Сабақтың барысы. ҚР Әнұраны орындалады. Ән: «Батыр бала Болатбек». Мұғалімнің іс-әрекеті. Оқушының іс-әрекеті. 1 - топ: «Қазақтар». 2 - топ: «Орыстар». 3 - топ: «

Ө скелең ұ рпақ тың шығ армашылық іскерліктерін қ алыптастыру

а)Отансү йгіштікке, адамгершілікке негізделген, адамдық қ асиеті жоғ ары патриот тә рбиелеу;

ә )Ой-ө рістерін кең ейту, ойлау, есте сақ тау қ абілеттерін арттыру;

б)Оқ ушыларды ізденімпаздық, жан-жақ тылық дағ дыларын қ алыптастыру.

Тақ ырып, Мемлекеттік нышандар, нақ ыл сө здер, Дү бір қ осып ө зіндей сан кү лікке, Шаттық нұ ры шашылып зең біріктен, Ақ боз аттың алдынан жанды ү мітте. Шуағ ын кү н тө геді енді кө ктен. Ту ғ ып ұ стап аң сағ ан азаттық ты, Шылбыр ү зді даланың арғ ымағ ы Қ азақ стан бет алды мә ң гілікке. Тә уелсіздік жалауын желбіреткен / Тақ тада ө лең шумақ тарының ортасында туды жалына байлап жү гіріп бара жатқ ан арғ ымақ бейнесі ілінеді. /

Сабақ тың барысы

1-жү ргізуші: Армысыздар, қ ымбатты аталар, апалар, қ онақ тар! Бү гінгі іс-шара соғ ыс ардагерлеріне, ө здерінің тылдағ ы қ ажырлы ең бектерімен жең істі шың дағ андарғ а, қ ан майданда ә келері мен ұ лдарынан, бауырларынан айырылғ ан ә рбір жанұ яғ а, қ айтып оралмағ ан қ аһ армандарды еске алуғ а, Жең істің 73 жылдық тойына арналады.

2-жү ргізуші: Қ ұ рметті қ онақ тар! Жең істің 70 жылдық мерейтойына арналғ ан тә рбие сағ атын бастауғ а рұ қ сат етің іздер.

Қ Р Ә нұ раны орындалады

2-жү ргізуші:

Жер жү зінде нұ р шашып Жең іс кү ні.

Жақ сы ү міттің шырағ ы жанды міне!

Аспан бетін қ аптағ ан қ ара тұ ман

Серпіліп зұ лымдық тың сө нді тү ні!

1-жү ргізуші:

Жер бетін қ ан сасытқ ан соғ ыс бітті,

Жер бетінен жамандық мү лдем ү рікті.

Жең істің жарқ ын кү нін жыр қ ыламыз,

Аспандатып жырлаймыз жақ сылық ты.

2-жү ргізуші:

Жаң ғ ыртып ә нмен аспан кең істігін,

Халқ ымыз қ уанышта тегіс бү гін,

Жауды жаншып, Отанды азат еткен

Қ ұ рметтеп қ арсы алады Жең іс кү нін.

1-жү ргізуші:

Иә, содан бері 70 бейбіт жыл артта қ алды. 1945 жылы 8- мамырда Берлинде фашистік Германия жең ілгенін мойындап қ ол қ ойды. Ал, 9- мамыр кү ні 1000 зең біректен бұ рын- соң ды болмағ ан 30 дү ркін салют атылды. Міне, Жең іс кү ні осылай келген еді.

73 жыл бейбіт кө ктем таң атқ алы,

73 жыл шуақ ты кү н таратты ә нін.

Елімде сонан бері 73 рет

Ашылды Жең іс кү ннің парақ тары.

Талайқ ұ ссоданберіқ айтаоралды,

Соғ ыстаө лгендер тек оралмады.

2-жү ргізуші: 1941-1945 жылдарыерлікпенқ азатапқ анжауынгерлеррухынатағ зыметіп, 1 минут ү нсізтұ рыпескетү сірейік.

1-жү ргізуші: Жең ісбізгеатылғ аноқ пенғ анакелгенжоқ, ә нмен де келді. Жауынгерлердіә налғ ажетеледі, жігерлендірді. Жаң аерліктергекө теріп, ү лкенұ рыстарғ ажең ісдабылынқ ақ ты.

2-жү ргізуші:

Ұ йық тамайОтан

Кө зілмейтаң ғ аұ рып,

Мелшигенмынатанкілерменжандыү міт.

Бұ лжең іскелген он жасқ атолғ анкезімде

Анамдыжарсыз, ә кесізменіқ алдырып.

Ә н: «Батыр бала Болатбек»

1-жү ргізуші: Қ азақ стандақ ұ рылғ ан 310-314-атқ ыштар дивизиялары 1941 жылдың кү зіненбастап Ленинград ү шінболғ аншайқ аста 22 елді- мекендіазатетті. Солардың ішіндеқ азақ қ ыздарыМә ншү кМә метова, Ә лияМолдағ ұ ловағ аКең есОдағ ы Батыры атағ ыберілді.

2-Жү ргізуші:

Мен қ азақ қ ыздарынақ айранқ алам,

Жанарыжаныжаздайжайрандағ ан...

Ерліктің қ осқ анатыдепбілемін,

АяулыӘ лия мен Мә ншү гімді.

1-жү ргізуші:

Шығ ыстың қ осшынары,

Ә лия, Мә ншү к – қ айсаргү ліқ азақ тың,

Ерлігінетаң қ аламынғ ажаптым.

Ә н: «Ә лия»

2- жү ргізуші: «Ер елсізболмайды, ел ерсізболмайды» демейме дана халқ ымыз. Қ анмайдандақ олбастап, елінің намысынжауғ атаптатпағ анбатырларғ аарналады.

1-жү ргізуші: Желбірейдібейбітшілікжалауы,

Орындалыпжасұ рпақ тың қ алауы.

Ә лия мен Мә ншү капайларының ерлігінмақ тантұ татын, мектебіміздің атыншығ арыпжү ргенбишілертобынортағ ашақ ырамыз.

Би

2- жү ргізуші:

Ағ аларсаптаншық пасын,

Аналарқ абақ шытпасын,

Бақ ытқ ажетіп бар адам,

Сә билертынышұ йық тасын.

«Борыштымыз» С. Боранбаев.

Қ андымайдан, қ ызылө ртборандағ ан...

Талайбоздақ солө рттеноралмағ ан.

Мен бү гіндебақ ыттыболыпжү рсем,

Бұ л- солардың қ ызығ ыкө реалмағ ан.

Уақ ыт- тұ лпаркү ндерді ала қ ашып,

Жең стенсоң алпысжетіжыл ара қ ашық.

