Сөз зергері.

Ү ндестік деген екі дауыстың бірдейлігі емес, ең кемі екі тү рлі

дауыстың қ иысуы емес пе. Сө з кө ркемдігі осы мінездес. Бір сө з

бір сө зге жарығ ын да тү сіріп тұ рады, кө лең кесін де тү сіріп тұ рады.

Ғ. Мү сірепов

Жоспар:

I. Ғ. М. Мү сірепов –ұ лттық сө з ө неріндегі зор тұ лғ а.

1. Жазушы шығ армаларындағ ы дә уір шындығ ы.

2. Ана тақ ырыбы.

3. Зергердің зері.

II. Жақ сының аты ө лмейді, Ғ алымның хаты ө лмейді.

(Халық даналығ ы)

Ұ лттық сө з ө неріндегі зор тұ лғ а, ә дебиетіміздің дү ние жү зілік аренағ а шығ уында ө зіне лайық елеулі ү лесі бар, іргелі кө ркем сө з шеберлерінің бірі- Ғ абит Мү сірепов.

Ғ. Мү сірепов ана тіліміздің ел танығ ан шебері. Оның ә йгілі ә ң гіме, пьеса, романдары ел ө мірінің ең бір елеулі кезең дерін – дала азаматының рухани ө згерісін, қ илы-қ илы қ ия белін суреттейді. Жазушы ақ иқ ат ғ ұ мыр кешкен, қ иын-қ ыстау сә тте азаматтық ер тұ лғ асынан айнымай, алыс-жақ ынды болжап, адалдық тан ауытқ ымай ө ткен абзал жазушы, таза сезімді азаматтық ты жырлап ө ткен ақ ын жанды қ алам иесі.

Ә дебиетке 20 жылдардың екінші жартысынан келген жазушылық жолын, алғ ашқ ы қ ұ тты қ адамын проза жанрының ішінде ә ң гіме жазудан бастағ ан жазушы шығ армаларында халқ ымыздың басынан ө ткен тағ дыр- талайын, тартыс, кү реске, арпалыс айқ асқ а толы ө мірі кең суреттеледі. Жазушы калхоз тақ ырыбына алғ аш қ алам тартқ ан жазушылардың бірі. Тарихи шындық ты жоқ етуге болмайды, ол кезде жазғ ан ақ ын-жазушыларымыздың барлығ ы да жаң а орнағ ан қ оғ ам дә уір кө рінісін романтикалық сарында кө рсету арқ ылы жаң а образдарды жасап, жаң а салт-дә стү р, тұ рмыс-тіршілікті жаң аша суреттеу ә дісі болғ ан еді. Ол кездегі кө ркем ә дебиетте жаң а дә уірді орнатуғ а қ атысқ ан жү йрік тұ лпар, отарба, экспреске тең еп суреттеп жатса, Ғ абит Мү сірепов ерекше толқ ын бейнесінде символдық образ жасап, алғ ашқ ы адымын «Тулағ ан толқ ында» деп атады. Ғ асырлар бойы аналық мейірімін тө ккен, арулар махаббаты болып жырланып келе жатқ ан ә йелдер бейнесін ертеде тек бас бостандығ ын аң саушы, ерге серік ақ ылшысы, сү йкімді сұ лу жар ретінде суреттесе, Ғ абит Мү сірепов шығ армаларында ана мен арулар бү кіл қ оғ ам ө міріндегі тіршіліктің тұ тқ асы, адам баласы бойына адамгершіліктің рухын, нә рін тартушы, қ оғ амды ө ркендетуге ү лесін қ осатын кү штің бірі деп кө рсетіледі. Ә рине, шындық тан аулақ тай алмаймыз, қ андай ғ ана адам болмасын, Абай атамыз айтқ андай: «Адам баласына ү ш алуан адамнан мінез жұ ғ ады. Ата-анадан, ұ стазынан, қ ұ рбысынан, ә сіресе солардың қ айсысын жақ сы кө рсе, соғ ан кө п еліктейді», -деген екен.

Ендеше, ә уелі кезде М. Горький жазғ ан ана туралы ә ң гімелерінің аудармасын жасап ү йренсе, артынан ө зі де ана туралы жаза бастады. «Ашынғ ан ана» Қ анапияның , «Ер анадағ ы» Натальяның, «Ананың анасындағ ы» ана бейнелерінен бастап, ананың алып кү ш екенін, адамгершілік қ асиетті ананың ақ сү тімен даритын, батырлық пен ақ ындық қ а, шешендік пен кө семдікке, ерлік пен елдікке тә рбиелейтін иегері-ана екенін кө рсете жазғ ан. «Ананың анасы» ә ң гімесінде:

«Білектің кү шін найзаның ұ шын кү ші тең деске, не иығ ы тең деске жұ мсағ ан жоқ сың дар. Жағ аласқ ан жау емес, жалбарынғ ан сор емес пе.... Қ ұ лғ а қ осақ тап қ ызымды ә кетіп барасың дар, бұ ларың да ерлік пе, ә ділдікке жараспайды..... қ ызымды алып қ айтамын», - дейді.

