А. Жоғарғы асқазан-ішек жолдарынан жедел қан кету синдромы

⇐ ПредыдущаяСтр 2 из 2

ө ң ештен болатын:

портальдық гипертензия
жаралық рефлюкс-эзофагит

Асқ азаннан болатын:

Меллори-Бейс синдромы
асқ азан жарасы

Б. Тө менгi асқ азан-ішек жолдарынан жедел қ ан кету синдромы:

- 12 елі ішектен болатын:

- 12 елі ішек жарасы

Ащы iшек қ ансыраулары:

Меккель дивертикулы
қ ан тамырлар дисплазиясы (ангиоматоз, Рандю-Ослер ауруы)
Пейтц-Егерс синдромы

Тоқ iшектен:

- полиптер жә не полипоздар

Тiк iшектен:

полиптер жә не полипоздар
тiк iшек немесе анус жыртылулары, тiлiнуi

Сонымен, асқ азан iшек жолдарының қ ансырауын тударатын ауруларғ а жеке тоқ талып ө темiз.

Портальдық гипертензия - бауырдың қ ақ палық жү йесiнде қ ан айналымының бұ зылуына байланысты қ ан қ ысымының жоғ арылауы. Бауырдың кақ палық венасы - бауырдың жанында кө кбауыр, тө менгi жә не жоғ арғ ы шажырқ ай веналарының қ осылуынан пайда болады, оның ұ зындығ ы небә рi 2 см ғ ана. Бұ л веналық қ ан тамырлар жү йесiне веналық қ ан, асқ азан – iшек жолдарының барлық бө лiмдерiнен жиналып, бауырғ а келедi. Ал бауыр, ағ задағ ы ғ ажап детоксикалық мү ше ретiнде, қ андағ ы улы заттарды залалсыздандырады.

Портальдық (қ ақ палық ) қ ан айналымнның қ ан жү руiне тосқ ауыл тұ сына байланысты портальдық гипертензияның ү ш тү рi анық талады:

бауыр астылық
бауыр iшiлік
аралас.

Бауыр iшi тү рiнде, бауыр қ ақ пасы жү йесiнiң бауыр iшi тамырларын, ө згерiске ұ шырағ ан бауыр жасушалары қ ысып қ алады. Ол созылмалы гепатитте жә не циррозда байқ алады. Балаларда бауыр iшiлiк портальдық гипертензия сирек байқ алады (10% жиiлiкте).

Портальдық гипертензияның сыртқ ы тү рiнде, бауыр қ ақ пасының кө к тамыр жү йесiнде қ ан айналымының бұ зылуы кө бiнесе портальдық жү йенiң iштен туа бiткен ақ ауынан: оның тромбозынан, оның iсiкпен жә не кистамен қ ысылып қ алуынан болады. Ауверттiң (1959) пайымдауынша - бауыр қ ақ палық қ ан айналым жү йесi тамырларының iштен туа бiткен ауытқ улары 80%-да портальдық гипертензияның негiзгi себебi.

Бауырдың қ ақ палық қ ан айналымы жү йесiнiң тамырларында қ ан қ ысымы кө терiлген кезде, организм қ анның басқ а жолдарымен ағ уын қ арастырады. Қ ан табиғ и портокавалдық анастомоздар арқ ылы жү ре бастайды. Қ алыпты жағ дайда бұ л анастомоздар жұ мыс атқ армайды, ал портальдық гипертензияда бұ л анастомоздар қ ақ палық жү йедегi қ анның бiр бө лiгiн ө ткізе бастайды. Бұ л анастомоздар:

асқ азан-ө ң еш веналары
ректосигмоидалдық веналар
кiндiк венасы арқ ылы қ ұ рсақ тың алдың ғ ы қ абырғ асы веналарына қ ан таралуы, қ абырғ а аралық жұ п веналар
қ ұ рсақ қ уысының сыртына кететiн веналардың арқ ылы анастомоздары.

Портальдық гипертензияда кететiн негiзгi жол 80%-да – асқ азан-ө ң еш анастомозы. Сондық тан асқ азан мен ө ң ештiң кө к тамырлары кең ейiп, ө згерiске ұ шырайды да, қ ансырауғ а ә келiп соғ ады. Кө кбауыр венасымен қ ан жү рудiң бұ зылуынан кө кбауыр қ анғ а толып, кө лемi ұ лғ аяды да гиперспленизмге ұ шырайды. Гиперспленизмнiң негiзгi симптомдары: анемия, лейкопения жә не тромбоцитопения.

Портальдық гипертензияның белгiлері кө бiнесе З жастан асқ ан балаларда кездеседi. Бауыр iшi тү рiнде, ауруда цирроздың негiзгi белгiлерi анық талады жә не де, инфекциялық гепатиттен кейiн портальдық гипертензияның белгiлерi 6 айдан бастап 5-7 жылдан кейiн де байқ ала бастайды.