Қ ашқ ансайынуақ ыт – оларжақ ын,

Ұ лыістергебізбенжү рараласып.

Бү гінгіоларұ рпақ тың ә н- жырында,

Арайлапатқ анә рбіртаң нұ рында.

Аяулымахаббатта, ақ арманда,

Ә радамның қ анында, тағ дырында.

Мә ң гіліккеайналыпө ткенімен,

Керуентартыпкө гілдіркө ктө рімен

Қ айтқ анқ ұ сбопқ иқ улаптуғ анелге

Ораладыә ржылдың кө ктемімен.

Кең гесілтепқ ұ лашты, ө рістібіз,

Ғ арышқ а да аудардық қ оныстыбіз.

Бейбіткү ннің ә ртаң ғ ытынысыү шін

Бізсолардың алдындаборыштымыз.

«Ардагерлер» М. Ә міреев.

Қ анмайданның жү ректежарасы бар,

Қ айғ ысы мен зілі бар, наласы бар.

Арамыздажү ретін алшаң басып,

Ардагерлер, азайыпбарасың дар.

Ерліксү йгенелің есалтың ұ нар,

Жү здеріндежанғ ан от жарқ ылы бар.

«Соғ ыс» дегенсалмағ ынжалғ ызсө здің

Бү гінгіұ рпақ ө здерің арқ ылыұ ғ ар.

Жасқ анбағ анжауынанжарақ ты ер,

Ерлігің діаң ызғ ыптаратты ел.

Каһ армандық дегендікейінгіұ рпақ

Жү здерің есендердің қ арапбілер.

1оқ ушы: «Сен қ ұ рметте оны»

Сен қ ұ рметте оны,

Тү сіндің беқ арағ ым?

Олақ шағ асатқ анжоқ

Тізеденкесіпаяғ ын,

Еріккеннен де ұ стапжү ргенжоқ

Қ олтық тағ ыұ зынтаяғ ын.

Кеше елгеқ атертө нгенде

Олжауғ ақ арсышапты.

Біздіжалмамақ болғ анажалды

Ө ркеудесіменқ ақ ты.

Оларыстаншаалысты,

Ө лімсоқ қ ысынө зү стінеалды.

Денесіноқ пә ршелесе де

Ел намысынқ орғ апқ алды.

Сен қ ұ рметте оны,

Тү сіндің бе, қ арағ ым?

Сенің келешегің ү шінбердіол

Азаттық жолынааяғ ын!

Мұ ғ алім: Бү гінгі кү н – кө птен кү ткен салтанатты кү н, зымырағ ан уақ ыттың қ анатында жең істің міне 73 кө ктемі де келіп жетті. Ешкімде, ешнә рсе де ұ мытылмақ емес. Бұ л сө з ө ткенге емес, болашақ қ а арналғ ан. Олай болса бү гінгі сабақ тан алғ ан ә серлерімізді алдымыздағ ы парақ шаларымызғ а жазып «Мә ң гілік кө к туымыз желбірей берсін, бейбітшілік тұ ғ ыры берік болсын»!

Кү ні

Қ азақ стан Республикасындағ ы халық тардың ынтымақ тастық пен, бірлікпен, тең қ ұ қ ық пен ө мір сү ріп жатқ андығ ын жә не оны ү лгі етіп, ә р халық тың салт - дә стү рлерін сақ тап келе жатқ ан қ аншама ұ лттардың салт - саналарынан хабардар ету, балалардың ө з ө нерлерін кө пшілік ортағ а салу арқ ылы шығ армашылық білімдерін кө рсету, балалардың жаң а қ ырларын ашу.

«Ынтымақ галереясы» атты плакат, тақ ырыбы, слайд - суреттер, балалардың ә р ұ лт ө кілдерінің киім ү лгілері.

Мұ ғ алімнің іс-ә рекеті

Оқ ушының іс-ә рекеті

Жү ргізуші:

Сә леметсіздер ме, оқ ушылар, ұ стаздар мен қ ұ рметті ата - аналар қ ауымы.

Бү гінгі біздің «Бірлігіміз жарасқ ан елміз»- деп аталатын мә дени тә рбие сағ атымызғ а қ ош келдің іздер!

Жаса елім, жаса достық бірлікпен,

Кө штен қ алма, қ алма жә не тірліктен.

Елім менің – Қ азақ стан Отаным,

Алғ а ө рле ү шінші мың жылдық пен

Тек достық пен, ө згеде ел - халық пен - деп бү гінгі тә рбие сағ атымызды ашық деп жариялаймыз.

Қ азақ стан кө п ұ лтты мемлекет. Онда қ азақ тар, орыстар, ұ йғ ырлар, ө збектер, корейлер, украиндар, дү нгендер жә не тағ ы басқ а ұ лт ө кілдері тұ рады. Олар ө здерінің осындай кең байтақ қ азақ жерінде ө мір сү ріп жатқ андарына қ анша жыл ө тсе де, қ азақ халқ ының осынша кең пейіл, қ онақ жай екендігіне кө з жеткізді. Олар ө з елдерінде болмаса да, қ азақ тардың елін елім деп, жерін жерім деп қ ұ рметтеп, ү лкен ү лгілі отбасының кейпін кө рсетуде. ә лем халық тарының мұ ндай кө п ұ лттан қ ұ рылғ ан мемлекетте осыншалық тату - тә тті, бейбітшілікте ө мір сү ріп отырғ андығ ы біздің елдің арқ асы жә не олар мұ ны жақ сы біледі, рахметтері шексіз екендіктерін білдіреді.

Бү гінгі біздің 10 «А» - сынып оқ ушылары ұ йымдастырып отырғ ан тә рбие сағ атымызда, оқ ушыларымыз шама - шарқ ына қ арай ү ш топқ а бө лініп, ү ш тү рлі ұ лттың ө нерімен, халқ ымен, салтымен, ұ лттық тағ амымен ө нер кө рсете отырып, сайысқ а тү спекші.

1 - топ: «Қ азақ тар»

2 - топ: «Орыстар»

3 - топ: «Ө збектер»

Жү ргізуші:

Қ ара қ ылды қ ақ жарғ ан,

Ә діл сынды дә л айтқ ан.

Бағ аларын береді,

Кө рсеткен жақ сы ө нерге, - дей келе ә діл - қ азылар алқ асын сайлап алайық.

Бү гінгі сайыстың 1 - ші кезең інде ортадағ ы халық тар ө здерін таныстырып ө тсін.

Алғ ашқ ы топ: Мінезі бар салмақ ты,

Алғ ашқ ы топ «Қ азақ ты»

Қ арсы аламыз бә ріміз,

«Қ азақ » деген халық ты.

Ортада «Қ азақ тар» тобы ө здерінің таныстыруларымен.

