НЕКЕГЕ ОТЫРУДЫҢ МӘНІ МЕН МАҢЫЗЫ

НЕКЕГЕ ОТЫРУДЫҢ МӘ НІ МЕН МАҢ ЫЗЫ

Қ асиетті Қ ұ ран аяттарының бірінде адамзат ө мірінің шежіресі бастау алғ ан сонау алыс ә рі сондай тылсым дә уірлер туралы былай делінеді:

ي َ ا أ َ ي ّ ُ ه َ ا ا ل ن ّ َ ا س ُ إ ِ ن ّ َ ا خ َ ل َ ق ْ ن َ ا ك ُ م ْ م ِ ن ْ ذ َ ك َ ر ٍ و َ أ ُ ن ْ ث َ ى و َ ج َ ع َ ل ْ ن َ ا ك ُ م ْ ش ُ ع ُ و ب ً ا و َ ق َ ب َ ا ئ ِ ل َ ل ِ ت َ ع َ ا ر َ ف ُ و ا إ ِ ن ّ َ أ َ ك ْ ر َ م َ ك ُ م ْ ع ِ ن ْ د َ ا ل ل ّ َ ه ِ أ َ ت ْ ق َ ا ك ُ م ْ إ ِ ن ّ َ ا ل ل ّ َ ه َ ع َ ل ِ ي م ٌ خ َ ب ِ ي ر ٌ

«Ә й, Адам баласы! Шү бә сіз сендерді бір ер, бір ә йелден жараттық. Сондай-ақ бір-бірлерің ді тануларың ү шін сендерді ұ лттар мен руларғ а бө лдік. Шынында Алланың қ ұ зырында ең қ ұ рметтілерің ең тақ уалыларың. Алла шексіз білім иесі, бә рінен хабардар». [1]

Ер мен ә йел – отбасының іргетасы.

و َ م ِ ن ك ُ ل ّ ِ ش َ ي ْ ء ٍ خ َ ل َ ق ْ ن َ ا ز َ و ْ ج َ ي ْ ن ِ ل َ ع َ ل ّ َ ك ُ م ْ ت َ ذ َ ك ّ َ ر ُ و ن َ

«Біз ә р нә рсені жұ п-жұ бымен жараттық, бә лкім ойланарсың дар

Некеге отырудың маң ызы

Шариғ атымызда неке ұ лы сауаптарғ а жетелейтін ғ ибадат саналады. Ибн Хуммам (р. а. ): «Неке ғ ибадатқ а етене жақ ын. Ү йлену – қ ұ лшылық ү шін бойдақ қ алудан ә лде қ айда жоғ ары», - деген.

Белгілі Ханафи мазхабының ғ алымы ибн Абидин (р. а. ): «Біз ү шін Адам ата заманынан осы заманғ а дейін шариғ ат етіп қ ойылғ ан жә не кейін жә ннатта да жалғ асатын неке мен иманнан ө зге қ ұ лшылық жоқ »[2] деп, некенің екі дү ниелік ұ лы қ ұ лшылық екендігін жеткізген-ді.

م ن ت ز و ج ف ق د ا س ت ك م ل ن ص ف ا ل إ ي م ا ن ، ف ل ي ت ق ا ل ل ه ف ي ا ل ن ص ف ا ل ب ا ق ي

«Ү йленген адам дінінің жартысын қ орғ айды. Қ алғ ан жартысын қ орғ ау ү шін Аллаһ у та’алағ а қ арсы шығ удан сақ тансын! »

أ ن ا ل ن ب ي ص ل ى ا ل ل ه ع ل ي ه و س ل م ق ا ل ل ر ج ل : ت ز و ج و ل و ب خ ا ت م م ن ح د ي د .

Шариғ атта: «неке – шаң ырақ кө теруші ер мен ә йелдің ұ сыныс жә не қ абылдау арқ ылы сө з байласуы» болып саналады. Яғ ни, неке қ идыру дегеніміз – ү йленуге кедергісі жоқ екі жастың куә герлердің алдында сө з байласуы арқ ылы адал жолмен қ осылып, перзентті болып, киелі шаң ырақ кө теруі деген ұ ғ ымды білдіреді.