Клиникалық белгiлерiнде бауырдың улану симптомдары байқ алады. Ауру баланың ә лсiреп, ұ йқ ысы кө бейiп, асқ азанның тұ сында ауырлау сезiмi басталады. Ә лсiздiк, арық тау, тез шаршау, iштiң ауырсынуы, қ ұ рсақ аумағ ының ү лкеюi (iшек атониясы салдарынан қ ұ рсақ қ уысына газ жиналуынан немесе асцит - қ ұ рсақ қ уысына су жиналу салдарынан), диспепсиялық симптомдар, бас ауыруы, қ ансырау байқ алады. Баланың дене тұ лғ асының жалпы дамуы болуғ а тиісті дә режеден тө мен болады. Терiсi сарғ ыш тартады, iштiң жә не кеуде терiсiнiң қ ан (вена) тамырлары қ атты адырайып iсiнедi Бауырдың терең ө згерiстерге ұ шырауы кезiнде тамырлы " торшалар" немесе тамырлы " жұ лдызшалар" пайда болады. Бауырдың кө лемi ү лкейедi. Аурудың басында ол кө лемiн ұ лғ айтады, ал ауру асқ ынғ ан кезде кө лемi кiшiрейiп, басып қ арағ анда шетi қ атайып бiлеуленедi, алдың ғ ы бетi кедiр-бұ дыр болады. Кө кбауыр да ү лкейедi.

Ауру сезiмi бiресе оң жақ, бiресе сол жақ қ абырғ а астына қ арай тарайды. Нә жiс-тұ рақ ты емес, бiресе сұ йық, бiресе қ атты. Бала ө те кө п қ ұ сады, қ ұ сық қ а қ ан араласады, кейде қ ан ұ йып тү седi. Нә жiс қ ою қ ара тү стi болады.

Зертханалық талдамаларда бауыр қ ызметiнiң бұ зылу белгiлерi байқ алады: жалпы билирубин мө лшерi кө бейедi (ә сіресе кө беюi тура билирубиннiң артуы арқ ылы), альбумин жә не глобулин коэффициенттері азаяды, анемия (НВ-30-50-60 ө лшем бiрлiгiне дейiн тө мендейдi), лейкопения (3800-4900), тромбоцитопения (80-110 мың ғ а дейiн) анық талады.

Рентгенмен тексерудiң нә тижесiнде, ө ң ештiң iшкi қ абаты бедерінің (рельефiнiң ) бұ зылғ аны, адырайып, кең ейген қ ан тамырларын, ал спленопортографияда асқ азанның жә не бауыр қ алтасына жақ ын кө к қ ан тамырларының қ атты ү лкейгенi, олардың қ ұ рт тә рiздi ирелең деп жатқ ан контуры байқ алады.

Бауыр сыртындық портальдық гипертензиясының клиникалық белгiлері ө згеше болады. Алғ ашқ ы симптомдар баланың 3-5 жасында байқ алады, ө йткенi портальдық гипертензияның негiзгi себебi бауыр қ ақ пасы жү йесiнiң тамырларының iштен туа бiткен ақ ауларынан болады. Негiзгі симптом - спленомегалия бол5анды0тан, бауырдың улану симптодары анық талмайды. Бiртiндеп қ ансырау симптомдары байқ алады. Балада ә лсiздiк, оң жақ қ абырғ а астында – ауырлық сезімі, сол жақ қ абырғ а астында ауырсыну байқ алады. Кө к бауырдың ү лкеюiнен iштiң кө лемi артады. Кө кбауыр, периспленит салдарынан ө те ү лкейедi, қ атаяды, аз қ озғ алады. Бауырдың кө лемi ұ лғ аймайды. қ ан қ ұ рамында гиперспленизм салдарынан, анемия, тромбоцитопения жә не лейкопения анық талады.

Арнайы зерттеулерге - эндоскопия тә сiлiмен ө ң ештiң жә не асқ азанның iшкi шырышты қ абатын тексеруді жатқ ызуғ а болады. Ол кезде кө герiп ирелең деп жатқ ан қ ан тамырлары кө рiнедi. Мұ нымен қ атар, спленометрия тә сiлiмен қ ақ па қ ан тамырларыдағ ы қ ан қ ысымы анық талады. Бұ л ауруғ а, қ ан қ ысымының қ алыптағ ыдан (100-120 мм су бағ анасы) ө те жоғ ары, су бағ анасы бойынша 400-500 мм дейгейiне дейiн кө терiлуi дә лел бола алады. Бауырдағ ы цирроз ү рдісінiң дең гейiн бауырдың биопсиясымен анық тауғ а мү мкiндiк бар. Тiк iшектiң шырышты қ абатының қ ан тамырларының кең ейгенiн ректоромамоноскопия тә сiлiмен айқ ындайды.

Бұ дан басқ а, спленопортография, гепатомонометрия, мезентерико-портография, умбликопортография жә не т. б. тә сілдерді қ олдануғ а болады.

Емдеу. Қ ансырауды емдеуді консервативтiк тә сiлдермен емдеуден бастайды: қ анның ұ ю қ асиетiн арттыру, портальдық венадағ ы қ ысымды азайту, қ ансырау салдарынан кеткен қ анның орнын толтыру, ә ртү рлi гемостатик дә рiлердi: аскорбин қ ышқ ылы, аминокапрон қ ышқ ылы, дицинон, викасол, кальций хлоридiн енгiзу, сонымен қ атар жаң а цитратты қ ан қ ұ ю, портальдық қ ысымды азайту ү шiн питуитрин жiберу, ө ң ештiң iшiн қ атты суық сумен жуу қ ажет болса Блекмордың зондын қ олдану, эндоскопия тә сiлiмен қ анап тұ рғ ан кө к тамырлар ауданын спиртпен жуу. Консервативтiк емнiң ұ зақ тығ ы 48-72 сағ ат. Егер осы уақ ыт ішінде қ ансырау тоқ тамаса, операциялық ем қ олдану қ ажет.