Жү ргізуші: Кө ршімізді сыйлаймыз,

Қ онақ келсе қ имаймыз,

Қ асымызғ а алып - ап,

100 кү ндетіп тойлаймыз, - дей келе ортағ ы «Орыстар» тобының таныстыруын тың дайық.

Жү ргізуші: Кө шіп - қ онып жү ретін,

Ала дорба асынып,

Киноларғ а тү сіріп,

Шаршамайтын ө мірден

Ортада «Ө збектер» тобы ө здерінің таныстыру ө лең шумақ тарымен.

Топтарымызғ а рахметімізді айта отырып, ә діл - қ азыларына сө з кезегін береміз.

Жү ргізуші: «Бірлігі жоқ ел тозады, бірлігі кү шті ел озады» дейді қ азақ мақ алында. Бұ л сө здің қ аншалық ты дұ рыстығ ын ө мір кө рсетіп отыр.

Мынадай бір аң ыз бар:

Бір қ арт ө зінің ұ лдарына бір бума шыбық ты сындыруды ұ сынады. Ұ лдары олай ә урелеп, былай ә урелеп шыбық ты сындыра алмайды. Сонда қ арт буманы шешіп, шыбық тарды бір талдап сындырып кө руді ұ сынады. Шыбық тар оп - оң ай сынады.

Сонда ақ сақ ал қ ария: «Бірігіп ө мір сү рсең дер, сендерге ешкімнің ә лі келмейді, ал жеке - жеке ө з беттерің мен жү рсең дер, ә р қ айысың ды біртіндеп қ ұ ртады» - дейді.

Ә рине, мұ ның барлығ ы шындық. Бірлігі жарасқ ан елдің болашағ ы жарқ ын болады.

Сонымен кезекті «Ө нерлі біздің халқ ымыз» атты сайысқ а береміз.

Ортада «Қ азақ тар» тобы: ө здерінің ерекше ө нерімен

Келесі: орыс ханымдарының билеріне кезек берсек.

Ал, енді ортада ө збектердің ө здерінің ерекше ө нерімен.

Ал, халқ ымыздың ө неріне тә нті болдық. Бағ асын ә діл - қ азыларымыз бере отырсын.

Жү ргізуші: Бү кіл дү ние жү зі бойынша қ азақ тардың саны – 12 млн. Бү гінде шет елдерде тұ ратын қ андас бауырларымыздың саны 3, 5 млн адам.

Қ азақ станда 130 - ғ а жуық ұ лт ө кілдері тұ рады. Олардың ішінде ең кө п санды орыстар - 30%, украиндар – 3, 7%, ө збектер – 2, 5% қ ұ райды. Адам санының ө сімі мен дамуы жағ ынан Қ азақ стан БҰ Ұ - на мү ше мемлекеттер қ атарында да қ омақ ты орын алады. Даму жағ ынан қ азіргі кү ні ТМД - ғ а кіретін мемлекеттердің ішінде алдың ғ ы орында. Қ азақ станда 84 қ ала, 200 кент, 2036 аудандық округ, 7684 ауылдық мекендер бар. Қ азақ стан тұ рғ ындарының 56%- ы қ алада, 44%- ы ауылдық жерлерде тұ рады.

Қ анша ұ лт болсын,

Қ анша салт болсын,

Ынтымағ ы жарасқ ан

Мә дениетті ел болсын, - дей келе сайысқ а тү суші қ онақ тарымызғ а кезекті берсек. Олар бізге ө здерінің ұ лттық тағ амдарымен таныстырса.

Жү ргізуші: ә рбір халық тың бай мә дениеті бар. Ертегі, аң ыз, салт - дә стү рлер ұ рпақ тан - ұ рпақ қ а беріліп отырады. ә р халық тың ө зінің ұ лттық ертегісі, бесік жыры бар. Бірақ олардың бә ріде бір атаның баласындай бақ ыт, бейбітшілік, жарқ ын болашақ ү шін ө мір сү реді. Бұ л мақ сат бә рінің басын біріктіреді.

Сонымен ортада ә р халық тың ертегілерінен ү зінді.

Қ азақ тар назарларың ызғ а «Алдар кө се мен Қ ожанасыр хикаяларын» ұ сынады.

Орыстар бү гін «Бауырсақ » ертегін алып келген.

Ө збектер «Шалқ ан» ертегісінен ү зінді кө рсетпекші.

Енді ә діл қ азылар алқ асы ө з бағ аларын кө рсете отырсын.

Жү ргізуші: Жер бетіндегі халық тардың барлығ ы мына 3 - нә сілге бө лінетінін бә ріміз білеміз. Олар: маң ғ олоидтық, негроидтық, еуропоидтық.

Ә ртү рлі нә сілдерге жататын адамдар бір - бірімен табиғ и ортағ а бейімделген сырт келбеті жө нінен ғ ана ерекшеленеді. Олардың кө ру, есту жә не ойлау қ абілеттері бірдей. Нә сілдік ерекшеліктер қ оғ амның дамуына, халық тардың іс - ә рекеттеріне ешқ ашан ә сер етіп кө рген жоқ.

Біздің еліміз нә сілшілдік, ұ лтаралық араздық ты қ оздыруғ а жол бермейді. Қ азақ стан Республикасындағ ы сан жағ ынан аз халық тарғ а қ амқ орлық жасау ү шін «Қ азақ стан халық тарының ассамблеясы» қ ұ рылғ ан. Тү рлі нә сілдерге жататын барлық ұ лт ө кілдерінің тең қ ұ қ ық тығ ы Конституциямен қ орғ алады.

Біздің еліміз ынтымағ ы жарасқ ан, бірлігі нығ айғ ан ү лгілі елдердің біріне айналды. Халық ә рқ ашан бір жең нен қ ол шығ арып, бір жағ адан бас шығ арғ ан қ иындық ты бірге бө лісіп, қ андай жағ дайда да ө здерінің бірліктерін кө сетіп келеді.

Жү ргізуші: Сонымен, кезекті ә діл - қ азылардың шешіміне берсек.

Жең імпаздарды қ ұ ттық тай отыра мына ө лең жолдарын сіздерге арнаймыз:

Кө з тойғ ысыз қ азағ ымның жері бар,

Ну орманы, тауы, ө зені, кө лі бар,

Қ азағ ымның елін, жерін қ орғ айтын

Жас жеткіншек ұ ланы бар, елі бар.

Міне, осындай егеменді еліміз,

Кең жазира, ұ лан - байтақ еліміз.

Туғ ан елін, туғ ан жерін сү йетін,

Біз қ азақ тың ұ ланымыз, еріміз - дей келе барлық тарың ызғ а рахметімді айтамын.