Осы сө йлемдерде ана қ аншама тә рбиенің кө зін ашты, қ азақ жігіттерінің қ андай болуын ескертті, ә ділдік, ерлік дегеннің қ асиетін айта келіп, осы қ олды басқ арып келген, жау қ уып, ел қ орғ ап жү рген жігіттердің басқ арушысы Жалпақ балуан-батырлардың да есіне сала кетті, яғ ни ессіз есерлер тә рбиелемей, ел қ орғ айтын нағ ыз ә діл де ер азаматтарды баулуын батыл айтады. Ана кімге болса да ана, қ ай ана болса да бала тә рбиесіне назар аудармай қ оймайды ғ ой. Сол кө ріністі осы шығ армадан да кө реміз.

«Менің атым-ә йел, мына қ ыздың анасымын. Бә рің де анадан тудың дар! Анамен алыспайды да. Нең бар еді менің жалғ ызымда?! Кел, ботам, ө зіме! » деп қ алай батыл, қ алай ержү ректілікпен айтады. Бұ л сияқ ты ананың ерлігін, ананың батылдығ ын, ананың алып кү ш екендігін суреттеген кө ріністі бұ дан кейінгі ана туралы шығ армаларында да кө рсете білген. Дү бірлі, дауылды жылдардан, «тар жол, тайғ ақ кешуден ө тіп, кең ө мірге қ адам басқ ан кезең де жаң а ө мір, жаң а тұ рмыс, жаң а адам образын жасауды міндет еткен кезең де, Ғ абит Мү сірепов те бірнеше ә ң гіме, новеллалар жазды. «Қ ос шалқ ар», «Шұ ғ ыла», «Талпақ танау», «Алғ ашқ ы адымдар», «Кө к ү йдегі кө ршілер» т. б. ә ң гімелер жазды. «Алғ ашқ ы адымдағ ы» Ақ ан мен Қ иналғ ан, «Кө к ү йдегі кө ршілердегі» Сә рсен, «Талпақ танаудағ ы» Сә ден т. б. кейіпкерлер –қ азақ кедейлерінің қ алың кө пшілігінің жан-кү йін баяндайтын жаң а образдар. Бұ л шығ армалардың негізгі тақ ырыбы ауыл адамдарының ө мір тіршілігі болғ анымен, образдарды суреттеу жағ ынан ә р адам бейнесі ә р кейіпте кө рсетіледі. «Талпақ танау» ә ң гімесін оқ ып отырғ анда ақ аң қ аулығ ы, адалдығ ы, кең пейілдегі кө рініп тұ рса, екінші жағ ынан қ азақ халқ ына тә н қ атты қ алжың, ә демі ә зіл кү лкі, ойнақ ы ә жуа кө ң ілің е бірден ұ ялап, ө зің де еріксіз кү ліп жібересің.

- Осы да мал ма?

- Мү мкін, мал шығ ар......

- Азуы малғ а ұ қ самайды-ақ....

- Тұ яғ ы айыр, қ ойғ а ұ қ сайды...

- Тек, қ ойғ а тең емеші кә пірді....... деген ү зінділерде кә дімгі ауыл қ азағ ының

ертеректегі бейнесі кө рініп тұ р, айшық ты тілмен, ә демі ә зілмен бейнелейді.....

Ғ. Мү сірепов ө мірдің қ андай саласында болсын қ ұ діретті кү ш-халық, ең бек ерлері екенін бірінші орынғ а қ ояды. Жастарғ а халық бақ ыт ү шін кү ресе білуге, Отанын, халқ ын сү йе білушікке тә рбиелейді. «Бү кіл жер жү зілік аренағ а кө терілген кө п жанрлы кемеліне келген, профессионалды қ азақ ә дебиетін Ғ абит Мү сіреповтің қ аламынан шың далып шық қ ан кө ркем туындыларсыз таныту мү мкін емес»-дейді М. Қ аратаев ағ амыз. Халық бейнесін халық ортасынан алып суреттеп, біз сияқ ты жас ұ рпақ қ а ү лгі етіп кө рсетіп, халқ ын ойлаушы, елім деп ең іреп туғ ан, бар бойындағ ы кү ш- жігерін, ақ ыл-қ айратын, мейірім-парасатын, керек десе қ ыршын тә тті ө мірін халық бақ ытты ү шін қ иятын ел азаматтары етіп суреттейді. Осының сипаты сияқ ты «Қ азақ солдаты» романындағ ы ерлікті Ғ. Мү сірепов ө зі былай дейді:

«Еліріп келе жатқ ан жауды есең гіретіп жіберген жау жағ асына мық тап жармасқ ан темір қ ол, жау қ олына шорт етіп тиген шойын жұ дырық -ә лем айызын ә лем тү гел қ андырып, дү ние жү регінен мә ң гі ұ мытылмас орын алғ ан 28 жас Қ азақ стан ұ лдары да!!! Тартыста таймайтын, жық пай тынбайтын, айтса тынбайтын елдің ұ лдары екендіктерін кө рсетті»- деген ойларынан бү кіл роман кө рінісі толық жайылып, тақ ырыбы айқ ындалып, терең де мағ ыналы, кө ркем сө з зергері екендігі айнадай жарқ ырайды. Ғ абит Мү сіреповтің шығ армаларының тілі жең іл де терең мағ ыналы, мазмұ нды ә рі ырғ ақ ты, сазды болып келеді. Осындай бағ а жетпес сом шығ армаларды тудырғ ан сара сө здің сардары – Ғ абит атамыз ө з оқ ырмандарымен бірге мә ң гі мың жасайды. «Ғ алымның хаты ө лмейді, жақ сының аты ө лмейді» дегендей жазушы аты ешқ ашан ұ мытылмайды.