Эсфир Яһудин

Эсфир Яһ удин

Икенче сонетлар таҗ ы.

Ќиргә ни ө чен килгә нен белми кеше һ аман,

Бай булса-шат, ярлы булса-гаеплә нә заман.

Ашый-эчә, уйный-кө лә вакыт узып бара,

Сизә бер кө н: соң гы чиккә ике адым калган.

Ә кү ң еле риза тү гел, аз яшә гә н имеш,

Ө елеп кала ү зеннә н ќирдә алтын-кө меш.

Ә ярлының эче пошмый гомер уза диеп,

Белә, гомер азагында һ ә ркемгә бер ө леш.

Шуң а тормыш итте бит ул, риза булып аздан,

Һ ай авыр китә дө ньядан байлык ќыеп азган!

Ничек кенә гомер итмә, шушы серле җ иһ ан,

Синең соң гы сә гатең не маң гаең а язган.

Кеше шулай, алган чакта-кушкуллап, карчыга!

Ә биргә ндә, ни хә л итмә к, һ ә ркемнә н җ ан чыга.

Һ ә р кылган эшне дө рескә санап гомер иткә ч,

Фә лсә фә нең асылына җ итеп булмый, белә м.

Аптыраган чакларымда, соң гы чиккә җ иткә ч.

Уйланып, ү ткә н елларга борылып карыйм гелә н.

Анда, кайбер дус дигә нем иблис булып чыккан,

Шуның ө чен кү пме җ ырлар җ ырланмыйча калган.

Кемнедер, дошманым диеп, сызган булсам чуттан,

Дө рес дигә н шул фикерем булып чыккан ялган.

Шактый вакыт ала икә н сабыр булу фә не,

Лә кин ул да юкка тү гел, минем ө чен файда.

Аң лашыла хә зер шуң а һ ә р кешенең хә ле,

Бора алмыйм тормыш юлын тик ү земнең җ айга.

Авыр булса да, җ иң ел йә, тартып барган йө клә р,

Гел сикә лтсез юлдан бара алмыйлар ә диплә р.

Хә тергә килә ү ткә ннә р, йө рә к ярсый тә мам,

Гаделсезлек бугазымнан тотып алган чакта.

Кү рә сең, ул минем ө чен, язмышыма тамган

Бер хикә яттер шикелле, ә мма синең хакта.

Безнең юлда авырлыклар очрап торган саен,

Инде бер чара да юк дип кысылганда йө рә к:

Аларны җ иң еп узарга таба идең җ аен,

Була идең хыялыма ышанычлы терә к.

Куркыта алмый шуннан соң хә тта давыллары,

Тагын кояш чыга иде кү ң елем тү ренә.

Бү ген илаһ и хислә рнең иң татлы уйлары,

Синең истә легең ө чен җ ыр булып ү релә.

Ү зең юк, ә җ ырлатасың, шулай булгач, җ аным,

Берни сү ндерә алмаган мә хә ббә т учагын.

Син тоткан дилбегә кинә т башка кулга кү чкә ч,

Авып калса иске юлда син утырган чана:

Кү ң ел генә тынгы белми, могҗ изалар кө ткә ч,

ү ткә нгә кире кайтырга булмаса да чара.

Кул чапканда синең сү злә рең ә бө тен галә м,

Мә ң гелеккә сыман иде мактаулы бер мә лең.

Инде беркем танымагач, юлламагач сә лам,

Ү з-ү зең не йолкый башлап тә мам бетә хә лең.

Ә рнетә ул изге ният белә н сузган кулың,

Кемдер пышылдавы аша кире тө шкә н чагы.

Җ ил-яң гырсыз булса да бу кө нгә җ иткә н юлың,

Җ ылысыз, нурсыз, яктысыз тормышың учагы.

Арысаң да бу тормышта булган бө тен йө ктә н,

Иң авыры тү бә н тә шү, бер менгә ч, биектә н.

Аһ, шә п аргамаклар инде ерак торып калган,

Сабан туе батырлары онытылган кү птә н.

Урамнарда гармун тартып йө рә клә р ял алган,

Бар да тә мле тө шлә р шикелле кү ренеп ү ткә н.

Онытылган кү пме язмыш, юллар, кү пме таныш,

Адашып калган кү пме дус еллар арасында.

Йө рә гемдә калган лә кин синең моң лы тавыш,

Җ ырларың да кү ң елемдә, уйда, карашымда.

Кирә к тү гел сыман инде сагынып кө тү, юрау,

Бә хә слә шә ү ткә н кө ннә р белә н ярсу кү ң ел.

Бу кө нгә чә булса да юллар, ай- һ ай, бик урау,

Шунысы хак, бө тенлә й ү к мә гънә сезгә тү гел.

«Шә п яшим! » дип типтергә ннә р ә нә инде, шиң ә,

Минем йө рә к: «Яшисе, яшьнисе бар! » дип тибә.