Оқ ушылар ө з ө нерлерін кө рсеткені ү шін, жә не қ атысқ ан ата - аналар мен ұ стаздарғ а алғ ысым шексіз.

Енді барлығ ымыз ортағ а шығ ып «Қ ара Жорғ а» биін бірге билейік.

Оқ ушылар қ ағ аздарғ а

жазылғ ан тапсырмаларды таң дайды. Сол бойынша постер қ орғ айды.

Ә р топ ө кілдері ө здері таң дағ ан ұ лттың тілінде бір-біріне жү рекше бере отырып алғ ыстарын, жү рекжарды тілектерін білдіреді.

Қ азақ станның бірлігі кү ні қ азақ стандық патриотизмнің, достық пен бірлігіміздің, мә дени саналуандығ ымыздың жарқ ын кү ні, себебі Елбасы 100-ден аса этностың ә рқ айсысы ө зінің қ айталанбас ө рнегін салуының нә тижесінде біздің Біртұ тас Ұ лтымыз бірегей артық шылық тар иесіне айналғ анын атап ө ткен еді.

Ұ лттарымыз тату, Қ азақ станның болашағ ы жарқ ын болсын!

Кү ні

Дені сау, ұ лттың сана сезімі оянғ ан, рухани ойлау       дә режесіне тә н иманды, ибалы, ү лкенге қ ұ рмет, кішіге ізет, бойында игі қ асиеттері мол қ алыптасқ ан тұ лғ аны тә рбиелеу. Ө зіндік ойы бар, лайық ты орын табуғ а қ абілетті, ұ лтжанды шә кірт тә рбиелеу.

1. Нақ ыл сө здер « Ө з ө зің ді жаттай сыйла, жат жаның нан тү ң ілсін», «сыйғ а сый, сырағ а бал», « Болар елдің баласын сә німен емес сә лемінен танисың ».

2. Мал сү йектері, асық, кітап, бағ алау бетшесі.

Мұ ғ алімнің іс-ә рекеті

Оқ ушының іс-ә рекеті

Халқ ымыз ежелден адамгершілік, инабаттылық, сыйластық сияқ ты асыл қ асиеттерді ө з бойына сің іріп жә не ардақ тұ тып келеді. Адам ө мірге келгеннен киін зара сыйласу баршағ а ортақ қ асиет. Тіршілік иелерінің ішінде адам санасымен ерекшеленеді. Жұ мыр басты пенде, ең алдымен ө зін ө зі сыйлау білуі қ ажет. Егерде ібө зің ді ө зің қ ұ рметтеп бағ алай білмесең, ө згеден сый қ ұ рмет кө рем деу бекершілік.

Қ азақ қ ашанда философ халық қ ой. « Ө з ө зің ді жаттай сыйла, жат жаның нан тү ң ілсін» деген мақ алдың астарыннан ақ кө п нә рсе пң ғ аруғ а болады. Сыйласа білуде ү лкен ө нер. Адам ө міріндегі ізгі қ асиеттер сыйластық татулық болып табылады.

Адамдар бір бірімен сыйласа білсе ғ ана олардың арасында татулық, береке болмақ. Егер сен айналандағ ы жандарды сыйлай білсең ғ ана, ө зің ді сыйлы бола аласың. Қ азақ тың « Сыйғ а сый, сырағ а бал» деген ұ ғ ымы осының айғ ағ ы. Ү лкенге қ ұ рмет, кішіге ізет кө рсете білу асқ ан ілтипаттылық тың белгісі. Алайда қ азіргі кезде замандастармыздың бойында осы қ асиеттер жетіспей жатыр. Бұ л бү гінгі ө міріміздің ө зекті мә селелердің бірі. Сондық танда біз бү гінгі осы бас қ осуымызды сыйластық, қ ұ рмет тақ ырыбына арнап, оны сайыс тү рінде ө ткіземіз. Сынып оқ ушыларын екі топқ а бө ліп отырғ ызамыз. Бірінші топты « Сыйластық » екінші топты « Мейрімділік» деп алып, сайысқ а тү семіз. Қ орытындысын ө здерің із бағ алау бетшесі арқ ылы белгілейсіздер.

I топ оқ ушылары:

Ө з тілін қ адірлеу                                         Амандасу

                                             Сыйластық

  Ү лкенге қ ұ рмет                                          Кішіге ізет

II топ оқ ушылары

      Инабаттылық                                          Имандылық

                                            Мейірімділік

     Қ айырымдылық                                       Ибалылық

II бө лім. Бұ л бө лімде ә р топта бір бірден оқ ушы шығ ып, қ оржыннан нө мірленген асық тар алып, сұ рақ тарғ а жауап береді.

1 Бү гін сабақ ата « 2»алдың. Оғ ан мамаң қ атты ренжіді. Сен сол ренішін қ алай ө тер едің?

2 Қ иналғ ан сә тте досың ызды ренжітіп алдың ыз. Одан қ алай кешірім сұ рар едің із?

3 Б. Момышұ лы атамыдың келіні Зейнеп Ахметова «Шуақ ты кү ндер» атта естелік кітабында мына бір кө ріністі жақ сы суретеген. Зейнеп апамыз ү йінде таң ертең тұ рғ ан соң анау мынау жұ мыстармен жү ргенде, есікті ө те қ атты тарсылдаттып, біреу қ ақ қ ан соң аяң ындағ ы шайқ айына сү ріне қ абына есіке барып ашып қ алса Баукең екен. Сонда есікті ашпай сыртында тұ рып «Бар, кейін деп айқ ай салыпты. Осы оқ иғ аны сен қ алай тү сінесің?

4 Сіздің досың ыз айтқ ан уә десін орындамады, ол жө нініде сізден кешірім ө тінді. Досың ыз сізден қ алай кешірім сұ рар еді? Сіз оғ ан қ алай жауап берер едің із?

III Бө лім. Сын сағ аты

Гү лде сыйластық тың белгісін. Гү лде тұ рғ ан тапсырманы орындай отырып, гү лді ө зің нің қ алағ ан жолдасың а ұ сынуғ а болады. Мұ нда адамгершілік туралы ә ң гіме берілген. Осы ә ң гімені қ арсы топқ а қ ыймыл мен жеткізу, оның не туралы екенін қ арсы топ айтып, мағ ынасын ашады.

I.     Топ

1)    Асан мен Болат мектептен келе жатыр еді. Қ арсы алдынан мектепте бастауыш сыныпқ а дә ріс беретін Ә сия апай кезікті. Бірақ оқ ушылар бұ л апайды елемеді, амандаспады да ө те шық ты

Тапсырма: Кө ріністі қ ыймылмен кө рсету, қ арсы топ мағ ынасын ашу.

