. Басында бір қ олында не аяғ ында жайылғ ан қ ызғ ылт дақ тар тү сіп, эритемағ а ө теді де, нә тижесінде атрофиялық ө згерістер туып, тері бозарып жұ қ арады.

Болжамы: Ұ зақ ө тіп, ә р тү рлі жү йе-мү ше зақ ымдалуымен ө тсе де, болжамы қ олайлы. Иммунитет стерильды емес болғ андығ ынан-деинфекция кездесуде.

Диагностикасы: Клиникалық кө рсеткіштері:

- эпидемиологиялық мә ліметтері

- лабораторлы: микроскопиялық ә діс (ә р тү рлі биологиялық бө лінділерін тексереді, бірақ та концентарциясы тө мен болғ андығ ынан – жиі теріс нә тижелері)

- серологиялық ә дістер (РИФ, РСК, РНГА)- ИФА, иммуноблот (ИФР, КБР, ТЕГАР)

Антиденелер сырқ аттың 3-6 аптасында айқ ындалады.

Емі: ауруханада жә не ү йде емдеуге болады.

- этиотропты ем-пенициллин, тетрациклин, эритромицин, левомецитин, цефалоспарендер

- патогенетикалық ем

- симптоматикалық ем