Байланыс арналары

Компьютерлік желілер. Желілердің қ ызметі

Екі компьютерді бір-бірімен біріктірген кезде компьютерлік желі қ ұ ралады. Жалпы жағ дайда, компьютерлік желілерді қ ұ ру ү шін арнайы аппараттық қ амтамасыздандыру (желілік жабдық тар) жә не арнайы программалық қ амтамасыздандыру (желілік программалық жабдық тар) қ ажет. Берілгендерді алмастыру ү шін екі компьютерді жай ғ ана тү рде біріктіру тікелей біріктіру деп аталады. Windows 98 операциялық жү йесінде жұ мыс жасайтын компьютерлерді тікелей біріктіру ү шін не арнайы аппараттық, не программалық қ амтамасыздандыру қ ажет етілмейді. Бұ л жағ дайда аппараттық жабдық тар ретінде енгізу/шығ ару стандартты порттары (тізбекті немесе паралельді), ал программалық қ амтамасыздандыру ретінде операциялық жү йенің қ ұ рамында бар стандартты жабдық (Пуск-Программы-Стандартные-Связь-Прямое кабельное соединение) қ олданылады.
Барлық компьютерлік желілердің бір қ ызметі бар – ү йлесімді енуді жалпы ресурстарғ а қ амтамасыздандыру. Ресурстар ү ш типті болады: аппараттық, программалық, ақ параттық.
Компьютерлік желілерде аппаратураларғ а, программаларғ а компьютерлік қ ажетті ү йлесімділікті қ амтамасыздандыру ү шін протоколдар деп аталатын арнайы стандарттар ә сер етеді. Олар желі компоненттеріне аппараттардың ө зара ә серінің сипатын (аппараттық протоколдар) жә не программалар мен берілгендердің ө зара ә серінің сипатын (протоколдарды қ олдау программалары) анық тайды. Протоколдардың кө мегімен орындалатын программаларды да протоколдар деп атайды.
Мысалғ а, егер екі компьютер бір-бірімен тікелей біріктірілген болса, онда олардың ө зара ә сер етуші протоколы физикалық порттың қ ұ рылғ ыларының сипатын (параллельді жә не тізбектелген) жә не механикалық компоненттерін (разъемдар, кабель жә не т. б. ) анық тайды.
Сә йкесінше компьютерлік желіде қ олданылатын протоколдарды жергілікті (LAN – Local Area Network) жә не глобальді (WAN – Wide Area Network) тү рге бө лу қ абылданғ ан. Жергілікті желі компактілігімен ерекшеленеді, яғ ни ол бір ғ имаратта, бір бө лмеде, этажда, ғ имаратта компакті орналасқ ан компьютерлердің тобын біріктіреді. Глобальді желіден айырмашылығ ы жергілікті желі барлық қ атысушылардың біртұ тас комплект протоколдарын қ олданады.
Жергілікті желіде бір проектімен жұ мыс жасайтын қ ызметкерлер тобы жұ мысшылар тобы деп аталады. Бір жергілікті желіде бірнеше жұ мысшылар тобы жұ мыс жасауы мү мкін. Жұ мысшы тобындағ ы қ атысушылардың желідегі жалпы ресурстарғ а енуінің ә р тү рлі қ ұ қ ық тары болуы мү мкін. Компьютерлік желіде қ атысушылардың ажырату ә дістерінің жиынтығ ы жә не қ ұ қ ық тарының шектелінуі желі саясаты деп аталады. Желілік саясатты басқ ару (олар бір желіде бірнешеу болуы мү мкін) желіні администраторлау деп аталады. Жергілікті желіде қ атысушылардың жұ мысын басқ аруды ұ йымдастыратын адам желі администраторы деп аталады.
Бө лек мекемелер немесе мекеменің бө лек бө лімдері ү шін жергілікті желіні қ ұ ру ө згеше. Егер мекеме (немесе сала) кең кө лемді аймақ ты алатын болса, онда бө лек жергілікті желілер глобальді желілерге біріктірілуі мү мкін. Бұ л жағ дайда жергілікті желілер бір-бірін байланыстардың кез-келген дә стү рлі каналдарының кө мегімен (кабельдік, спутниктік жә не т. б. ) ө зара байланыстырады.
Ә р тү рлі протоколдар бойынша жұ мыс жасайтын жергілікті желілерді байланыстыру ү шін шлюз деп аталатын арнайы жабдық қ олданылады. Шлюздер аппараттық тү рде немесе программалық тү рде болуы мү мкін. Желілік қ ауіпсіздікті қ амтамасыздандыру ү шін (басқ а адамдардың желіге кіруі, қ ұ қ ығ ынсыз желінің шегінен шығ уы) брандмауэр деп аталатын желілер арасындағ ы берілгендерді алмастыруғ а болмайтын арнайы компьютер немесе арнайы компьютерлік программа қ олданылады.

