IV. Сергіту сәті

Сабақ тың тақ ырыбы: Электрондық кестелерді редакциялау жә не пішімдеу.
Сабақ тың мақ саты:
Білімділік: Оқ ушылардың ЕХСЕІ кестелік процессоры, негізгі тү сініктер мен амалдар, Excel мү мкіндіктері, жұ мыс кестесінің элементтері, жаң а қ ұ жатты сақ тау, қ ұ ру, ашу, берілгендерді енгізу жә не оларды редакциялау туралы білімдерін ө здігімен қ алыптастыру.
Тә рбиелік: Компьютермен ұ қ ыпты жұ мыс жасауғ а, жан – жақ ты болуғ а, ө з бетімен жұ мыс істеуге тә рбиелеу.
Дамытушылық: Оқ ушылардың кө ре жә не ести отырып, есте сақ тау жә не кө ру қ абілеттерін дамыту, ойындар арқ ылы пә нге деген қ ызығ ушылығ ын арттыру.
Сабақ тың типі: топтық жұ мыс, топтар жаң а тақ ырыпты тү сіндіреді, ө зін-ө зі бағ алау
Пә н аралық байланыс: тарих
Сабақ тың тү рі: аралас сабақ
Сабақ тың ә дісі: Практикум элементерінің кө мегімен демонстрациялау, баяндау арқ ылы тү сіндіру.
Сабақ та қ олданылатын кө рнекі қ ұ ралдар: Компьютер, оқ улық, интерактивті тақ та
Сабақ тың барысы:
Ұ йымдастыру кезең і: 1. Сә лемдесу, тү гелдеу.
2. Оқ ушылардың қ ұ рал – жабдығ ын тексеру.
3. Оқ ушылардың назарын сабақ қ а аудару.

I. Ү йге берілген тапсырманы тексеру.
Ө ткен тақ ырыптар бойынша оқ ушыларғ а сұ рақ тар қ ойылады:

1) Электрондық кестелер қ айда қ олданылады?
2) Excel программасын қ алай іске қ осамыз?
3) Excel мен Word процессорынан айырмашылығ ы атаң ыздар?
4) Excel-дің жұ мыс кітабы дегенді қ алай тү сінесің дер?
5) Бағ ан мен жолдардың қ иылысы қ алай аталады?

Ү йге берілген тапсырманы тексеру мақ сатында оқ ушылардан тест алынады. 7 сұ рақ тан қ ұ ралғ ан тест.
1. Іргелес ұ яшық тардың вертикаль бірлесуі?
а) жол
ә ) бағ ан
б) сызық тық кесте
в) тіктө ртбұ рышты кесте
2. Іргелес ұ яшық тардың горизонталь бірлесуі?
а) жол
ә ) бағ ан
б) сызық тық кесте
в) тіктө ртбқ рышты кесте
3. Microsoft Excel дегеніміз:
а) мә тіндік редактор
ә ) кестелік процессор
б) вирустан қ орғ ау программасы
в) барлық варианты дұ рыс
4. Электрондық кестеде дерек сақ тауғ а арналғ ан ең кіші элементі:
а) бағ ан
ә ) жол
б) ұ яшық
в) ұ яшық тар диапазоны
5. Кестелік процессор – бұ л … жұ мыс жасауғ а негізделген программалық қ ұ рал
а) Кестелік мә ліметтермен жұ мыс жасауды қ амтамасыз ету
ә ) Мә тіндерді қ ұ ру жә не редактілеу
б) Кестені сақ тау
в) Кең кө лемдегі ақ параттық массивтерді басқ ару
6. MS Excel бағ дарламасының кестесінде жеке ұ яшық ты кө рсететін, жолдың номері мен бағ ананың атын білдіретін ол -…
а) есептеу нә тижесі
ә ) ұ яшық қ а енгізілген формула
б) ұ яшық адресі
в) операндтар
7. Бесінші жол мен ү шінші бағ анның қ иылысуында тұ рғ ан ұ яшық тың адресі:
а) 5С
ә ) С5
б) 3Е
в) Е3
6-7 сұ рақ дұ рыс болса – 3 балл- “5”
4-5 сұ рақ дұ рыс болса – 2 балл – “4”
3 сұ рақ дұ рыс болса – 1 балл – “3”

