Онкогенді вирустар. Адамдарда қатерлі ісіктер дамуын қоздыратын вирустар

Онкогенді вирустар

Ø Америкалық вирусолог П. Раус (1911ж. ) вирустардың қ атерлі ісіктер (рак-обыр) қ оздыру қ абілеттілігін дә лелдеген.

Ø Ресей вирусологы Л. А. Зильбер (1946ж. ) канцерогенездің (қ атерлі ісік пайда болудың ) вирустық теориясын ұ сынды.

Ø Вирустардың геномы провирус тү рінде жасушаның хромосомалы аппаратына тіркеліп, трансформациялайды, қ атерлі ісіктер дамуына себепкер болғ ан вирустарды онкогенді (грек: onkos-кө лемді масса) вирустар деп атайды.

Ø Онкогенді вирустар - 200-ден астам тү рлері.

Ø Кө бі - ДНҚ -геномды вирустар.

Ø РНҚ -геномды - ретровирустарғ а тә н

Адамдарда қ атерлі ісіктер дамуын қ оздыратын вирустар

Тұ қ ымдастығ ы	Тү рі	Қ атерлі ісік типі
Paрovaviridae	Адам папилломасының вирусы	Жатыр мойныныњ жә не вульваның ісіктері, жайпақ жасушалық карцинома
Herpesviridae	1-жєне 2-типтік ұ шық вирусы, 4-типтік ұ шық вирусы (Эпштейн-Барр)	Жатыр мойнының қ атерлі ісігі, мұ рын-жұ тқ ыншақ карциномасы, Беркитт лимфомасы, В-жасушалық лимфома.
Hepadnaviridae	В гепатит вирусы	Гепатоцеллюрларлық карцинома
Retroviridae	Аламдардың лимфотропты вирустары (HTLV-1, 2 типтері)	Т-жасушалық лейкоз, шашақ ты-жасушалық лейкоз т. б.

Ø Вирустардың онкогендік белсенділігі трансформациялау қ абылеттілігі бар ерекше генмен (онкоген) байланысты.

Ø ө зінің геномының қ ұ рамында онкогені бар вирустарды onc ( +) вирус деп белгілейді ( ДНЌ геномды вирустар).

Ø Онкогенін жоғ алтқ ан вирустарды onc (- ) вирус деп атайды.

Ø Оnc (-) вирустардың жасушаларды тікелей трансформациялауғ а қ абілеттілігі жоқ, онкогендер болмайды (РНЌ-геномды ретровирустар).

Ø Onc (+) вирустар. Хромосомағ а енгізілген онкоген жасушада шексіз кө бейеді.

Ø вирустық гендер - трансформацияланғ ан жасушаларда, олар жасушалық геномғ а интеграциялануы немесе плазмидаларда орналасуы мү мкін

Ø ісіктік жасушалардан клонданғ ан вирустық гендер - ќатерлі-ісіктік трансформациялану қ оздырады

Ø трансформацияғ а ұ шырағ ан жасушаларда онкогенді вирустардың репродукциялануы болмауы да мү мкін

Ø Сезімтал жасушаларғ а onc (+) вирустар жұ қ қ анда - ө німді инфекция

Ø Сезімтал емес onc (+) вирустар жұ қ қ анда - трансформацияланатын инфекция

Ø жасушалық жә не вирус-спецификалық процестер арасында тепе-тең дік қ алыптасады;

Ø вирус жасушаны ө лтірмейді;

Ø кө бею кезінде жасуша вирустық қ гендерді сақ тайды (ұ рпақ тан ұ рпақ қ а беріліп отырады);

Ø трансформациялануғ а ұ шырағ ан жасушалардыњ қ ұ рамында тү рінде онкогенді вирустың генетикалық материалы болады.

Ø жасуша дақ ылы қ абатында бағ дарсыз хаос тү рінде ө су;

Ø морфологиялық жә не цитологиялық ө згерістер;

Ø жасушалардың ө суін қ олдайтын факторларды синтездеу;

Ø жасушалық мембраналардың қ ұ рылымы мен функциясының ө згеруі;

Ø ДНҚ жә не иРНҚ -ның синтезделуін стимулдейді;

Ø жоғ арғ ы-спецификалық ақ уыздардың синтезделуін тө мендету жә не спецификалық емес ақ уыздардың синтезделуін кү шейту;

Ø биохимиялық ө згерістер;

Ø жасуша ө мірінің ұ зақ тығ ын арттыру ( ө лмеу феномені)

Ø ДНҚ -геномды вирустардың қ атарына келесі тұ қ ымдастық тардың ө кілдері кіреді: Paрovaviridae, Herpesviridae, Hepadnaviridae.

Ø Адено –жә не полиомавирустар қ атерлі ісік дамуын тікелей қ оздырмайды

Ø Сезімтал жасушаларғ а енгеннен кейін вирус жасушалық геномғ а тіркелмейді.

Ø Вирус геномымен кодталатын ақ уыз (немесе ақ уыз топтары) ДНҚ репликациялануының жасушалық жү йесін жылдам белсендіреді.

Ø Вирус оны ө зіне меншікті ДНҚ репликациялау ү шін пайдаланады.

Ø Сезімтал емес жасушаларғ а вирус сирек тү седі, ұ зақ уақ ыт қ алып қ ояды.

Ø Жасушалық ДНҚ -ң репликациясын белсендіруге жауапты вирустық ген транскрибирленеді де, бө лініп- кө бею циклын сан рет қ айталауғ а « мә жбү р» етеді.

Ø Onc (+) вирусының гені ісіктік трансформация қ оздырады.

Паповавирустар

Ø Геномы - сақ иналы ДНҚ.

Ø Капсид симметриясы куб типтес.

Ø Вирионының мө лшері 45-50 нм.

Ø Репликациялануы - инфицирленген жасушалар ядросында атқ арылады

Ø а) Полиомавирустар. Адамдарда қ атерлі ісіктер дамуын қ оздырмайды

Ø б) Папилломавирустар. Қ азіргі кезде вирустарының 30-дан астам типтері. Адамдарда - эпителиялық қ атерсіз ісіктер (тері сү йелдері, ө ткірұ шты кондилома, кең ірдек папилломасы ж. т. б. ) пайда болуына себепкер

12 Следующая ⇒