2)    Қ анат пен Ербол кө шеде ойнап жү рді, олардан алыстау жерде келе жатқ ан ә же сү рініп қ ұ лап қ алды. Бірақ ойнап жү рген Қ анат пен Ербол ә жені елемеді, кө мекке келмеді. Себебі олар ойын мен жү ріп байқ амай қ алуы мү мкін еді?

Тапсырма: Кө ріністі қ ыймылмен кө рсету қ арсы топ мағ ынасын ашу.

IV Бө лім. Ә р топтың ө нерін тамашалау.

Адамгершілік, мейірімділік, сыйластық туралы қ азақ ақ ын-композиторларының ә ндерін орындау.

V Бө лім. «Сө здің кө ркі-мақ ал» деп атамыз қ азақ, тоқ сан ауыз сө здің тобық тай бір тү йіні арқ ылы жеткізіп отырғ ан. Енді қ аншалық ты білімді екеніізді мақ ал-мә тел айтудан байқ ап кө релік.

Мақ алдың бірінші жолын I топ айтады. екінші жолын II топ айтып мағ ынасын тү сіндіреді.

1.     Ағ а ә депті болса, іні ә депті,... (Апа ә депті болса, сің лі ә депті).

2.     Орны мен мақ тай біл,... (Сый қ ұ рметін сақ тай біл).

3.     Халық тың қ артын сыйлауы,... (Елің нің салтын сыйлауы).

4.     Ардагер ағ а алдында тұ рсың,... (Ә депті іні артында тұ рсын).

5.     Сыйлай білсең кә ріні,... (Жарылқ аймын бә рің ді).

6.     Сыйлау деген-... (Қ ұ рдай жорғ алау емес).

7.     Сыйғ а сый,... (Сырағ а бал).

8.     Ә депті бала ата-анасын мақ татар,... (Ә депсіз бала ата-анасын қ ақ сатар).

Ө згені сыйлау, қ ұ рметтеу алдымен ө зің ді сыйлап қ ұ рметтеуден басталады. Ө зімізді қ ұ рметтей білейік дей келе бү нігі сайыс сабағ ымызды аяқ таймыз.

Кү ні

1. Оқ ушылардың бойында АҚ ТҚ / ЖҚ ТБ мә селесінің маң ыздылығ ын жә не ө з тә ртібі ү шін жауапкершілікті сезінуді қ алыптастыру.

2. Оқ ушылардың АҚ ТҚ – ғ а ұ шырау осалдығ ын тө мендету.

3. ЖҚ ТБ – ның даму себептері жә не АҚ ТҚ – инфекциясының диагностикасы туралы тү сінік беру.

4. ЖҚ ТБ/АҚ ТБ инфекциясының негізгі берілу жолы – инъекциялық есірткілер екенімен оқ ушыларды хабардар ету.

5. Салауатты ө мір салтын қ алыптастыру жолдары.

Интерактивті тақ та, суреттер, мә ліметтер.

Мұ ғ алімнің іс-ә рекеті

Оқ ушының іс-ә рекеті

1. Миғ а шабуыл.

2. Қ азақ стан Республикасындағ ы АҚ ТҚ –ның жағ дайы.

3. АҚ ТҚ жә не ЖҚ ТБ туралы мә ліметтер.

4. Терминологиялық тарихы.

5. Клиникалық кө рінісі.

6. Диагностикасы.

7. Жұ ғ у жолдары жә не факторлары.

8. Алдын алу.

Миғ а шабуыл

Сендер АҚ ТҚ /ЖҚ ТБ туралы не естідің дер, не білесің дер?

АҚ ТҚ (ВИЧ) мен ЖҚ ТБ (СПИД) диагноздары бірдей емес

ЖҚ ТБ – адамның қ орғ аныш тапшылығ ының вирусы ауруынан пайда болатын соң ғ ы сатысы. Сіздің ағ зағ а кірген вирус, қ орғ аныштық жү йесінің маң ызды талшық тарын – лимфоциттерді, Т4-хелперлерді зақ ымдайды. Адам ағ засының бір куб/миллиметр қ анында 800-ден 1200-ге дейін осындай талшық тар болады. Егер осы талшық тар саны 500-ден тө мен тү ссе, онда адамның ә р тү рлі вирустардан, тұ маудан сақ тану қ аупі азаяды. Бұ рын адам ү шін қ ауіпсіз болғ ан микроағ залар, қ орғ аныштық жү йе зақ ымданғ анда индикаторлық жә не оппортунистік ауруларды тудырады. Егер Т4-хелперлердің саны бір куб/мм қ анда 200-ден тө мен тү ссе, ЖҚ ТБ жө нінде айтуғ а болады; бір немесе бірнеше оппортунистік аурулардың белгілерін байқ ауғ а болады. Қ азіргі дә рілер, ө кінішке орай, осындай аурулармен ауырғ ан адамды емдей алмайды, бірақ АҚ ТҚ – инфекциясының ЖҚ ТБ – не ө туін уақ ытша тоқ татады.

Клиникалық кө рінісі

1-ші саты – АҚ ТҚ инфекциясы ағ зағ а енгеннен кейін, суық тиіп ауырғ ан тә різді белгілер пайда болады I (дене қ ызуы жоғ арылайды, жө тел пайда болады, мұ рыннан бө лінділер бө лінеді, лимфа кү йінде ү лкейеді). Бұ л саты 2-3 аптағ а созылады. Кей жағ дайда адамдардың 60-70% - де бұ л саты болмайды. Бұ л кездегі зертханалық зерттеулер теріс нә тиже береді.

II-ші саты – Адам ө зін бұ л сатыда саумын деп есептейді, жұ мыс қ абілеті сақ талғ ан. Бұ л кезде зертханалық зерттеулер оң нә тиже береді.

III-ші саты – ағ заның қ орғ аныш қ абілеті тө мендейді, дене қ ызуы жоғ арылайды, іші ө теді, салмағ ы тө мендейді, зертханалық зерттеулер оң нә тиже береді. Бірақ адам жұ мысқ а қ абілетті.

IV-ші ЖҚ ТБ алды жағ дай. Ағ зада ә р тү рлі микробтар мен ісік клеткалары дамиды.

I-ші жә не IV-ші саты аралығ ы 5-12 жылғ а дейін созылады

Адамның иммуннотапшылық вирусы

ЖҚ ТБ ең бірінші 1981 жылы анық талды.

АҚ ТҚ – 1 1984 жылы оқ шауланды.

АҚ ТҚ -2 (Африкада таралғ ан) 2 жыл кейін оқ шауланғ ан.

АҚ ТҚ маймылдардың лимфатикаотроптық вирусы даумының нә тижесі болып табылады жә не ол ХХ ғ асырдың ортасында пайда болды.

Ретровирустар тұ қ ымдастығ ына жатады.