Тормыш дигә н олы мә гънә булган сиң а уен,

Тагын нинди корбан кирә к инде синең ө чен?

Мең дә бергә бү лгә н сыман йө рә к, хис һ ә м уем,

Сиң а биргә н булганмындыр аның мең ө лешен.

Йө рә гемнең соң кисә ге инде каткан, туң ган,

Тик синең ө чен барыбер мин җ ыр табам шуннан.

Кү ң ел генә тынгы белми, һ аман сабыйларча,

Менә генә килеп җ итә р, дип сагынып тынган.

Ә нӘ шул хыял һ ич ирек бирми абынырга,

Бер кө ч биреп тора хыялыма табынырга.

Пыскып кына йө ргә н хислә рем дә ә зер тора,

Дө рлә п янар учак булып, кинә т кабынырга.

Ә зур бә хет, мә хә ббә тең булса ә гә р кө чле,

Сине сынар ө чен генә урап ү тә тө сле.

Ә ллә нилә р кө теп булмый инде ялгыз җ аннан,

Сү нгә н учакны болгатма, янасысы янган.

Кү злә ремә моң лы карап нидер ө мет итмә,

Андагы шатлык яшенең тамасысы тамган.

Сиң а дип утырткан гө лем кө з җ иткә нче сулган,

Кү ң елемә җ ылы ө рмә, эремә слек туң ган.

Очрашсак та сабый бала сыман иркә лә нмә,

Соң гы моң га шаһ ит талга сандугачтай кунмам.

Безнең мә хә ббә ткә кү птә н салкын кырау тө шкә н,

Матур гө ллә р арасына тигә нә клә р ү скә н.

Болар бар да ялган, диеп ү гетли дә кү рмә,

Сө ю бездә н киткә н инде, башкаларга кү чкә н.

Ә йе, мин дә ә керен генә шулай тузып барам,

Аерма бар: шул турыда җ ырлап узып барам.

Дә рә җ ә ле мә йданнарга юллар урау, кыен,

Абынып караган белә, ү рлә р яулый кабат.

Инде бер татып карагач ә че язмыш сыен,

Бә хетенең сандугачын эзли, аулый кабат.

Серен белә, дошманыннан ничек сакланырга,

Сү релмә скә, мү клә нмә скә таба белә җ аен.

Аяк терә п кө рә шерлек дә ртле чак барында,

Ышык урын эзлә п чапмый давыл килгә н саен.

Кырып ата юлындагы киртә нең барын да,

Кө не җ итә, кө лә ч йө зе гү я кү ктә ге ай.

Очрашканда дус-ишлә ре баш иялә р аң а,

Кул сузалар куштанланып: «Ни хә ллә р, абзыкай! »

Кайда дусларың, дошманың, хаклык белә н ялгыш,

Белә алмыйсың бугаздан алмый торып язмыш.

Барысын да җ иң еп була олы тү рә чакта,

Синең кубызга биегә н чакта бө тен куштан.

Чамалап буламы лә кин, кү пме синең сафта,

Кү ң елендә агу йө рткә н, тик елмаеп тыштан.

Утырган урының какшап, абруй тө шсә бераз,

Бә йрә м итә куштан иле, бетә сең не кө теп.

Хә тта ярдә м итә алмый синең кө чле бугаз,

Тө шерерлә р иде сине упкынга да тө ртеп.

Тик аларда нинди гаеп, синнә н чыккач очы,

Дә рә җ ә ле булып йө ри икә н фә кать усал.

Сине дө мбә слә ргә соң нан һ ә ркемнең бурычы,

Дө ньялыкта ташка чапкан менә шушы мисал.

Син тү рә чакта мин дурак, бу кү птә нге фикер,

Мин тү рә булсам син дурак, мине мактап сикер!

10.

Ничек кенә чә бә лә нмә, дө нья сиң а фани,

Мизгеллә ре капма-каршы: йә уң ыш, йә хата.

Барган юлда язмыш кинә т упкын белә н яный,

Чабуың нан тотып сине кире якка тарта.

Хә тта сиң а якын кешең мә кер корган булса,

Урап ү тә ргә аларны юк чагында чара.

Ихтыярың сү лпә нлә неп, ө мет тә суынса,

Тынгы белми, хыял гына һ аман алга бара.

Басылмаган давыл булмый, ү телмә гә н упкын,

Алга бара ирекле җ ан, арый лә кин бара.

Егылгач шың шу шө гыле, кө рә ш дә рте юкның,

Барган саен якыная бит җ иң ү гә ара.

Гомер юлы, мә ң гелеккә, зур сынау юлчыга,

Тормыш мә йданы—юл башы, кем курка, шул сына.

11.

Кая барма, һ ә р тарафта ә җ ә л тора сакта,

Мал җ ыя кайбер дивана, белә торып шуны.