و ق ا ل (ص ل ى ا ل ل ه ع ل ي ه و آ ل ه و س ل م ): م ن ك ا ن ل ه م ا ي ت ز و ج ب ه ف ل م ي ت ز و ج ف ل ي س م ن ا.

Бұ л жө нінде пайғ амбарымыз (с. ғ. с. ): «Кімде-кім жағ дайы бола тұ ра ү йленбесе, бізден емес», – деген.

қ азақ халқ ымыз «Ү йірі басқ аны ноқ та қ осады, атасы басқ аны неке қ осады»- деп, шариғ аттың осы бұ йрығ ын ұ станып келеді.

Ү йленуде жеке адамдар ү шін де, қ оғ ам ү шін де дү ние тіршілігіне сә н беретін, ақ ырет тұ рғ ысынан сансыз пайдалы ғ анимет бар. Ү йлену адамды кү нә дан сақ тайды, жауапкершілікке, бірлесіп тіршілік етуге ү йретеді. Пайғ амбарымыз (ﷺ ) осы жағ ына назарымызды аударып былай дейді:

ي َ ا م َ ع ْ ش َ ر َ ا ل ش ّ َ ب َ ا ب ِ ، م َ ن ِ ا س ْ ت َ ط َ ا ع َ ا ل ب َ ا ء َ ة َ ف َ ل ْ ي َ ت َ ز َ و ّ َ ج ْ ، ف َ إ ن ّ َ ه ُ أ َ غ َ ض ّ ُ ل ِ ل ْ ب َ ص َ ر ِ ، و َ أ َ ح ْ ص َ ن ُ ل ِ ل ْ ف َ ر ْ ج ِ ، و َ م َ ن ْ ل َ م ْ ي َ س ْ ت َ ط ِ ع ْ ف َ ع َ ل َ ي ْ ه ِ ب ِ ا ل ص ّ َ و ْ م ِ ف َ إ ن ّ َ ه ُ ل َ ه ُ و ِ ج َ ا ء ٌ

еи, жігіттер, сіздерден кімнің ү йленудің шығ ындары мен жү гін кө теруге шамасы жетсе, жыныстық қ атынас жасай алса, ү йленсін. ө йткені, ү йлену кө зді басқ ағ а тү суден тө мендетіп, мү шені харам іс жасаудан қ орғ айды. ал кімнің бұ лай істеуге шамасы жетпесе, онда ол ораза ұ стасын. себебі, ораза қ ұ марлық тың кү шін қ ошқ арды пішіп қ ойғ андай сындырады. яғ ни, ораза ү стә умен қ ұ марлығ ы ә лсіреиді.

Имам Мә ліктің сахаба Ә нә стан жеткізген:

«Қ ұ л некеге тұ ру арқ ылы иманын кә міл етеді. Иманын кә міл ететін бө лігіне (некеге) немқ ұ райлы болудан Алладан қ орық сын.

Міне сондық тан да Ислам дінінде неке адам ө міріндегі маң ызды бір қ ұ былыс болып табылады. Некемен жаң а бір отбасы қ ұ рылып, бір-біріне бө тен болғ ан екі адам Алла алдында адал жұ бай болып, жұ птаса ғ ұ мыр кешеді.

Некелесуге асығ у

Бала ер жетіп, қ ыз балиғ атқ а толғ ан шақ та ә рбір ата-ананың «ұ лын ұ яғ а, қ ызын қ ияғ а қ ондыруы» парыз екендігі киелі Қ ұ ран аяттарында баяндалады..