АҚ ТҚ /ЖҚ ТБ біздің елімізді қ ұ р қ алдырмады. Қ азақ станда бірінші АҚ ТҚ жағ дайы 1987 жылы тіркелді. Бү гінгі кү ні АҚ ТҚ Қ азақ стан Республикасының барлық облыстарында тіркелді жә не АҚ ТҚ – инфекциясы таралуының жоғ ары қ арқ ыны байқ алады. 2003 жылдың бағ алауы бойынша Қ азақ стан Республикасында 16500 АҚ ТҚ - инфекциясын жұ қ тырғ ан адамдар тұ рады. АҚ ТҚ – инфекциясын жұ қ тырғ ан жә не ЖҚ ТБ –мен ауыратын адамдардың жалпы санының 65, 7% 15-29 жасқ а дейінгі жастар қ ұ райды. АҚ ТҚ жаза емес, ол вирус, сондық тан одан сақ тана білуіміз керек.

КВИЛТ

Дү ние жү зінде ондағ ан мың адамдар ЖҚ ТБ – дан ө мірін қ иғ ан достарына, сү йіктілеріне, қ арындастары мен ағ аларына, ата – аналарына жә не балаларына арнап аттары матағ а жазылғ ан ескерткіш шыт тігеді. Олар ө здерінің жақ ындарының аттары статистика сандарының арасында мә ң гіге ғ айып болуын қ аламайды. Мұ ндай шыт квилт деп аталады. Квилт – ЖҚ ТБ – дан қ айтыс болғ ан жақ ын адамғ а арналғ ан матадағ ы сурет-ескерткіш. 1987 жылы американдық Клив Джонс ө зінің жақ ын досы Марк Фельдманғ а арнап алғ ашқ ы квилтті тікті, ол кезде дү ние жү зінде кө птеген адамдар індет оларғ а соқ пай айналып ө теді деп есептейтін. Бұ л бірінші квилт СПИД проблемасына халық тар мен ү кіметтердің кө зқ арасын ө згертіп, кү шті символ болды. Бү гін дү ниежү зінің 40 елінде бар бұ л қ озғ алыс 45 мың нан астам ескерткіш шыттарын біріктірді. Бұ ларды жасағ ан адамдар індет ә лі жайылмағ ан адамдар ө з қ ауіпсіздігін қ амтамасыз етуін қ алайды.

Алдын алу

Салауатты ө мір салтын жү ргізу (спортпен айналысу, шылым шекпеу, ішімдік ішпеу, есірткі пайдаланбау);

Тек қ ана ө зінің немесе жаң а жеке гигиеналық заттарды пайдалану (ұ старалық қ ұ ралдар, тіс щеткілері);

Қ ан немесе қ анның іздері бар материалдарды ұ стағ ан кезде латексті қ олғ апты пайдалану;

Татуировка немесе пирсинг ү шін залалсыздандырылғ ан қ ұ ралдарды пайдалану.

Некесіз жыныстық қ атынастан аулақ болу.

Маман: Ең маң ыздысы, салауаттылық адамның дү ниеге келген сә тiнен басталады, оғ ан бү кiл халық тық, бұ қ аралық сипат беруiмiз керек, оны ү здiксiз, жү йелi мақ сатпен жү ргiзiп отыруымыз қ ажет. Оның уақ ытша ғ ана мә нi бар науқ анғ а айналып кетуiне жол 6ермеуiміз шарт. Мiне, осыдан-ақ жастарды салауаттылық қ а тә рбиелеу кө кейкестi мә селе екендiгi тү сiнiктi. Осы бағ ытты дұ рыс ұ станғ анда келең сiз ауру-дерттерден арыламыз.

ХХI ғ асырда қ огам тек жалаң адамдар тобынан ғ ана емес, сонымен бiрге денсаулығ ы мық ты, рухани дү ниесi бай, жаны мең тә ні кiршiксiз таза, ерекше тұ лғ алардан тұ руы тиiс. Олай болса, осы келең сiэ жағ дайлардың алдын алу, адамдардың денсаулығ ын кү шейту мен олардың жан-жакты дамуына қ алыпты жағ дай туғ ызуды кө здейдi. Себебi, Қ азақ стан елiнiн экономикалық -ә леуметтiк жағ дайының ө рге басуы тек материалдық байлық ты молайтуғ а ғ ана емес, сонымен бiрге сол игiлiктi iстi жү зеге асыратын адамдардың денсаулығ ы мен рухани ө мiрiнiн салауаттылығ ына тiкелей байланысты.

Кү ні

Оқ ушылардың достық туралы туралы ой-пікірлерін дамыту;

Достық ты қ адірлей білуге тә рбиелеу; адал дос таба білуге баулу.

Достық туралы нақ ыл сө здер.

Мұ ғ алімнің іс-ә рекеті

Оқ ушының іс-ә рекеті

Ә н: «Қ айдасың дар, достарым»

Мұ ғ алім: Достық - адамдардың бір-бірін жаны қ алап, шын жақ ын кө ріп, қ алтқ ысыз сеніп, тілектес, мұ раттас болуы. Достық туралы ұ лы философтар мен ақ ын-жазушыларғ а қ оса, ұ стаздар мен педагог-психолог ғ алымдардың ой толғ амағ аны, оның мә нін, сырын білуге талпынбағ ан адам кемде-кем. Мұ ның ө зі достық тың адам ө мірінде алатын0 келелі орнына, зло маң ызына байланысты екені даусыз.

Біз бү гін «Дос. Жолдас. Қ ұ рбы-қ ұ рдас» деген тақ ырыпта пікірлесу кешін ұ йымдастырып отырмыз. Мақ сатымыз достық туралы ой пікірлерін білу, достық ты қ адірлей білуге шақ ыру, адал дос таба білуге баулу, яғ ни Мұ са Жә лел айтқ андай:

«Шын дос ү шін қ алайда

Тік қ атерге басың ды.

Айыра біл алайда

Досың менен қ асың ды».

Сіздерді біз «достық » туралы тақ ырыпта сырласуғ а шақ ырамыз.

Мирас: Ең ә уелі «Достық туралы» ұ лы ғ ұ лама, ойшылдардың айтқ ан сө здерінен ү зінділер келтірейік.