II. Электрондық кесте сө зіне ассоциация жасау

III. Мағ ынаны тану. Оқ ушыларғ а мә тін таратылады. «Балық қ аң қ асы», «Кластер» ә дістері бойынша презентация жасап, постер қ орғ айды (тө менде мә тіндер берілген):

Электрондық кестелер
1980 жылы кестелік процессорлардың пайда болуы кестелік қ ұ жаттарды компьютердің кө мегімен ө ң деуге мү мкіндік туғ ызды.
Кесте – ақ параттың жолдар мен бағ андарда реттеліп берілуі. Кесте жолдар мен бағ андардың кез келген санынан қ ұ рылуы мү мкін. Кестеде тек бір ғ ана жол болса сызық тық кесте деп аталады. Бірнеше жолдардан тұ ратын кесте тіктө ртбұ рышты кесте деп аталады.
Жол – кө ршілес ұ яшық тардың бірлестігі
Бағ ан- кө ршілес ұ яшық тардың тік бірлестігі
Бағ андар мен жолдар қ иылысы ұ яшық деп аталады. Ұ яшық тар деректер сақ талатын орын.
Деректердің типтері.
ЭК-дегі мынадай типті деректерді енгізуге болады: мә тіндік, сандық, формулалық (туынды ақ паратты есептеу ү шін), датасын жә не уақ ытын кө рсететін болуы мү мкін.
Мә тіндік жазбалар ә ріптердің, сандардың жә не арнайы символдардың, қ андай да болса тізбегі. Егер бірінші символ тырнақ ша, апостроф, бос орын немесе цифрлар кезектесіп келсе, онда мә тін ретінде қ абылданады.
Сандық деректер- бұ л цифрдан, «+», немесе «-» белгілерінен немесе ондық ү тірден басталуы мү мкін.
Дата мен уақ ыт символдарымен жұ мыс істегенде ғ асыр басынан бастап енгізілген кү нге дейінгі кү н сайын анық тайтын реттік нө мір тү рленеді.
Электрондық кесте ұ яшық тарына деректерді ғ ана емес, қ ұ рамдас функцияларды жә не формулаларды да енгізуге болады.
ЕхсеІ-дің обьектілерімен ө ң делген xls кең ейтілуі тү рінде берілген файл оның қ ұ жаты болып табылады. ЕхсеІ де қ ұ рылғ ан файл жұ мыс кітабы болып табылады. Ә р файл 1ден 255 дейін жұ мыс парағ ы деп аталатын электрондық кестеден тұ рады. Ә р парақ 65 536 қ атардан ж\е 256 бағ аннан тұ рады. Қ атарлар бү тін сандармен нө мірленеді, ал бағ андар латын алфавитінің А, В, …, АА, ВВ ә ріптерімен белгіленеді. Бағ ан мен жолдың қ иылысында ұ яшық -деп аталатын кестенің негізгі элементі орналасады. Курсор тұ рғ ан екпінді ұ яшық қ а сандар мен мә тін енгізуге болады. Ә рбір ұ яшық тың жол мен бағ андардың белгіленуінен тұ ратын адресі болады. Мысалы: С22, А21, Е15, Е28.
Берілгендерді ұ яшық қ а енгізу. Алдымен тышқ ан курсорын енгізілетін ұ яшық қ а апарып шерту арқ ылы оны белгілеп алады. Сол кезде ұ яшық қ оршауғ а алынады, сонымен бірге формуланың сол жақ бө лігінде «А1» жазуы кө рінеді. Осыдан кейін берілгендер енгізіледі.
Берілгендерді енгізу кезінде формула жолының сол жақ бө лігінде ү ш батырма тұ рады, олар қ ызыл крест, жасыл белгі, жә не тең белгісі немес функция белгісі.