Қ ан қ ысымын азайту ү шiн, ең тү бегейлі (радикалдық ) операция - жасанды портокавалдық анастомоз жасау. Спленореналдық жә не мезентерикокавалдық анастомоз жалғ ауларын салу да қ олданылады. Ал жедел асқ азан-iшек қ ансырауларында поллиативті операциялар жасалынады: асқ азанғ а жә не ө ң ешке қ ан бармау ү шiн Пациора-Таннер жә не Топшибашев ә дiстерiмен асқ азанның кең iген қ ан тамырларын байлайды.

Балалардағ ы Меллори-Вейс синдромы – асқ азанның шырышты қ абатының кенеттен тiлiнiп жарылуы. Кө бiнде бұ л тiлiну асқ азанның проксимальдық бө лiгiнде, немесе ө ң еш-асқ азан шекарасында байқ алады. Бұ л ауруды ең алғ аш Меллори жә не Вейс сипаттады. Балаларда бұ л ауру сиректеу, кө бiнесе 13-14 жастағ ы балаларда кездеседі. Бұ л синдром кө бiнесе қ атты жө телгеннен соң, астматикалық жә не эпилептикалық ұ стамадан кейiн, эпигастральдық аймақ қ а тұ йық соқ қ ы тигенде байқ алады. Меллори-Вейс синдромының патогенезi - кардиальды қ ақ пақ шаның (клапанның ) дұ рыс ашылмауынан, асқ азанның кардиальдық бө лiгiнің қ ысымы артуынан болады. Кенеттен асқ азанның жә не қ ұ рсақ қ уысының iшкi қ ысымының артуынан кардиальдық бө лiмде қ ақ пақ шаның жабылып, асқ азанның шырышты қ абатының жыртылуына ә келiп соғ ады.

Негiзгi клиникалық белгiлерi - қ ұ сық қ ұ рамында қ анның болуы, эпигастрий аймағ ында ауырсыну. Диагноз қ оюда эндоскопиялық тексеру қ олданылады. Асқ азанның кардиальдық бө лiмiнде асқ азанның ұ зына бойымен, ұ зындығ ы 1-5 см, кө лденең iнен 1-4 мм тiлiнулер анық талады.

Емдеу . Консервативтiк емдеу - эндоскопия кезiнде асқ азанның шырышты қ абатына қ ан тамырын тарылтатын дә рiлер жiберу (адроксан, адреналин новокаинмен бiрге), инджектор арқ ылы шырышты қ абатты 96⁰ спиртпен жуу, хлорэтил жә не аминокапрон сұ йық тығ ымен дә рiлеу. Сонымен қ атар, эндоскопиялық лазерлiк коагуляция жә не диатермиялық коагуляция жасалынады. Егер консервативтiк ем кө мектеспесе, операция жасалынады - лапаротомия – жоғ арғ ы гастротомия, жарылғ ан шырышты қ абатқ а тiгiс салынады. Артериялық қ ансырау болса - сол жақ асқ азан артериясына байлау салынады.

Балалардағ ы асқ азан жарасы – асқ азанның шырышты қ абатында дө ң гелектеу келген жара. Ауру кө бiнесе жеткiншек жастағ ы балаларда кездеседi. Балаларда, асқ азан жарасын бiрiншiлiк жә не екiншiлiк тү рлерi деп бө луге болады. Бiрiншiлiк асқ азан жарасының себебiн анық тау қ иын. Екiншiлiк асқ азан жарасында негiзiнде жара басқ а аурулардың салдарынан пайда болады.

Орналасуы бойынша: асқ азан жарасы, ұ лтабар жарасы; саны бойынша: бiр немесе бiрнеше жара; асқ ынуы бойынша: қ ансырау, тесiлу, тарылу деп бө лiнедi.

Балалардағ ы асқ азан жарасының себептерi мыналар:

жедел дамығ ан тыныс алу жетiмсiздiгi салдарынан болатын гипоксия
жедел қ ан айналымының бұ зылуы
операциядан кейiнгi септикалық жағ дай
ауыр жарақ аттан немесе ауыр кү йiктен кейiнгi жағ дай
жедел бү йрек жетiмсiздiгi
гормоналдық ө згерiстер мен бұ зылыстар
ауыр операциядан кейiн
дә рi-дә рмекпен улану.

Аурудың басталуы жә не алғ ашқ ы белгiлерi, баланың тамақ қ а тә бетiнiң нашарлап, ө ң i қ уарып, ә лсiреп, қ имылы баяулауы арқ ылы байқ алады. Қ анау белгiсi баланың қ ұ суы арқ ылы жә не нә жiстiң қ ара май секiлдi болып тү рленуi арқ ылы бiлiнедi. Байқ алатын ауыру кiндiк тү бiнде немесе асқ азан тұ сында (эпигастрийде) қ аттырақ сезiледi. Қ ұ сқ аннан соң баланың жағ дайы бiраз жең iлденедi. Iштiң ө туi сирек кездеседi. Қ ұ рсақ қ уысына жақ ын тұ рғ ан алдың ғ ы ет қ абаты қ атайып - перитониттiң белгiсi сезiлмейдi. Iшек iшiне қ ан ағ уына байланысты қ ан қ ысымы тө мендеп, тамыр соғ ысы жиiлейдi, толымы азайып, жұ мсарып, саусақ пен тез басылып қ алады. Бала ә лсiреп, қ уаң қ ы тартып, денесiнен суық тер шығ ып, сұ лық тү сiп жатады.