Таш бә гырьле булып барын изгә н-сыткан чакта,

Ү з башың а тимер таяк була икә н соң ы.

Патшалардан кү брә к калган, шуны белми мескен,

Кө не-тө не малын саклап эчтә н генә яна.

Акыллылар ә йткә н: «Җ ирдә син кунакта ө ч кө н»,

Иске фикер, ә асылы һ ә ркем ө чен яң а.

Бө керә я тө шкә ч һ ә ркем ү ткә н юлга бага,

Аң лый шунда, дө ньялыкта шә ү лә генә булган.

Бә гырь телеп, яман чә нчеп, ү ксеп йө рә к кага,

Ялгыш юлдан кителгә н шул элек, кубып зурдан.

Ә гә р халык: «Яшә де! » дип бирмә сә мә ртә бә,

Ни мә гьнә соң: «Мин бар! » диеп тибү дә н тә ртә гә?

12.

Вакыт гомер мизгеллә рен гаҗ ә п тө гә л саный,

Җ аваптан качу ни мә гьнә, усал җ ә бер кылып?

Селтә гә н кылычың бер кө н ү зең ә дә яный,

Сиң а да килеп кадала аның очы сынып.

Ә ул инде- нә фрә т белә н ү термә ле караш,

Кылычтан да ү ткен телә йө рә к-бә гырең не.

Котылырга телә п аннан урманнарда адаш,

Барыбер искә тө шерә кылган җ ә берең не.

Талкый, киптерә миең не шул карашта ү пкә,

Ү кенергә кала җ ирдә яшә гә нең ө чен.

Курку баса очрашасы барын сизеп кү ктә,

Ә нә шуннан котылырга юктыр лә кин кө чең.

Дә рә җ ә ле булам дисә ң бар, алтынга сатыл,

Ялтырарсың, мә ртә бә ле булмас лә кин акыл.

13.

Кешелә ргә мә ң гелеккә шул фә лсә фә юллый:

Изге эшкә юл табарга бу гө наһ лы җ ирдә.

Андый мө мкинлек барында читтә калып булмый,

Яшә ү дә рте ө сти ул хис зур йө рә кле иргә.

Ү з тормышын чә чә к тө сле матур итеп ү рә,

Дус-ишенә, хә тта ятка таба шуннан ө леш.

Инде сү неп барган кү ң елгә кайчак җ ан ө рә,

Булса да очын-очка чак ялгап барган килеш.

Сабыр тө бе-сары алтын, шуның сыман аң а,

Мең -мең рә хмә т һ ә м дан җ ыры була җ ирдә терә к.

Юлына чиксез җ иһ аннан изге нурлар тама,

Шуннан кө ч һ ә м моң нар алып дә ртле тибә йө рә к.

Гасырларга дан калдыра кү ң еле чиста ирлә р,

Шуң а бик сирә к ирлә рне ил йө рә кле дилә р.

14.

Гомерне ас яктан кисеп, ө стә н ямап булмый,

Иң бә хетлелә р без идек сыман кавышканда.

Тормыш дигә нең дә гелә н бә хет белә н тулмый,

Җ иң елү дә була язмыш белә н алышканда.

Безгә дә ул тө рле яман сә бә п табып торды,

Йө рә клә ргә кайнар яшьлә р һ аман тамып торды.

Бер кө лдерде, бер тилертте, аннан бер елатты,

Чама җ итте, тү зем бетте, тә мам ялыктырды.

Килде бер кө н давыл белә н, каерылды канат,

Йө рә ккә ем, нә рсә булды, нишлә п шулай туң син?

Телә дек без, кү злә ребез очрашмасын кабат,

Ү лгә ч каберлә ребез арасы ерак булсын.

Кү кне каплаган болыт—давыл бер китми калмас,

Кеше кү ң еле бер алдаса, булмый аң а алмаш.

15.

Җ иргә ни ө чен килгә нен белми кеше һ аман,

Һ ә р кылган эшне дө рескә санап гомер иткә ч.

Хә тергә килә ү ткә ннә р, йө рә к ярсый тә мам,

Син тоткан дилбегә кинә т башка кулга кү чкә ч.

Аһ, шә п аргамаклар инде ерак торып калган,

Тормыш дигә н олы мә гьнә булган сиң а уен.

Ә ллә нилә р кө теп булмый инде ялгыз җ аннан,

Дә рә җ ә ле мә йданнарга юллар урау, кыен.

Барысын да җ иң еп була олы тү рә чакта,

Ничек кенә чә бә лә нмә, дө нья сиң а фани.

Кая барма, һ ә р тарафта ә җ ә л тора сакта.

Вакыт гомер мизгеллә рен гаҗ ә п тө гә л саный.

Кешелә ргә мә ә гелеккә шул фә лсә фә юллый:

Гомерне ас яктан кисеп, ө стә н ямап булмый.