Егер қ ызыл кресті батырманы шертсең із, онда енгізу тоқ татылып, ұ яшық қ а енгендер ө шіріледі. Егер батырмасын шертсең із, экранда (4 сурет) Функция шебері (Мастер функций) сұ хбат терезесі кө рінеді. (оны біз алдағ ы сабақ тарда оқ имыз)
Берілгендердің ұ яшық қ а енгізілгеніне кө з жеткізу ү шін мына ә дістердің біреуімен тиянақ тау керек:
* Енгізу пернесін басу;
* Формула жолындағ ы символмен берілген батырманы басу;
* Басқ а ұ яшық тағ ы курсорды шерту;
* жұ мыс ұ яшығ ынан бағ ыттаушы пернелердің кө мегімен шығ у.
Кез-келген электронды кестенің ұ яшығ ына
v Сан;
v Формула;
v Мә тіндік (алфавиттік-сандар) ақ параттарды енгізуге болады.
Сан. Санның мә ндері бү тін, ондық бө лшек, бө лшек болуы мү мкін. Оларғ а арнайы символдар қ осылуы мү мкін: $, %, +, -, / жә не т. с. с. ұ яшық қ а сыймайтын ү лкен сан енгізілсе, онда Excel ұ яшық ты ########### символдарымен толтырады, сондық тан санды толығ ымен кө ру ү шін бағ анды кең ейтуге тура келеді.
Формулалар: егер сіз = белгісімен басталатын символдар тізбегін терсең із, онда Excel оларды формула деп қ абылдайды. Мысалы: Д5 ұ яшығ ына формуланы енгіздің із: =А5*В5, бұ л ұ яшық тың мә ні А5 жә не В5 ұ яшығ ындағ ы мә ндердің кө бейтіндісіне тең.
Мә тін. Егер сіз сан немесе формула емес символдар тізбегін енгізсең із, онда Excel оны мә тін деп қ абылдайды. Мысалы: -55, 69 немесе 5, 36-—мә тін, =А5*В5 —формула, =А5*В5+жады- —мә тін.
Берілгендерді редакциялау. Ұ яшық тардағ ы мә ліметтерді редакциялаудың бірнеше ә дісі бар:
1) Ұ яшық ты белгілеп, курсорды қ ажетті орынғ а апарып, оны формула жолында редакциялау
2) Ұ яшық қ а апарып, екі мә рте тышқ анды шерту немесе ұ яшық ты белгілеп жә не F2 пернесін басу. Бұ л жағ дайда редакциялау тек қ ана ұ яшық та болады.
Егер бағ анның енінен мә тін ұ зындау болса, онда ол келесі бос тұ рғ ан бағ анда кө рсетіледі.
Кестенің элементтерін белгілеу. Кестенің бір ұ яшығ ы ә р уақ ытта жұ мыс істеп тұ рады. Жұ мыс істеп тұ рғ ан ұ яшық қ оршаумен белгіленеді. Ұ яшық та жұ мыс істету ү шін бағ ыттаушы пернелермен курсорды осы ұ яшық қ а апару немесе тышқ анды шерту қ ажет.
Жұ мыс кітабын сақ тау. Жұ мыс кітабын сақ тау ү шін файл менюіндегі Сақ тау командасын немесе Стандартты аспаптар тақ тасының батырмасын шерту керек. Бірінші сақ тау кезінде Қ ұ жатты сақ тау диалогтік терезесі кө рінеді, одан Бума ө рісінің тізімінен диск, ал тө менгі тізімнен кітап сақ талатын бума таң далады. Файл типі ө рісінің тізімінде – кітап форматы сақ талады. Файл аты ө рісіне кітап атын енгізің із жә не Сақ тау батырмасын шертің із.
Қ айта сақ тау кезінде Қ ұ жатты сақ тау диалогтік терезесі шық пайды, кітап автоматты тү рде сол файлда сақ талады. Кітапты басқ а атпен немесе басқ а бумағ а сақ тау ү шін Файл менюіндегі Қ алай сақ тау керек командасы таң далады, сонда Қ ұ жатты сақ тау терезесі шығ ады.