و َ أ َ ن ك ِ ح ُ و ا ا ل ْ أ َ ي َ ا م َ ى م ِ ن ك ُ م ْ و َ ا ل ص َ ّ ا ل ِ ح ِ ي ن َ م ِ ن ْ ع ِ ب َ ا د ِ ك ُ م ْ و َ إ ِ م َ ا ئ ِ ك ُ م ْ إ ِ ن ي َ ك ُ و ن ُ و ا ف ُ ق َ ر َ ا ء ي ُ غ ْ ن ِ ه ِ م ُ ا ل ل َ ّ ه ُ م ِ ن ف َ ض ْ ل ِ ه ِ و َ ا ل ل َ ّ ه ُ و َ ا س ِ ع ٌ ع َ ل ِ ي م ٌ

«Араларың дағ ы бойдақ (ер жеткен ұ л-қ ыздарды) ү йлендірің дер! Егер олар пақ ыр кедей болса, Алла оларды ө з кең шілігімен байытады. Алла Тағ ала аса кең шілік иесі, толық білуші»

ق ا ل ر س و ل ا ل ل ه ص ل ى ا ل ل ه ع ل ي ه و س ل م إ ذ َ ا ج َ ا ء َ ك ُ م ْ م َ ن ْ ت َ ر ْ ض َ و ْ ن َ د ِ ي ن َ ه ُ و َ خ ُ ل ُ ق َ ه ُ ف َ أ َ ن ْ ك ِ ح ُ و ه ُ ، إ ل ّ َ ا ت َ ف ْ ع َ ل ُ و ا ت َ ك ُ ن ْ ف ِ ت ْ ن َ ة ٌ ف ِ ي ا ل ْ أ َ ر ْ ض ِ و َ ف َ س َ ا د ٌ ع َ ر ِ ي ض ٌ

Ә бу Һ урайрадан (р. а. ) риуаят етілген хадисте Аллаһ тың (с. а. у. ) елшісі: «Егер сендерге мінез-қ ұ лқ ы мен діні ө здерің е ұ найтын бір кісі келсе, онда ү йлендірің дер (қ ыздарың ды берің дер). Олай істемесең дер жер бетінде бү лік жә не ірі арсыздық болады», – дейді.

Ардақ ты Пайғ амбарымыз (ﷺ ) былай деп ө сиет етеді:

«Неке менің сү ннетім. Кім менің сү неттімнен бас тартса, ол менен емес, (яғ ни менің ү мбетім емес)». Ү йленің дер. Расында мен, ү мбетімнің кө птігін мақ тан етемін».

ف َ م َ ن ر َ غ ِ ب َ ع َ ن س ُ ن ّ َ ت ِ ي ف َ ل َ ي س َ م ِ ن ّ ِ ي ت َ ز َ و ّ َ ج ُ و ا ا ل ْ و َ د ُ و د َ ا ل ْ و َ ل ُ و د َ ف َ إ ِ ن ّ ِ ي م ُ ك َ ا ث ِ ر ٌ ب ِ ك ُ م ُ ا ل أ ُ م َ م َ ي َ و ْ م َ ا ل ْ ق ِ ي َ ا م َ ة ِ

Осығ ан ұ қ сас сө здермен аяқ талатын мына хадисте ү йленуді кейінге ысырып жү ргендер ү шін ой саларлық мағ ына бар:

ف ع ن أ ن س ب ن م ا ل ك ر ض ي ا ل ل ه ع ن ه ق ا ل : ( ج َ ا ء َ ث َ ل ا ث ُ ر َ ه ط ٍ إ ِ ل َ ى ب ُ ي ُ و ت ِ أ َ ز و َ ا ج ِ ا ل ن ّ َ ب ِ ي ّ ِ ص َ ل ّ َ ى ا ل ل ّ َ ه ُ ع َ ل َ ي ه ِ و َ س َ ل ّ َ م َ ي َ س أ َ ل ُ و ن َ ع َ ن ع ِ ب َ ا د َ ة ِ ا ل ن ّ َ ب ِ ي ّ ِ ص َ ل ّ َ ى ا ل ل ّ َ ه ُ ع َ ل َ ي ه ِ و َ س َ ل ّ َ م َ ، ف َ ل َ م ّ َ ا أ ُ خ ب ِ ر ُ و ا ك َ أ َ ن ّ َ ه ُ م ت َ ق َ ا ل ّ ُ و ه َ ا ، ف َ ق َ ا ل و ا أ َ ي ن َ ن َ ح ن ُ م ِ ن َ ا ل ن ّ َ ب ِ ي ّ ِ ص َ ل ّ َ ى ا ل ل ّ َ ه ُ ع َ ل َ ي ه ِ و َ س َ ل ّ َ م َ ؟ ق َ د غ َ ف َ ر َ ا ل ل ّ َ ه ُ ل َ ه ُ م َ ا ت َ ق َ د ّ َ م َ م ِ ن ذ َ ن ب ِ ه ِ و َ م َ ا