Зертханалық тексерудiң нә тижесiне анемияны, гемоглобин санының азайғ аны, ЭТЖ-ның (эритроциттердiң тұ ну жылдамдығ ының ) жылдамдағ аны кө рiнедi.

Рентгенмен, арнайы контраст зат жiберiп, тексергенде асқ азан мен ұ лтабардағ ы жараның орны кө рiнедi. Сонымен бiрге ұ лтабар буылтығ ының пішіні ө згередi. Қ азiргі кезде, диагнозды, эндоскопия тә сiлiмен иiлгiш аппаратттарды қ олданып анық тауғ а болады (фиброгастроскопия). Бұ л жағ дайда, асқ азан жарасы қ ызарып, бiлеуленiп iсiнiп тұ рады немесе фибрин пленкасымен кө мкерiлiп жатады. Осы арқ ылы ұ лтабар буылтығ ының тарылып, оның пішінінің ө згергендiгiн кө збен айқ ын кө рiп анық тауғ а болады. Кө п жағ дайда қ анталап тұ рғ ан қ ан тамырлары да жақ сы кө рiнедi. Асқ азан сө лiн арнайы тексергенде оның балалар жасына тә н ө згерiстерi байқ алады.

Емдеу . Балаларда асқ азан жарасын емдеу балаларда консервативтiк тә сiлдермен жү ргiзiледi. Ең алдымен тамақ тану режимi реттеледi, сонымен бiрге қ ан тоқ татуғ а арналғ ан дә рiлер (гемостатиктер) қ олданылады (10% хлорлы кальций, викасол, дицинон, аминокапрон қ ышқ ылы, желатин, қ ан қ ұ ю т. б. ). Егер қ ан тоқ татуғ а арналғ ан консервативтiк тә сiлдер кө мектеспесе, иiлгiш эндоскоп аппаратымен жараның маң ы таза спиртпен жуылады. Осы айтылғ ан емдеу тә сiлдерiн пайдаланғ анның ө зiнде, ары кеткенде 6-8 сағ ат iшiнде қ ан тоқ тамаса, балағ а операция жасалынады. Негiзгi операцияғ а жара орналасқ ан жерді тiгу жатады. Асқ азанды жә не ұ лтабарды кесу операциялары балаларда сирек қ олданылады. Бұ л шешiм бала операцияны кө тере алмайды деген ұ ғ ымнан емес, керiсiнше операциядан кейiн баланы консервативтiк емдеу арқ ылы жазуғ а болады, олардың регенеративтiк мү мкiндiгi зор деген тұ жырымғ а негiзделген.

Меккел дивертикулы (қ алташасы ) – iшек ө сiндiсi . Ұ рық тан нә рестені дамуы кезең iнде эмбриональдық ө зектер болады. Сары уыз ө зегi ұ рық бауына кiредi. Жатырдағ ы ұ рық (нә ресте) сары уыз ө зегi арқ ылы қ оректенедi. Сары уыз ө зегi сары уыз қ алтасымен жалғ асады. Ұ рық тың 3-5 айлығ ында сары уыз ө зегiнде керi даму ү рдісi жү рiп, жабылып қ алуғ а тиiстi. Сары уыз ө зегiнiң бiтелуінің бұ зылуынан бiрнеше ақ аулар пайда болуы мү мкін. Сары уыз ө зегiнің барлық бө лiмi толық жабылмаса - кiндiктiң толық жыланкө зi байқ алады. Ал егер проксимальдық бө лiгi жабылмаса, iшек ө сiндісі, яғ ни Меккель дивертикулы пайда болады. Алғ аш рет ащы iшек қ алташасын немiс анатомы Меккель 1809 жылы сипаттағ ан болатын.

Патологиялық секцияда жағ дайда Меккель дивертикулы 2%, ал операция кезiнде 0, 1-0, 3 % жиiлiкте кездеседi.

Бұ л ауруда, ащы iшекте, соқ ыр iшек пен Баугин қ ақ пасынан 60-120 см аралық та қ алташа анық талады. Оның пішіні цилиндр немесе конус тә рiздес. Дивертикул кiндiкпен байланыста болуы мү мкiн немесе бос болады. Меккель қ алташасының шырышты қ абатының қ ұ рамында гетеротопикалық жасушалар, тіндер болуы мү мкiн (асқ азан жә не асқ азан асты безiнің жасушалары). Осы жасушалар эрозияғ а ұ шырап, қ ансырау беруi мү мкiн.

Меккель қ алтасы тө мендегiдей асқ ынулар бередi:

дивертикулит
iшек ө тiмсiздiгi (странгуляция, инвагинация)
жара, iсiкке айналу.