Амина: Ерте заманның ойшылы жә не асқ ан шешен, ежелгі рим мемлекет қ айраткері Марк Туллий Цицерон «Достық ө з бойына қ аншама сан алуан пайдалы нә рселерді біріктірген десең ізші! Қ айда барсаң ыз да, ол сізге қ ызмет етеді, ол барлық жерде бар, ол ешқ ашан да мезі қ ылмайды, ешқ ашан да орынсыз килігетін жері болмайды, ол сә ттілікке жаң а сә улет береді, ол ортақ тасқ ан сә тсіздіктер де кө п мө лшерде ө зінің уытын жоғ алтады, »-дейді. Достық адамның ө мірдің ө зіндей сан бояулы, кө п қ ырлы қ аситетті, сондық тан бірер сө збен оның толық анық тамасын беру мү мкін емес. Ә йтсе де, ұ лы шешеннің жоғ арыда келтірілген сө здерінде ұ ғ ымның басты мә ндері кө регендікпен ашып кө рсетілген

Нұ рдана: Ал, ежелгі грек философы, ғ алым, ойшыл Аристотель былай деген екен: «Достық - ө мір ү шін ең қ ажетті нә рсе, ө йткені ешкім ешқ ашан да игілікке тү гел ие бола тұ рса да, дос – жарансыз ө мірді қ аламақ емес».

Мұ ғ алім: Жақ сы, енді достық туралы ойларың ызды білейік.

О қ у ш ы л а р д а н «д о с т ы қ » т у р а л ы о й л а р ы н с ұ р а у.

Мирас: Қ андай адамдар досқ а лайық?

Нұ рхан: Адамдар арасындағ ы достық сезімі ө мірде олардың бірін-бірі қ ажетсінуінен, қ ұ рмет тұ тынуынан, шынайы тілектестік пен ө зіндей кө ріп сенуінен, бір-біріне тірек, медет болуынан, қ ам-қ айғ ысыз кезде ғ ана емес, ә сіресе, қ иын-қ ыстау кү ндерінде іркілместен қ асынан табылудан, риясыз, есепсіз жомарттық тан кө рінеді. Абай армандағ андай, сын сағ атта «Мұ нан менің қ ай жаным аяулы», -деп, қ асың да бірге тұ рып қ ана алатын адам ғ ана досқ а лайық.

Мұ ғ алім: Парсы жазушысы Кабустың ә йгілі «Қ абуснама» кітабында былай делінген екен: «Ей, перзентім! Мынаны білгейсің: адамғ а тірісінде доссыз болмайды. Адамның доссыз болғ анынан ағ айынсыз болғ аны жақ сы. Бір данышпаннан: «Дос пен ағ айынның қ айсысы жақ сы? » - деп сұ рапты. Данышпан «Дос жақ сы», - депті. Сол ү шін достарың ның ісі жайында ойла, оларғ а сә лем-сауқ ат жіберіп тұ р жә не қ амқ ор бол. Себебі ә ркім ө з досын жадында тұ тпаса, достары да оны есінде сақ тамайды, ақ ырында ол доссыз қ алатын болады». Жә не халық та «Алтын берген дос емес, ақ ыл берген дос» деген мақ ал бар.

Т а л д а у

Мирас: Бұ рынғ ылар айтқ андай, адамның адамсыз кү ні жоқ. Сондық тан ол жү рген жерінде, жұ мыста, елде, сапарда, бө тен жерде болсын, ұ ғ ынысып, тү сінісетін, жарасып, жақ ын жү ретін, ө зара бү кпесіз, сырлас жан іздейді. Бұ л - ө те қ ажет те табиғ и тілек. Ә йтпесе халық саналығ ы «Кө п ақ шаң болғ анша, кө п досың болсын», - демес еді. Енді келесі кө рініске назар аударалық.

Мұ ғ алім: «Дү ниеде адамның жалғ ыз қ алғ аны - ө лгені, қ айғ ының бә рі соның басында», - депті Абай атамыз.

Мирас: Итальян жазушысы, драматург, ақ ын Александр Мандзони: «Достық ө мірдің ең зор қ уаныштарының бірі, онан да зор қ уаныш – сырың ды айтатын адамның болуы» - деген екен.

Ақ ниет: Қ ай кезде де, қ ай жаста болса да, адам ө міріндегі достық тың орны бө лек. Сондық тан оғ ан ө те жауапкершілікпен, байсалды қ арау керек. Американ саяси қ айраткері физик Бендами Франклин айтқ андай, досты асық пай таң дағ ан жө н. Ол да кү тіп, аялауды, бағ ып – қ ағ уды қ ажет етеді. Ал, ұ лы Абай: «Досы кө ппен сыйлас, досы жоқ пен сырлас», - деген екен.

Ә білсейт: Достық - ә ншейін дос тапқ ысы, дос болғ ысы келгендіктің нә тижесі емес. Бір-біріне пейілі – ық ыласы тү скен, жан жү регі қ алағ ан, кө зқ арасы мен ой-ниеті ү йлескен, мінездері сиымды адамдар ғ ана дос бола алады. «Сенің досың кім екенін айт, мен сенің кім екенің ді айтып беремін» - деген екен ғ ой бір дана кісі жаң а танысқ ан адамына. Бұ л ақ ылды сө здің мағ ынасы: достар жан дү ниесі, ой ө рісі, талғ амы мен ә леуметтік кө зқ арасы жағ ынан жақ ын болады дегенге мең зейді.

Мирас: Махамбет Ө темісұ лы айтпақ шы: Жақ сыменен дос болсаң,

Алдың нан шығ ар елпектеп.

Жаманменен дос болсаң,

Дильназ: Ә л-Фараби айтқ андай: « Ө рге жү зген ө негелі ісімен адал дос тап тең қ ұ рбың ның ішінен. »

Инабат: Достық тың ө міршең дігі екі жақ тың ешқ ашан ә ділдіктен аттамауында. «Жаң ылмайтын жақ, сү рінбейтін тұ яқ жоқ », - дейді халық даналығ ында. Кө ң ілің нен шық қ ан, сынақ тан ө ткен адам дос болатыны белгілі. Тегі кез-келген екі аяқ ты, жұ мыр басты пенденің бә рі бірдей болмаса керек. Ниеті таза, жө ні тү зу, жан дү ниесі сау адамдар ғ ана дос болуғ а жарайтыны – шындық.

Айнұ р: Халық та: «Досың нан тап! » - деген қ арғ ысқ а жақ ын сө з бар. Бұ л – достың бә рінің бірдей еместігін, адамғ а ең ауыры – досың ның арамдығ ы, екі жү зді опасыздығ ы екенін еске салатын сө з. Шынында да, ішек – қ арнына дейін тү гел білетін адамың ның қ асың а айналуынан, қ арсыласың жақ қ а шығ ып кетуінен қ ауіпті, қ атерлі, ө кінішті не бар?! Бұ дан дос-дұ шпаның ды айыра білудің қ аншалық ты маң ызды екені кө рінеді. Ә йтпесе опық жеп, бармағ ың ды тістеп қ алуың оң ай. Сондық тан достық тың белгісі – достың сырын ө з сырың дай сақ тау. Даналар айтқ ан ғ ой: «Сыр сақ тау тілің нің астына шоқ салып алғ аннан да қ иын», - деп. Тіліне ие бола алмайтын жең ілтек пә туасыз жандарғ а досым ғ ой деп, сыр ашу жамандық қ а апарып соқ тыруы мү мкін

Мұ ғ алім: Француз философы, жазушы Жан-Жак Руссо, грузин ақ ыны Шота Русташвели, ағ ылшын жазушысы Генри Фильдинг, т. б. сияқ ты даналар бнйне бір келісіп алғ андай: «Тұ рақ сыз достан да дос болмағ аны жақ сы, тіпті дұ шпаның ның ө зі артық », - дейді. Жан-Жак Руссо айтқ андай «Екі жү зді адамның жау болғ анынан да дос болғ аны қ ауіпті», - дейді. Мұ ны қ алай тү сінесіздер?