ت َ أ َ خ ّ َ ر َ ، ق َ ا ل َ أ َ ح َ د ُ ه ُ م : أ َ م ّ َ ا أ َ ن َ ا ف َ إ ِ ن ّ ِ ي أ ُ ص َ ل ّ ِ ي ا ل ّ َ ل ي ل َ أ َ ب َ د ً ا ، و َ ق َ ا ل َ آ خ َ ر ُ : أ َ ن َ ا أ َ ص ُ و م ُ ا ل د ّ َ ه ر َ و َ ل ا أ ُ ف ط ِ ر ُ ، و َ ق َ ا ل َ آ خ َ ر ُ : أ َ ن َ ا أ َ ع ت َ ز ِ ل ُ ا ل ن ّ ِ س َ ا ء َ ف َ ل ا أ َ ت َ ز َ و ّ َ ج ُ أ َ ب َ د ً ا ، ف َ ج َ ا ء َ ر َ س ُ و ل ُ ا ل ل ّ َ ه ِ ص َ ل ّ َ ى ا ل ل ّ َ ه ُ ع َ ل َ ي ه ِ و َ س َ ل ّ َ م َ ف َ ق َ ا ل َ : أ َ ن ت ُ م ُ ا ل ّ َ ذ ِ ي ن َ ق ل ُ ت ُ م ك َ ذ َ ا و َ ك َ ذ َ ا ؟ أ َ م َ ا و َ ا ل ل ّ َ ه ِ إ ِ ن ّ ِ ي ل أ َ خ ش َ ا ك ُ م ل ل ّ َ ه ِ و َ أ َ ت ق َ ا ك ُ م ل َ ه ، ل َ ك ِ ن ّ ِ ي أ َ ص ُ و م ُ و َ أ ُ ف ط ِ ر ُ ، و َ أ ُ ص َ ل ّ ِ ي و َ أ َ ر ق ُ د ُ ، و َ أ َ ت َ ز َ و ّ َ ج ُ ا ل ن ّ ِ س َ ا ء َ ، ف َ م َ ن ر َ غ ِ ب َ ع َ ن س ُ ن ّ َ ت ِ ي ف َ ل َ ي س َ

م ِ ن ّ ِ ي

Бірде ү ш адам Алла Елшісінің (ﷺ ) ү йлеріне келіп оның қ ұ лшылық тары жайлы сұ растырады. Оларғ а Пайғ амбардың қ ұ лшылық тары жайлы айтылғ ан кезде олар оны азсынғ андай болады. Сосын былай дейді: «Алланың елшісімен біз тең бе? Оның ө ткен жә не алдағ ы барлық кү нә лары кешірілген». Сө йтіп біреуі барлық тү ндерін намазбен ө ткізуге, екіншісі ү збей ораза тұ туғ а ал ү шіншісі ү йленбеуге бел буады. Алланың елшісінің (ﷺ ) қ ұ лағ ына бұ л хабар тиген кезде оларды шақ ырып алып былай дейді:

«Аллағ а ант етейін, араларың дағ ы Алладан ең қ атты қ орқ атын менмін. Бірақ мен де кейде ораза тұ тып, кейде тұ тпаймын, намаз да оқ ып, аяқ созып та демаламын жә не ү йленемін. Менің сү ннетімнен бас тартушылар менен (ү мбетімнен) емес».