Компьютерлік желілер жә не оның ұ ғ ымы, тү рлері Қ азіргі уақ ытта компьютерді қ олданудың ең маң ызды аясы кө птеген қ олданушылар ү шін бірың ғ ай ақ параттық кең істікті қ амтамасыз ететін желілерді қ ұ ру болып табылады. Желіге компьютерлерді біріктіру ү лкен сыйымдылық ты дискілерді, принтерлерді, негізгі жадыны, программалық қ ұ ралдарды бірге қ олдану болып табылады. Компьютерлік желі деп қ олданушыларды ақ параттық, программалық жә не аппараттық ресурстарды жә не ақ паратпен алмасу қ ұ ралдарын ұ жыммен пайдалануды қ амтамасыз ететін ө зара байланысқ ан компьютердің жиынтығ ы. Компьютерлік желілер – деп ә ртү рлі қ орларды мысалы программаларды, қ ұ жаттарды жә не принтерлерді бірігіп пайдаланатындай етіп, бір-бірімен кабельдің кө мегімен арқ ылы қ осылғ ан компьютерлер тобын айтады. Егер желі онша ү лкен емес жә не мекеменің бірнеше бө лмесін қ амтыса, онда оны жергілікті желі деп атайды. Қ ала, облыс, ел ішінде орналасқ ан желілер аймақ тық деп аталады. Егер олар қ айсы бір ұ йымғ а немесе ұ йымдар тобына қ арасты болса, онда корпоративтік деп. Одан ү лкен кө лемдегі, бү кіл елдерге, қ ұ рлық тарғ а таралғ ан желілер ауқ ымды деп аталады. Олар корпоративтік те, жалпы да бола алады. Компьютерлерді желіге олардың ресурстарын бірлесіп пайдалану ү шін жә не ақ паратпен алмасу ү шін біріктірілді. Компьютердің ресурстары ақ параттық жә не техникалық деп екіге бө лінеді. Ақ параттық ресурстарғ а программалар жә не деректер, ал техникалық тарғ а – принтерлер, модемдер, сканерлер, график салғ ыштар кіреді. Ақ паратты сақ тау қ ұ ралдары, CD-ROM, ZIP, DVD сияқ тылар ақ параттық ресурстарғ а кіреді. Олар программалар жә не деректері бар қ апшық тар ретінде қ аралады. Оларғ а қ осылу логикалық дискіге жазылғ андай жү зеге асырылады. Орналасқ ан компьютерінен ғ ана қ ол жеткізуге болатын ресурстар жергілікті деп аталады. Желінің басқ а компьютерлеріне де ашық компьютер ресурстары ортақ немесе желілік деп аталады. Жергілікті жә не ортақ ресурстар тү сініктері шартты. Бұ л жергілікті ресурсты ортақ етуге болады жә не керісінше, ортақ ресурсқ а жергілікті мә ртебесін беруге болады. Ортақ ресурстар орналасқ ан компьютер сервер деп аталады. Сервердегі ақ паратқ а жол ашатын жә не осы ресурстар пайдаланатын компьютерлер клиенттер немесе жұ мыс станциялары деп аталады. Желілік операциялық жү йелер Есептеу желілері операциялық жү йелер басқ аруымен жұ мыс істейді. Негізгі желілік, операциялық жү йелерге NovellWare, Windows NT, OS/2, Warp Unix кіреді. Windows 95, 98 операциялық жү йелерінде қ ұ рамдас желілік қ ұ ралдар бар. Желілік операциялық жү йе пайдаланушыларғ а желілің бір компьютерінен басқ асына файлдар кө шіруге, желінің бір компьютерінен басқ асында орналасқ ан деректерді ө ң деуге, ал кейбір жағ дайларда басқ а компьютер жадында орналасқ ан программаны қ осуғ а мү мкіндік береді. Компьютерлік желілерді қ олдану мыналарды жү зеге асыруғ а мү мкіндік береді: * ақ паратты ө ң деу процесінің нақ ты бір компьютерден тә уелсіздігі; * желінің бір ДК-сында сақ талу есебінен бір ақ паратты қ осарлау мү мкіндігінің жойылуы; * ақ парат сақ талуы сенімділігінің жоғ арылуы; * ақ паратты рұ қ сат етілмеген енуден қ орғ ауды жақ сарту; * ұ йымның бө лімшелер жә не қ ызметкерлері мен арасында жылдам, қ ағ азсыз ақ парат алмасу мү мкіндігі. Компьютерлік желілерді аймақ тық таратылу дә режесі бойынша классификациялауғ а болады. Оларды ауқ ымды (глобальный), аймақ тық (региональный) жә не жергілікті (локальный) желілер деп бө луге болады. Жергілікті желілер Компьютерлерді жергілікті желіге біріктіру тү рлі типті кабельдер кө мегімен, желілік карта немесе желілік адаптер деп аталатын арнайы қ ұ рылғ ы арқ ылы жү зеге асады. Адаптер компьютердің аналық тақ тайшасындағ ы кең ейту слотына қ ондырылады. Компьютерлерді қ осуғ а болатын кө птеген ә дістер бар. Компьютерлердің тү рі кө бейген сайын ә дістері де кө беюде. ә р қ осылу – деректер ү шін жаң а маршрут. Желілердің функционалдық мү мкіндіктерін жү зеге асыратын ә р тү рлі желі топологиялары қ олданылады. Желі топологиясы – бұ л оның геометриялық пішіні немесе компьютердің бір-біріне қ атысты физикалық орналасуы. Желі топологиясы тү рлі желілерді салыстыру жә не жіктеу ә дісін береді. Топологияның ү ш негізгі типі бар: жұ лдызша, сақ ина жә не шина. «Жұ лдызша» топологиясы бар желідегі барлық компьютерлер орталық компьютермен немесе концентратормен жалғ астырылғ ан. Мұ ндай желідегі екі компьютер арасында тікелей қ осылу болмайды. Мұ ндай жү йе қ арапайым жә не тиімді, деректер пакеттері ә р компьютерден концентраторғ а бағ ытталады. Концентратор ө з кезегінде тиісті жеріне жеткізеді. Мұ ндай топологияның негізгі жетістігі мынада: компьютерлер мен концентратор арасындағ ы жекелеген жалғ ағ ыштар істен шық қ анмен, бү кіл желі жұ мыс істей береді. «Жұ лдызша» топологиясының кемшілігі оның негізгі жетістігінен туындайды: егер концентратор бұ зылса, онда ол бү кіл желіні тү гел істен шығ арады. «Сақ ина» топологиясына тә н бір нә рсе – жалғ ағ ыштардың соң ғ ы нү ктесі болмайтыны; деректер берілетін біртұ тас сақ ина қ ұ рағ ан желі тұ йық талғ ан. Мұ ндай сақ инада бір нү ктеден қ озғ ау алғ ан деректер ақ ыр аяғ ында желінің басына барады. Осындай ерекшеліктен деректер сақ инада барлық уақ ытта бір бағ ытта қ озғ алады. «Сақ инаның » «Жұ лдызшадан» бір ерекшелігі – оғ ан барлық желілік компьютерлер арасында ү зіліссіз жол қ ажет, ө йткені желінің бір жері істен шық са, бү кіл желі тоқ тап қ алады. «Шина» топологиясы бір жеткізетін каналды, ә детте шина деп аталатын коаксиалды кабельді пайдаланады. Барлық желілік компьютерлер «шинағ а»тікелей қ осылады. Бұ л желіде деректер 2 бағ ытта бірдей жылжиды. Кабель – шинаның екі шетінде арнайы бұ қ тырмалар (терминаторлар) орнатылғ ан. «Сақ ина»жағ дайындағ ыдай, желілінің бір жеріндегі қ осылудың бұ зылуы жұ мысты бірден тоқ татады. «Шина» желісіндегі деректердің қ ауіпсіздігі «Сақ ина» желісіндегідей, оның осал тұ сы – бү кіл желінің деректері ә р желілік компьютерден ө теді. Деректерді беру жылдамдығ ымен, оның қ ұ рамына сә йкес ө згешеленетін деректерді берудің тү рлі технологиялары бар. Ең танымалдары: Enthernet, ARCNET жә не IBM token ring. Enthernet технологиясын 1973 жылы бір топ американ зерттеушілері Palo Alto зерттеу орталығ ында жасады. Enthernet желілері жұ лдызша тү рінде де, шина тү рінде де қ ұ рыла береді. Канал ретінде коаксиалды кабель қ олданғ анда, Enthernet