Ауру негiзiнен 1-3 жастағ ы балалар арасында жиi кездеседi. Ауруғ а тө менгi iшек қ ансырауы белгiлерi тә н: баланың нә жiсiнде кө п мө лшерде, қ ан араласып шығ уы байқ алады, сә лден кейiн бала бозарып, ә лсірей бастайды, есiнеп ұ йқ ысы келедi, басы ауырады, шө лдейдi, қ ан қ ысымы тө мендеп, жү рек соғ ысы жиiлейдi, кей уақ ытта кiндiк тү бiнде бiрқ алыпты сыздағ ан ауыру сезiмi пайда болады. Баланың iшiн сыйпап, саусақ пен басып тексергенде, iш пердесiнiң қ абынғ ан белгiлерi анық талмайды. Ауру сезiмi, кө бiнсе кiндiк тү бiнде айқ ынырақ байқ алады. Бауыры, кө к бауыры ү лкеймейдi.

Зертханалық тексерулер зерттеулердiң қ орытындысынан анемияны, лейкоцитозды, эритроциттердiң санының 2-1, 5 миллион дең гейге дейiн азайғ аны байқ алады. Рентгендік тексерулердiң нә тижесiнен айтарлық тай ө згерiстер табылмайды.

Сенiмдi жә не арнайы тексеру жолы жоқ болғ андық тан сә йкес, диагноз анық талмағ ан жағ дайда, қ ұ рсақ бетін тiлiп ашып, арнайы кө збе кө з тексеру қ ажет.

Емдеу: iш ағ залары, асқ азан жә не iшектердiң қ анауы кезiнде, зерттеулердi жү ргiзумен қ атар, консервативтiк емдеу де жү ргiзiледi. Ол ү шiн қ ан тамырларына қ ан, плазма, дицинон, хлорлы кальций, аминокапрон қ ышқ ылы секiлдi қ аннан алынғ ан заттар, тү рлi қ ан ұ йытуды кү шейтетiн дә рiлер егіледi.

Алайда, Меккел дивертикулы кезiнде консервативтiк ем аса жақ сы нә тиже бере алмайды. Сондық тан, операция жасап емдеу негiзгi ем жолы болып табылады – лапаротомия арқ ылы дивертикулды қ иғ аштап кесiп алып тастау.

Меккел дивертикулын (Меккел қ алташасын) кесiп алу жә не тiгу iшектi тарылтпайтындай етiп жасалуы керек. Операция кезiнде, Меккел қ алташасын, қ осымша iшектерден бітімді ажырату аса маң ызды.

Меккел қ алташасына арнайы қ ан тамырлары келмейдi, ол iшектiң шажырқ айғ а қ арсы бө лiгiне орналасады. Қ осымша iшек шажырқ ай жақ та орналасып, оғ ан арнайы қ ан тамырлары келедi.

Тiк iшек ө скiнi (полип). Ауру, балалардың жасына байланысты емес, дегенмен 2 мен 8 жастағ ы балалар арасында жиiрек байқ алады. Науқ астың алғ ашқ ы белгiсi – ү лкен дә реттен соң тiк iшектен ал қ ызыл қ ан шығ уы. Қ анның кө лемi 1-3 тамшыдан бiрнеше миллилитрге дейiн. Қ анның кө п кө лемде жә не жылдам кетуі ө скiннiң тү бiнен жұ лынып кеткен кезiнде байқ алуы мү мкiн. Қ алғ ан уақ ытта қ ан кенет дә ретке отырумен, яғ ни полипті нә жiстiң жарақ аттауына сә йкес келедi. Егер балада қ ан кету ү рдісі ұ зақ уақ ытқ а созылатын болса, науқ ас ә лсiреп, бозарып, басы айналып, жү регi айнып, лоқ сып, қ ұ сатын болады. Диагнозды анық тауғ а баланың ә лсiн-ә лсiн ү лкен дә ретке отыруы, дә рет соң ында тiк iшектен қ ан кетуі, баланың бозарып ә лсiзденуi, қ ан қ ысымының тө мендеп, тамыр соғ ысыың жиiленуi кө мегiн тигiзедi.

Зертханалық тексерулерде қ анда анемия ү рдісі басталғ аны анық талады.

Рентгендік зерттеу барийдiң ерiтiндiсiн тiк iшекке арнайы тү тiкше енгiзу арқ ылы жасалынады. Бұ л тә сiл ирригография деп аталады. Егер, тiк iшекте немесе жуан iшектiң басқ а бө лiктерiнде полип (ө скiнше iсiк) кездесетiн болса, iшектердiң рентген суретiнде дө ң гелекше тү рiндегi қ осымша кө ріністер пайда болады.

Арнайы тексерудi, тiк iшектiң iшiн сұ қ саусақ пен барлау, ректоманоскопия тә сiлiн қ олданып iшектiң iшiн кө ру арқ ылы жү ргiзедi. Сұ қ саусақ пенен тік iшектiң iшiн зерттегенде полип саусақ қ а сезiледi. Ал ректоманоскопия тә сiлмен полиптi қ арағ анда, ол, қ алыпты шырышты қ абат тү рiне қ арағ анда алқ ызыл тү стi болып айқ ындалады.