Расында неке қ асиетті ұ ғ ым. Халқ ымыз оны қ ашан да «Ақ неке» деп ардақ тағ ан. Қ осылғ ан бірақ некесі қ иылмағ ан адамдарды халық некесіз деп сө гіп, олардың балалары «некесіз туғ ан» деген жаман атқ а қ алғ ан. Сондық тан да некеден қ ашу қ асірет, ал некесіз тұ ру халқ ымыздың ғ ұ рпында да, ғ ұ рпымыздың қ айнар кө зіндей болғ ан Ислам шариғ атында да барып тұ рғ ан ү лкен кү нә ә рі қ ылмыс екендігін хадистерден аң ғ ару қ иын емес.

Ү йленудегі мақ сат

ت َ ز َ و ّ َ ج ُ و ا ا ل ْ و َ د ُ و د َ ا ل ْ و َ ل ُ و د َ ف َ إ ِ ن ّ ِ ي م ُ ك َ ا ث ِ ر ٌ ب ِ ك ُ م ُ ا ل أ ُ م َ م َ ي َ و ْ م َ ا ل ْ ق ِ ي َ ا م َ ة ِ

«Ү йленің дер, кө бейің дер! Қ ияметте мен сендердің кө птігің ізбен мақ танамын»,

Ә рине, адам ү йленген кезде алғ а қ ойғ ан бір мақ саты болуы керек. Бұ л мақ сат барша адамзатқ а ортақ. Ол - ө мірлік серігін тауып, сонымен ө мірінің қ алғ ан бө лігін бө лісу. Ә рі дү ниеге ұ рпақ ә келіп, соларды тә рбиелеп жетілдіру. Ө мірдегі мұ ндай маң ызды істерді адамның ө зіне бө тен адаммен жү зеге асыруы қ иынның қ иыны. Сондық тан Жаратқ ан ер мен ә йелдің арасына сү йіспеншілік пен бір тартылыс кү шін жаратты.

و َ م ِ ن ْ آ ي َ ا ت ِ ه ِ أ َ ن ْ خ َ ل َ ق َ ل َ ك ُ م ْ م ِ ن ْ أ َ ن ْ ف ُ س ِ ك ُ م ْ أ َ ز ْ و َ ا ج ً ا ل ِ ت َ س ْ ك ُ ن ُ و ا إ ِ ل َ ي ْ ه َ ا و َ ج َ ع َ ل َ ب َ ي ْ ن َ ك ُ م ْ م َ و َ د ّ َ ة ً و َ ر َ ح ْ م َ ة ً إ ِ ن ّ َ ف ِ ي ذ َ ل ِ ك َ ل َ آ ي َ ا ت ٍ ل ِ ق َ و ْ م ٍ ي َ ت َ ف َ ك ّ َ ر ُ و ن َ

«Бір-бірің е ү йренісулерің ү шін сендерге ө з араларың нан жұ байлар жаратып, араларың а сү йіспеншілік пен мейірім салуы Оның белгілерінен. Мұ нда ақ ыл иелері ү шін ғ ибрат бар». [7]

Ұ лы Жаратқ ан тағ ы бір аятында былай деп дұ ғ а етуді ү йретеді:

و َ ا ل ّ َ ذ ِ ي ن َ ي َ ق ُ و ل ُ و ن َ ر َ ب ّ َ ن َ ا ه َ ب ْ ل َ ن َ ا م ِ ن ْ أ َ ز ْ و َ ا ج ِ ن َ ا و َ ذ ُ ر ّ ِ ي ّ َ ا ت ِ ن َ ا ق ُ ر ّ َ ة َ أ َ ع ْ ي ُ ن ٍ و َ ا ج ْ ع َ ل ْ ن َ ا ل ِ ل ْ م ُ ت ّ َ ق ِ ي ن َ إ ِ م َ ا م ً ا

«Раббымыз! Бізге жұ байларымыздан, ұ рпақ тарымыздан кө зайымдық бер! Сондай-ақ бізді тақ уалардың алды қ ыл! » Олай болса ү йлену дегеніміз тек қ осыла салу ғ ана емес. Қ асында тынығ ып, дү ние тіршілігінің рахатын табатын, ө мірдің қ ызығ ы мен қ иыншылығ ын бө лісетін ұ я қ ұ ру. Мұ ндай ұ я тек неке қ июмен жә не ү йленетін адамың ды дұ рыс таң даумен келері хақ.