желісі шина сияқ ты кескінделеді. Егер есулі қ ос ө ткізгіш қ олданғ ан болса, Enthernet жұ лдызша кескінделеді. ARCNET технологиясы Datapoint Corporation фирмасында 1968 жылы жасалғ ан. ARCNET технологиясының желісі де, Enthernet желісі сияқ ты, екі топология бойынша (жұ лдызша жә не шина) қ ұ рыла алады. Token ring «жұ лдызша» топологиясы бойынша «кө п пайдаланушы кіруге болатын станция» аталатын IBM арнайы қ ұ рылысымен орталық хабра ретінде жұ мыс істейді. Бірақ онымен байланысу ү шін ә р компьютердің екі кабелі бар, біреуі бойынша ол деректерді жібереді, басқ асы бойынша – қ абылдайды. Ауқ ымды компьютерлік желі ИНТЕРНЕТ Интернет – ауқ ымды ақ параттық инфрақ ұ рылым. Қ азіргі уақ ытта 20-дан аса ауқ ымды желіліер бар, бірақ солардың ең танымалдысы – Интернет желісі. Интернет – бір-бірімен байланыс каналдары жә не бірегей қ абылдау, мә ліметтерді беру стандарттары арқ ылы ө зара байланысқ ан компьютерлер мен компьютер желілерінің жиынтығ ы. Ол деген жер шарын қ амтып жатқ ан ауқ ымды бү кіл ә лемдік ақ парат жү йесі болып отыр. Алғ ашқ ыда интернетті қ ұ ру мақ саты - ә ртү рлі типтегі компьютерлік желілерді біріктіру болып табылады. Қ азіргі уақ ытта компьютер мен телекоммуникация аймақ тарында ғ ана емес, сонымен бірге ә рбір адам ө зіне қ ажетті ақ паратты тауып, оғ ан қ ажетті дегенді бере алады. Соның нә тижесінде интернет ақ парат ресурстарымен ү здіксіз толығ ып отырады. 1965 жылы Массачусет технологиялық институтындағ ы компьютер Калифорнияның телефон байланысына қ осылды. Интернет 1969 жылы АҚ Ш-та осы елдің қ орғ аныс министрлігінің тапсырысы бойынша жасалғ ан ARPANET желісінен пайда болды. ARPANET желісі оқ у орындарын, ә скерлер мен ә скери мә дігерлерді біріктіретін желі еді. Ол о баста зерттеушілердің ақ парат алмасуына кө мек ретінде, сондай-ақ ядролық шабуыл кезінде қ алай байланыс жасау керектігін зерттеу ү шін жасалғ ан. ARPANET алғ ашқ ыда ғ алымдарғ а тек жү йеге енуге жә не қ ашық тағ ы компьютерге программа енгізуге мү мкіндік берді. Ұ замай бұ ғ ан файлдарды, электронды почтаны жә не жө нелту тізімін беру мү мкіндіктері қ осылды. Мұ ндағ ы мақ сат бір мә селемен айналысып жү рген зерттеушілердің ақ парат алмасуларына мү мкіндік ашу болатын. Бірақ ARPANET-тің ө суіне орай жә не басқ а желілерде дамып, оларды бір-бірімен жалғ астыру қ ажеттігі туындады. Осылай бір-бірімен жалғ асқ ан желілерден тұ ратын Интернет дү ниеге келді. 1971-1972 жылдары ARPANET желілеріне арналғ ан бірың ғ ай хаттамалармен жұ мыс аяқ талды. Бұ л хаттама Network Control Program (NCP) деген атауғ а ие болды. Қ азіргі кезде Интернетте байланыстың барлық белгілі желілері қ олданылады: тө мен жылдамдық тағ ы телефондардан жоғ ары жылдамдық ты спутниктік арналарғ а дейін. Аппараттық жә не бағ дарламалық қ ұ ралдар да ә р тү рлі. Компьютерлер арасында ақ парат беру қ олданылатын байланыс желілерінен, ЭЕМ жә не бағ дарламалық қ амтамасыз ету тү рінен тә уелсіз болу ү шін, ақ парат берудің арнайы хаттамалары жасалғ ан. Олар деректерді белгілі бір ө лшемді блоктарғ а бө лшектеу принципі бойынша жұ мыс істейді – пакеттер ретімен адресатқ а жө нелтеді.
Источник: http: //asyl-bilim. kz/load/p_nder/informatika/kompjuterlik_zheliler/8-1-0-263