Емдеу . Тiк iшектiң iшiн клизма арқ ылы арнайы тазалағ ан соң, ректороманоскоп арқ ылы полиптi тү бiнен тiге байлап кесiп тастау қ ажет (полипэктомия). Полиптiң орнына 2-3 кү нге дейiн майлы тампон (Вишневский майы) қ алдырылып, ауыздан сұ йық тамақ беріледі жә не клетчаткалы тамақ беру тоқ татылады. Содан кейін, 2-3 кү н бойы, пiсiрiлген ет тағ амдары беріледi.

Спецификалық емес жаралы колит. Аурудың мұ ндай тү рі 7 жасқ а дейiнгi балаларда жиi кездеседi. Ауру тө менгі энтериттiң немесе энтероколиттiң белгiсiмен басталады. Нә жiске алқ ызыл қ ан қ осылып, кейде оғ ан iрiң мен шырыш немесе iрiмтiк шырыш араласып шығ ады.

Iштегi ауру сезiмi кү нiне 5-15 ретке дейiн болатын сұ йық дә реттің (нә жiстiң ) пайда болуымен, тенезм секiлдi iштiң бү рiп ауыруы арқ ылы байқ алады. Бала қ атты азып, салмағ ын жоғ алтады.

Зертханалық ә дістермен тексергенде гипохромдық анемия, лейкоцитоз, ЭТЖ-ның жылдамдағ аны кө рiнедi. Сонымен бiрге, тұ здардың алмасу ү рдісі бұ зылып, гипопротеинемия мен гипохлоргидрия байқ алады.

Рентген ә дісiмен тексеру. Тексерудi жуан iшекке барийдiң еретiндiсiн жiберу (ирригография) арқ ылы iске асырады. Онда iшек қ ысқ арып, тарылып тұ рғ андай, гаустрациясы жә не қ абырғ аларының керiлуi азайғ андай белгi кө рінедi. Мұ нымен бiрге, iшектегi контраст заттардың жү руi де баяулайды, пневдополипоз белгiсi табылады.

Арнайы тексеру - ректомоноскопия арқ ылы жү ргiзiледi - шырышты қ абаттан жарақ аттың, немесе эрозияның белгiсi кө рiнедi. Аспирациялық биопсия жасау арқ ылы диагноз толық анық талады.

Емдеу. Емдеу негізінен консервативтiк ә діспен жү ргiзiледi. Iшектегi жара тесiлген жағ дайда ғ ана хирургиялық емдеу тә сiлi қ олданылуғ а тиiс.

Тiк iшектiң тiлiнуi. Ауырғ ан балалардың алғ ашқ ы З жасында нә жiс қ атпасы жиi кездеседi. Алғ ашқ ы белгiлерi, бала нә жiсiнiң тас тү йiн болып қ атып қ алуы, оның бiрнеше кү нге дейiн байқ алмауы секiлдi белгiлермен басталады. Қ атып қ алғ ан нә жiс тiк iшектiң шырышты қ абатын жарақ аттайды. Кей жағ дайларда, диспепсия кезiнде тiк iшектің тiлiнуi байқ алуы мү мкiн, ө йткенi созылмалы диспепсияда, iшектiң шырышты қ абаты iсiнiп қ абынады да тез жарақ аттанады. Тік ішектің тілінуі, кейде ішек қ ұ рттары пайда болғ анда, iшi ө тiп ауырғ аннан кейiн де кездеседi.

Қ ан кету белгiсi алқ ызыл тү стi қ анның нә жiспенен араласып шығ уы арқ ылы, немесе нә жiстен соң 2-3 тамшы қ анның шығ уы арқ ылы бiлiнедi. Диагнозды анық тауғ а негiз болатын белгiсiне нә жiс шығ ар кезде байқ алатын, қ атты қ озып бiлiнетiн ауру сезiмiн жатқ ызуғ а болады. Сонымен бiрге сұ қ саусақ ты тығ ып, тік iшектiң сфинктерiнiң жұ мыс атқ ару мү мкiндiгiн анық тағ анда, оның тонусының қ атты кү шейгендiгi байқ алады. Балалар мазасызданады, дә ретке отырғ ан кезде жылайды, отырғ ылары келмейдi, нә жiсте қ ан тамшылары анық талады.

Зертханалық талдамаларда аса қ атты ө згерiстер байқ алмайды, кейде қ ан азайып анемияның бар екені анық талады.

Арнайы тексерулердi тiк iшектi мұ қ ият тексеруден бастағ ан жө н. Тiк iшектiң шығ ар ауданының қ ыртыстарын кең iрек ашып, кө збен кө ру керек, осы қ ыртыстардың арасынан ұ зына бойымен орналасқ ан жарақ ат iздерiн, айналасының қ анталап, қ ызарып тұ рғ анын байқ ауғ а болады. Кейде жарақ аттың орны фибрин пленкасымен жабылып тұ рады.

Емдеу. Емдеудi, баланың тамақ тану тө зімінен (режимiнен) (кө кө нiс шырындары, вазелин майы, т/. б. ), iштiң ә р тү рлi жұ қ палы ауруларғ а қ арсы қ олданылатын емдерден бастайды. Сонымен бiрге, баланың нә жiсiн жұ мсартып, ү лкен дә ретке отырудың кү нделікті болуын болуын қ амтамасыз ету қ ажет. Фурацилин, калий перманганаты бар жылы ваннағ а отырғ ызады, ауырсынуды басу ү шiн новокаинмен электрофорез жасайды. Анестезин, левомицетин араласқ ан балауызды тік iшектiң iшiне енгiзсе, ол тік iшек жарығ ының тез жазылуына ә сер етедi. Кейде тік iшектiң (жиырылғ ыш аппаратын) сфинктерiн қ атты керу iшектiң жарасын тездетiп жазуғ а мү мкiншiлiк жасайды. Сонымен қ атар, тік ішек жарасы астына 70⁰ спирт жіберіледі.