Жұ бай таң дау

Ер адам да, ә йел заты да ү йленетін адамының иманды да инабатты, салихалы болуына аса мә н беруі керек.

«Салихалы ә йел, жү йрік кө лік, кең ү й – бақ ытқ а себеп. Мінезі жаман ә йел, жаман кө лік, тар жә не қ ысылың қ ы ү й бейбақ тық қ а себеп» деген пайғ амбар ө сиетінде терең мә н бар.

س ُ ئ ِ ل َ ر َ س ُ و ل ُ ا ل ل ّ ه ِ ص َ ل ّ ى ا ل ل ّ ه ُ ع َ ل َ ي ْ ه ِ و َ س َ ل ّ م َ أ َ ي ّ ا ل ن ّ س َ ا ء ِ خ َ ي ْ ر ٌ ؟ ق َ ا ل َ ا ل ّ ت ِ ي ت َ س ُ ر ّ ه ُ إ ذ َ ا ن َ ظ َ ر َ و َ ت ُ ط ِ ي ع ُ ه ُ إ ذ َ ا أ َ م َ ر َ و َ ل َ ا ت ُ خ َ ا ل ِ ف ُ ه ُ ف ِ ي م َ ا ي َ ك ْ ر َ ه ُ ف ِ ي ن َ ف ْ س ِ ه َ ا و َ م َ ا ل ِ ه ِ

Ә лдебіреулер Пайғ амбардан (ﷺ ): «Қ андай ә йел ең қ айырлысы? » - деп сұ рады. Ол: «Ері жү зіне қ арағ ан кезде қ уаныш сыйлайтын, ә мір берсе итағ ат ететін, қ асында болмағ ан кезде малы мен ар-намысын қ орғ ап отыратын ә йел», - деп жауап береді.

ت ُ ن ْ ك َ ح ُ ا ل م َ ر ْ أ َ ة ُ ل أ َ ر ْ ب َ ع ٍ: ل ِ م َ ا ل ِ ه َ ا ، و َ ل ِ ح َ س َ ب ِ ه َ ا ، و َ ج َ م َ ا ل ِ ه َ ا ، و َ ل ِ د ِ ي ن ِ ه َ ا ، ف َ ا ظ ْ ف َ ر ْ ب ِ ذ َ ا ت ِ ا ل د ّ ِ ي ن ِ ت َ ر ِ ب َ ت ْ ي َ د َ ا ك َ

«Ә йел тө рт нә рсесіне қ арап таң далады: Малы, тегі, сұ лулығ ы мен діні. Сен діндарын таң да! »

ا ل د ّ ُ ن ْ ي َ ا م َ ت َ ا ع ٌ و َ خ َ ي ْ ر ُ م َ ت َ ا ع ِ ا ل د ّ ُ ن ْ ي َ ا ا ل م َ ر ْ أ َ ة ُ ا ل ص ّ َ ا ل ِ ح َ ة ُ

Пайғ амбарымыз (с. а. у. ): «Расында дү ниенің баршасы нығ ымет, ол нығ ыметтің ең қ айырлысы – ә йел», – дейді.

Некенің жауапкершілігі

Ү йленіп, неке қ ию арқ ылы адам баласы ө з мойнына ү лкен бір жауапкершілік алады. Сондық тан да, шариғ атта ол ү йлену рә сімімен, яғ ни имам мен куә герлердің алдында сө з байласу, серттесу рә сімімен бастау алады. Осылай серттесумен, сө з байласуғ а негізделген некеден соң жұ байлардың бір-біріне сү ттей адал, судай мө лдір, барынша мейірімді ә рі кешірімді болуы керек.