Байланыс арналары

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынғ ан мә лімет

Байланыс арналары (Каналы связи) — хабардың жіберушідеп қ абылдаушығ а дейінгі жолы. Ол кө птеген аспап-қ ұ ралдардың (аппаратура) жиынтығ ынан тұ рады. ИнБАИ зо формацияны (хабарды) жеткізетін байланыс жолының тү ріне қ арай байланыс арналары радиобайланыс, сымды байланыс арналары болып бө лінеді. Соң ғ ысы ә уе байланыс жолы, кабельді байланыс жолы, толқ ын таратушы, жарық таратушы жә не басқ а арналарғ а бө лінеді.

Инженерлік тұ рғ ыдан айтқ анда, арна деп бір хабардың жү ретін жолын айтады. Егер ол кө п хабар кө зіне арналса, оны кө парналы жү йе деп атайды.

Арна ә р тү рлі міндет атқ аратын қ ұ рылғ ылардың тізбектей қ осылғ ан жиынтығ ынан тұ рады.

Қ андай хабар таратуғ а арнал ғ анына байланысты арналар телефон, дыбыстық хабар тарату, бейнелі телефон, қ озғ алмайтын бейнелерді беру, теледидар, басқ ару сигналдарын жеткізу, деректер тарату, телеө лшеу, телесигналдау, телебасқ ару, т. б. арналарғ а болінеді.

Осы арналармсн берілетін ә р тү рлі сигналдардың динамикалық ауқ ымы, қ уаты, дең гейі жә не жиілік спектрі болады.

Телеграфтық арна ү зік-ү зік сигналдарды ө ткізуге арналғ ан, жиілік спектрінің кендігі 100 Гц. Оны екі есе кемітіп немесе екі есе кең ейтіп 50 Гц немесе 200 Гц етіп алуғ а болады.

Телефон арнасы жиілік спектрінің кең дігі 300-ден 3400 Гц-ке дейін ө згереді, яғ ни 3100 Гц. Бір телефон арнасына 24-ке дейін телеграф арнасын сыйғ ызуғ а болады. қ арапайым фототелеграф арнасына қ ажет жиілік спектрінің кендігі 2000 Гц.

Дыбыс таратуғ а арналғ ан арнаның жиілік спектрінің кендігі 2, 3 телефон арналарының кең цігіндей, 8—12 кГц. Бейнелі телефон арнасының жиілік спектрінің кендігі — 1300 кГц. Теледидарғ а арналғ ан арнаның жиілік спектрінің кендігі — 8, 5 МГц.

Электронды есептеу машинасына арналғ ан сигналдарды беруге пайдаланылатын арналар: тө менп жылдамдық ты (арна кендігі 200 Гц), орта жылдамдық ты (арна кендігі 4кГц) жә не жоғ ары жылдамдық ты (арна кендігі 48 кГц-тен артық ) болып бө лінеді.

Радиобайланыс арналарының жиілік спектрі ЗТО3 Гц-тен 310" Гц- ке дейін болады.

Сигналдарды жеткізіп беретін арналар олардың кірісі мен шығ ысындағ ы сигналдардың сипаттамасына қ арай да бө лінеді:

а) ү зілісті сигналдар арнасының кірісіндегі сигнал да, шығ ысындағ ы сигнал да ү зілісті (дискретті) болады;
ә ) ү зіліссіз сигналдар арнасының кірісіндегі де, шығ ысындағ ы да сигналдар ү зіліссіз болады;
б) арнаның кірісіндегі сигнал ү зілісті де, шығ ысындағ ы сигнал ү зіліссіз болып немесе керісінше болса, ондай арналар аралас сигналдар арнасы делінеді.

Бір байланыс жолымен бірнеше (ондағ ан, жү здеген, мың дағ ан) арналар ұ йымдастыруғ а болады. Ә р тү рлі байланыс жолының сигнал ө ткізу мү мкіндігі ө р тү рлі: ә уе байланыс жолы 150 кГц-ке дейін, симметриялы байланыс кабелі 1000 кГц-ке дейін, коаксиалдық кабель ондағ ан МГц-ті, ал оптикалық талшық 91014 Гц-ке дейін. ^[1

12 Следующая ⇒