Деректерді ө ң деу.
Формула енгізу.
• Формуланы енгізу = тең символы арқ ылы орындалады.
• Формулаларды ұ яшық адрестері мен операторлар арқ ылы қ ұ растырады
• Формуланы енгізу < Enter> пернесін басу арқ ылы аяқ талады.
Деректердің орнын ауыстыру жә не кө шірмелеу.
Правка-Копировать;
Правка-Вырезать;
Правка-Вставить командасы арқ ылы орындалады.
Правка-Копировать жә не Специальная вставка командасы арқ ылы арнайы параметрлерді тағ айындауғ а болады.
Жұ мыс кестесін автоматты тү рде пішімдеу. Формат/Автоформат командасы арқ ылы кестені автоматты тү рде форматтауғ а болады.
Формат/Условное форматирование арқ ылы шарт бойынша форматтауғ а болады.
Файл/Печать командасы арқ ылы принтерді таң дап, қ ұ жаттың белгілі бір бө лігін немесе барлығ ын баспағ а жіберуге болады.

Жұ мыс кестесінің беті бойынша орын ауыстыру.
Кестенің қ ажетті бетіне ауысудың екі жолы бар:
1) Терезенің тө менгі жағ ындағ ы кестенің таң басына шерту арқ ылы.
2) «F5» пернесін басып, Переход терезесіндегі Ссылка ұ яшық тың координаталарын енгізіп, Ок бастырмасын шерту керек.
Кестеге жұ мыс беттерін қ осу ү шін Вставка Лист командасын орындау қ ажет.

Кесте бетінің таң басының атын ө згерту
Ү нсіз келісім бойынша жұ мыс беттерінің таң баларына «Лист1», «Лист2» т. б. меншіктелген. Сол парақ тағ ы ат қ ою дұ рыс. Ол ү шін мына ә рекеттерді орындаймыз.
1) Қ андайда бір парақ тың таң басында мауыстың оң жағ ын шертің дер
2) Переименавать командасын таң дағ анда сонда ол қ ара тү спен ерекшеленеді. Жаң а ат енгізу қ ажет.

Бағ анның енін жә не жолдың биіктігін ө згерту.
Кестенің ұ яшығ ына мә тін енгізгенде кө бінесе мә тін ұ яшық шекарасына сыймай қ алады. Бағ аның енін мауыстың кө мегімен ө згертуге болады. Н\е Формат-Строка(Столбец)-Ширина командасын таң дау керек Жұ мыс кестесінің беті бойы бойынша орын ауыстыру. Кестенің жұ мыс беттерінің ауыстырылуы. Кесте бетінің таң басының атын ө згерту. Бағ аның енін ж\е жолдың биіктігін ө згерту

IV. Сергіту сә ті

V. Практикалық жұ мыс.
Ал енді оқ ушылар практикалық жұ мысқ а ө тейік.
1 тапсырма.

2 тапсырма.

3 тапсырма.

4 тапсырма.

VI. Сабақ ты бекіту.
Оқ ушыларғ а семантикалық карта таратылады (Сә йкес торкө здерге кез-келген белгіше қ ою арқ ылы дұ рыс жауапты табады ):
Семантикалық карта
жауап

сұ рақ жұ мыс кітабы = тең символы Бағ ан мен қ атардың қ иылысуы кесте Еnter Кестеге жұ мыс беттерін қ осу ү шін қ андай команда орындау қ ажет
Ұ яшық дегеніміз не?
ақ параттың жолдар мен бағ андарда реттеліп берілуі
ЕхсеІ де қ ұ рылғ ан файл … болып табылады
Мә ліметтерді енгізу қ ай пернені басумен жү зеге асырылады
Формуланы енгізу … арқ ылы орындалады
Вставка => Лист
(оқ ушылар бү гінгі сабақ бойынша ө з ойларын айтып, топ басшысы қ орытындылайды)
Бекіту сұ рақ тары:
1) Электрондық кестелер қ айда қ олданылады?
2) Excel программасын қ алай іске қ осамыз?
3) Excel мен Word процессорынан айырмашылығ ы атаң ыздар?
4) Excel-дің жұ мыс кітабы дегенді қ алай тү сінесің дер?
5) Кестеге енгізілгеннің мә ндер емес, формула екенін Excel қ алай анық тайды?
VIІ. Бағ алау:
Оқ ушылардың ө здері қ ойғ ан бағ алары мен мұ ғ алімнің бағ аларын салыстырып, ортақ бағ а шығ арамын.
VIІІ. Ү й тапсырмасы.