Ү йленген соң ө з жұ байымен жақ сы қ арым-қ атынаста болу мұ сылмандық тың кө ркем белгісі. Пайғ амбарымыз (ﷺ ) иманның кемелі мінездің кемелдігімен, ал мінездің кемелдігі ө з жұ байына кө рсеткен мінезбенен ө лшенетіндігін мына хадисінде баян етеді:

أ َ ك ْ م َ ل ُ ا ل م ُ ؤ ْ م ن ي ن إ ِ ي م َ ا ن ا ً أ َ ح ْ س ن ُ ه ُ م ْ خ ُ ل ُ ق ا ً ، و َ خ ِ ي ا ر ك ُ م ْ خ ي ا ر ُ ك م ل ِ ن ِ س َ ا ئ ِ ه ِ

«Мү миндердің ішінде иманы ең кемел болғ андар мінезі кемел болғ андар. Ал мінезі ең кемелдер жұ байына жақ сы мінез танытқ андар»

Сондай-ақ кемшілік атаулыдан пә к болғ ан Алладан ө зге жұ мыр пенденің барлығ ында кемшілік бар екендігі, оларды тек кешірумен жең уге болатындығ ын мына хадистен аң ғ арамыз:

ل ا ي َ ف ْ ر َ ك ْ م ُ ؤ ْ م ِ ن ٌ م ُ ؤ ْ م ِ ن َ ة ً إ ِ ن ْ ك َ ر ِ ه م ِ ن ه ا خ ُ ل ق ا ً ر ض ِ ي َ م ِ ن ْ ه ا آ خ َ ر َ

«Мұ сылман ер мұ сылман ә йеліне кек сақ тамасын. Оның бір мінезін ұ натпаса, басқ а бір мінезін ұ натады».

Ал бұ л ө мірдегі ә йел адамның Жә ннатының бағ асы жайындағ ы хадисте былай делінеді:

أ َ ي ّ ُ م ا ا م ر أ َ ة ٍ م ا ت َ ت ْ و ز و ْ ج ُ ه َ ا ع ن ه ا ر ا ض ٍ د خ َ ل َ ت ِ ا ل ج َ ن ّ َ ة َ

«Ерін разы қ ылып бұ л дү ниеден ө ткен ә йел жә ннаттық »

Пайғ амбардан (ﷺ ) жеткен ө негелі ө сиеттерді ө рісі кең, тарихы кенен халқ ымыздың ө з сө зімен ө рбітер болсақ, «ә йел – бір қ олымен бесікті тербетсе, бір қ олымен ә лемді тербеткен» қ адірлі жан. Ә йелінің абыройын қ орғ ап, қ адіріне жете білген ер азамат ө зін де қ адірлегені. Жарын жә бірлегені – ө зін жә бірлегені болмақ. Себебі, Алла елшісі: «Сендердің ең жақ сыларың ә йелдерің мен кө ркем мінезде, жақ сы қ атынаста болғ андарың » дейді.

Ер мен ә йелдің осылайша бір-біріне сү йеу болып, қ амқ орлық танытуы босағ аның берік, іргетасының мығ ым болуының кепілі. Ө зара тү сіністік, риясыз сенім мен тө зімділік қ ағ идаларын бекем ұ станғ ан берекелі шаң ырақ тың нағ ыз ү лгісі де осы.

Ақ некемен қ ұ рылғ ан отбасы – Алланың адамзатқ а сыйлағ ан мейірімі, оны сақ тауғ а сіз бенен бізге ә рқ ашан мү мкіндік берілген. Себебі, бұ л нығ мет бізді екі дү ниенің бақ ытына қ ауыштырар Жаратқ анның шарапаты. «Раббымыз! Бізге жұ байларымыздан, ұ рпақ тарымыздан кө зайымдық бер! Сондай-ақ бізді тақ уалардың алды қ ыл! »[14], -деген Қ ұ ран аятын қ адірлей білген ізгі жандардың жалғ асы болуды Алла баршамызғ а жазғ ай!