Ащы iшек пен тоқ iшектiң қ осарлануы. Даму ақ ауларында мұ ндай қ осарлану 75% жиiлiкте кездеседi. Кө бiнесе iшек қ осарлануы мық ын iшекте болады. Iшектердің қ осарлануы келесi асқ ынуларды бередi:

қ ансырау
iшек ө тiмсiздiгi
перитонит.

Клиникалық белгiлерi. Іш ауырсынуы, қ ұ су, нә жiсте қ ан болуы, қ ұ рсақ қ уысында iсiктiң анық талуы.

Iшек қ ансырауының себебi - шырышты қ абат жасушаларының эктопиясы салдарынан пайда болғ ан эрозияның жарағ а айналып, қ ансырауы.

Диагностикасы - лапароскопия.

Емдеу – лапаротомия, iшекдің қ осарланғ ан бө лiктеріне резекция жасау, оларды бiр-бiрiне қ айта жалғ ау.

Iшек ангиоматозы жә не Рандю-Ослер синдромы . Бұ л ауруларда iшектiң шырышты қ абатында қ ансырағ ан телеангиоэктазиялар болады. Диагноз қ ою ө те қ иын. Жас нә рестелерде кө бiне бала шетiнеуiне ә келiп соғ ады, диагноз тек анатомиялық секцияда кө рiнедi. Консервативтi ем қ олданылады.

Пейтц-Егерс синдромы - ащы iшек пен мық ын iшектiң полипозы. Бұ л ауруда сонымен қ атар, ерiн мен ауыз қ уысының шырышты қ абатында, терiде пигменттi дақ тар байқ алады. Полиптер асқ азанда жә не тоқ iшекте болады. Полиптiң кө пшілігінде6 емдi чистотел тұ нбасын iшу арқ ылы тек консервативтi жү ргiзедi.

Геморрагиялық васкулит (Шенлейн-Генох ауруы) - iш ағ заларының ауыруы арқ ылы бiлiнетiн тү рi. Бұ л ауру балалардың жасына қ арамай кездесе бередi. Аурудың алғ ашқ ы белгiлерi баланың iшiнiң кебiң кiреп, тамыр соғ ысы жиiлеп, қ ан қ ысымының тө мендеп, дене қ ызуы 38-40⁰С дең гейiне дейiн кө терiлуі. Дене терiсiнде, қ анталағ ан ө те нә зiк қ ан ұ ю белгiсi бiлiнiп, оғ ан қ оса iш қ ұ рсағ ында бү рiп-бү рiп ұ стайтын ауырсыну сезiмдерінің қ озуы арқ ылы пайда болуыбайқ алады.

Аурудың негiзгi белгiсi қ ан араласқ ан қ ұ сық пен нә жiстiң пайда болуы. Мұ нымен бiрге гемартроз, геморрагиялық плеврит, қ ынаптан қ ан ағ у, геморрагиялық диффузды гломерулонефриттердiң белгiсi де болуы мү мкiн.

Объективтiк тексерудiң нә тижесiнде iштiң кеуiп, сыздап ауырғ аны бiлiнедi, тамыр соғ ысы жиiлейдi жә не жұ мсарады. Бала қ ұ сады, ыстығ ы ө те жоғ ары дең гейге - 38-40⁰С-қ а дейiн кө терiледi. Зертханалық тексерулер кезiнде қ ан талдамасында гипохромдық анемия, солғ а жылжығ ан нейтрофилдiк лейкоцитоз жә не эозинофилез кө рiнедi. Қ анның ұ юы, қ анау ұ зақ тығ ы қ ан ұ йындысының ретракциясы қ алыпты дең гейден ө згермейдi.

Қ осымша зерттеудi лапароскопия жасау арқ ылы жү ргiзуге болады. Бұ л тә сiл басқ а жолмен диагнозды анық тай алмағ анда iске асырылады.

Емдеу консервативтiк жолдармен жү ргiзiлуге тиісті

Науқ асқ а қ ан тамырларындағ ы сiң iрлi тiндердi қ алпына келтiретiн дә рiлер кө птеп берiледi. Мұ ндай дә рiлердiң қ атарына аскорутин, хлорлы кальций, гистаминге қ арсы дә рiлер, витаминдер, глюкокортикоидтар енедi.

Гемофилия . Барлық жастағ ы балаларда кездесетiн ауру, алайда негiзiнен 2-4 жастағ ы ер балаларда байқ алады.

Аурудың алғ ашқ ы белгiлерiне кiндiк жарасының ұ зақ қ анауы (бұ л 4-6-ші кү ндерi кiндiк жарасы пайда болғ ан уақ ытта бiлiнедi - Шлоссман белгiсi) жә не тiс жарғ ан кезiндегi ұ зақ қ анау белгiлерi жатады.

Қ ан ағ у белгiлерi, қ ан аралас қ ұ су немесе нә жiстiң қ ан аралас болуы мү мкiн. Бұ ғ ан клизма жасау, ө ң ешке тү тiкше қ ою секiлдi адамғ а аса қ аупi жоқ iс-қ имылдар да ә сер етуi ық тимал.

Негiзгi ерекше белгiсiне - тiзе, шынтақ жә не тағ ы басқ а да буындарғ а қ ан қ ұ йылуы жатады. Бұ рындарда қ анның жиналуы, осы буындардағ ы ауру сезiмiнiң қ атты бiлiнуi, дене қ ызуының кө терiлуi жә не кейiнiрек буындардың пішінінің ө згеруi арқ ылы бiлiнедi. Қ ан жиналу, иық буын айналасындағ ы ет пен терiнiң арасында да байқ алуы мү мкiн.

Зертханалық тексерулер жү ргiзгенде, қ анның ұ ю уақ ытының ұ зарғ аны, ал қ ан ағ у ұ зақ тығ ы мен ұ йығ ан қ анның ретракциясының ұ зақ тығ ы қ алыпты дең гейде кездеседi.

Емдеу консервативтiк тә сiлдермен жү ргiзiледi. Ол гемофилияның А жә не В тү рлерiне қ арай ерекшеленедi. Егер гемофилиия А болса - VШ фактордың аз болғ аны. Емдеу ү шін қ оюланғ ан (концентрат тү рiндегi) VШ факторды қ анғ а қ ұ ю, гемофилияның бұ л тү рiн емдеуде революциялық тә сiл болды. Бұ л фактор лиофилизiрленген гемофилияғ а қ арсы қ анның плазмасын қ ұ ю арқ ылы iске асырылады. Плазманы (қ ан сарысуын) жетiсiне 2-3 рет қ ұ ю қ ажет, мiне осы жағ дайда ғ ана қ ан тоқ тату ү рдісі ө з қ алпына келедi. Қ ұ юғ а керектi плазманың кө лемi мына формула арқ ылы анық талады:

Е = ТŠ 0, 50 х Х

Е - VШ фактордың керектi кө лемi (бiрлiк тү рiнде)

Т - баланың денесiнiң массасы (кг)

Х - кө бейтуге қ ажеттi VШ фактордың қ алыпты жағ дайғ а қ арағ андағ ы пайыздық шамасы.

Егерде гемофилия IХ фактордың жетiспеуiнен байқ алса, ол гемофилия " В" деп аталады. Гемофилия " А" -ғ а қ арағ анда ол 5 есе аз кездеседi. IХ фактордың тұ рақ тылығ ының мығ ым екендiгiн ескере отырып, емдеу нә тижесiнде оны бiр рет қ ұ юмен шектелуге болады. Гемофилияның ендi бiр тү рi Виллебрандт ауруы деп аталып жү р. Бұ л ауру сирек кездеседi, негiзгi белгiсi қ ан ағ удың ұ зақ тылығ ымен байқ алады. Ауруды, VШ фактордың азаюымен қ атар, тромбоциттердiң ұ стамдылығ ының нашарлауы қ оздырады. Гемофилияның алғ ашқ ы 2 тү рiнен айырмасы буындарғ а қ ан жиналу, гематурия, қ ан қ ұ су белгiлерiмн бiлiнедi.

Емдеу қ ажет мө лшерде VШ факторды немесе криопреципитатты қ ұ ю арқ ылы жү ргiзiледi.

Кератиндi ретикулогистоцитоз (Гоше ауруы) . Ауру мектеп жасындағ ы балаларда кездеседi, науқ асқ а шалдық қ ан бала бозарып, шаршап, жү регi айнып, ә лсiрей бастайды жә не қ атар iш қ ұ рсағ ының сол жақ бө лiгi ү лкейiп iсiнiп кетедi. Біраздан соң айтылғ ан белгiлерге қ ан қ ұ су, мұ раннан, жатырдан, қ ынаптан қ ан кету белгiлері қ осылады.

Гоше ауруының басты белгiсiне - науқ астың ө з жасындағ ы балалардан қ алың қ ы ө суi, терiсiнiң қ ою лимон тү стiден қ ара қ ою, қ ола тү ске дейiн боялуы жатады. Аурудың бауыры ү лкейедi, соғ ан қ арамастан науқ ас сарғ айып, iш қ ұ рсағ ына сарысу жиналмайды.

Зертханалар тексерулер жү ргiзгенде қ ан талдамасында гипохромдық анемия, лейкопения жә не тромбоцитопениялар анық талады.

Сү йектердi рентген тә сілiмен зерттегенде жалпы остеопорозды немесе сү йектi ұ зыннан бойлағ ан периосталдық реакция табылады.

Арнайы зерттеудi, кө к бауырды немесе бауырды, сү йектердi инемен шаншып, онан алынғ ан тiндi микроскоппен тексеру арқ ылы жү ргiзедi. Осы зерттелген тiндерден кератин жиналғ ан Гоше клеткалары табылса, аурудың диагнозы толық анық талғ ан болып саналады.

Емдеу жолы хирургиялық тә сiлмен атқ арылады. Ең тиiмдi ем - кө к бауырды алуғ а негiзделген спленэктомия операциясы.

⇐ Предыдущая 12