Т а л д а у

Мирас: ағ ылшын философы, Фрэнсис Бэкон: «Достық қ уанышты екі еселеп, қ айғ ының жартысын азайтады», - деген екен.

Мирас: «Ақ ылсыз достан, ақ ылды дұ шпан артық » халық мақ алы немесе «Дос досқ а айна», «Досы жақ сының ө зі жақ сы».

Мұ ғ алім: Тү ркі ғ алымы Махмуд Қ ашқ ари «Дос кө зден кетсе де, кө ң ілден кетпейді» деген екен.

Қ орытындылау

Бас ауырып, балтырың сә л сыздаса,

Қ иыны сол, ауыры сол бізге аса.

Қ айран достар, кү н шуақ қ ой қ ыздырар,

Ә лде кімге кө ң ілің бір мұ здаса.

Дос ү йінде сайрандайды еркін ұ л,

Жолдасы ғ ой жігіттің бір тө ркіні.

Тағ ы солар жалғ ыз тастап кетпейді,

Тұ ғ ырың нан тү сіп қ алсаң бір кү ні.

Жолдаспенен жең іл ө мір азабы,

Жең ілірек кө тересің жазаны.

Содан шығ ар, Адам бірге ө мірге

Жолдасыменен туады екен ғ ажабы

Кү ні

1. Оқ ушыларды Отанды сү юге, қ ұ рметтеп қ астерлеуге, ө з елін, тегін тарихын білуге тә рбиелеу.

2. Оқ ушылардың таным белсенділіктерін, қ ызығ ушылық тарын дамыту.

3. Оқ ушыларғ а патриоттық, эстетикалық, адамгершілік тә рбие беру, ө з ой-пікірін білдіре алатын оқ ушыларды тә рбиелеу.

интербелсенді тақ та

Мұ ғ алімнің іс-ә рекеті

Оқ ушының іс-ә рекеті

Оқ ушылар, бү інгі келіп жеткен жаң а оқ у жылымен шын жү ректен қ ұ ттық таймын. Алдағ ы уақ ытта сіздермен білім саласында жақ сы жетістіктерге жетеміз деген ү міттеміз.

Отан дейміз -от жақ қ ан жерімізді,

Отан дейміз -ө сірген елімізді.

Отан дейміз -туғ ан жер, атамекен,

Биік тау, орман тоғ ай кө лімізді.

Отаным менің кең байтақ Қ азақ стан,

Аман ө ткен талай дү лей азаптан.

Бар ә лемді ө з аузына қ аратқ ан,

Кім бар қ ане артық дейтін Қ азақ стан?!

Оқ ушылар, бұ л ө лең де не туралы айтылғ ан? Отан дегенді қ алай тү сінесіздер? (оқ ушылар жауаптары)

Біздің бү гінгі сабағ ымыздың тақ ырыбы: «Мен ө з елімнің потриотымын» деп аталады.

Мен ө з елімнің патриотымын. Алдымен «патриот» деген кім, ол қ андай адам деген сұ рақ қ а анық там аберіп кеткенім жө н болар!

Патриот – ұ лтын сү йетін, ө з тарихын, туғ ан тілін қ ұ рметтейтін, ұ рпақ тан ұ рпақ қ а жалғ асқ ан салт – дә стү рін дә ріптейтін, ұ лттық қ адір – қ асиетімізді арттыруғ а ү лесқ осатын саналы тұ лғ а. Туғ ан елі ү шін ү немі тер тө ге қ ызмет етіп, халқ ымыздың мол рухани қ ұ ндылық тарын бағ алай білетін асыл тұ лғ а.

Патриоттық тә рбие, ең алдымен, ә рбір жеке тұ лғ аның ата – анасын, туғ ан – туыстарын жақ сыкө руден басталады емес пе?! Ө з баласына жақ сы тә рбие беру кез келген адамның міндеті, мейлі ол мұ ғ алім, мейлі ол жұ мысшы, дә рігер, не тағ ы басқ а маман иесі болсын қ оғ амда парасатты, адамгершілігі жоғ ары бала тә рбиелеу кез келген адамның міндеті болуы тиіс. Тату тірлік пен ауызбірлік жылы ұ ямызғ а арқ асын кең жайғ анда адамгершілік атты асыл қ асиеттердің адам бойына нық қ онатынына, ә рине, еш шү бә жоқ.

Патриот дегеніміз- қ ысқ аша айтқ анда ө з Отанын ө те қ атты қ ұ рметтейтін, ө з Отанын шексіз сү йетін адам екен.

Мұ ғ алім: Отан туралы мақ ал-мә тел білеміз бе?

 Ойын «Мақ ал-мә тел» жалғ асын тап.

Отан- оттан да ыстық.

Отан -от басынан басталады.

Отансыз -адам, ормансыз- бұ лбұ л.

Отан ү шін отқ а тү с кү ймейсің,

Отан ү шін суғ а тү с батпайсың.

Отан –қ уат,

Отбасы – шуақ.

Отан ү шін кү рес,

Ерге тиген ү лес.

Отан туралы қ андай ө лең дер білеміз?

Абай атамыз айтқ андай, бү гінгі жастардың дү ниенің кетігін тауып, қ алануды кө здеу, қ оғ амдық ө мірден қ ол ү збей, ө з елін сү юге, ө з елінің тұ рмыс – тіршілігін, салт – санасын, ә дет – ғ ұ рпын білуге тә рбиелеу – нарық тық кезең де маң ызы жоғ ары тұ рғ ан зор міндеттердің бірі деп ойлаймын. Осы тә рбиенің ең маң ыздысы – балағ а патриоттық тә рбие беру.

Халқ ымыздың тарихына терең ү ң іле білсек, жасынан жарқ ырағ ан кү міс кө мей ә нші, жаужү рек батыр, нар тұ лғ алы палуан елі мен жері ү шін аянбағ аны баршағ а мә лім.

«Барлық халық пен ұ лт барлық ұ лы жә не тамаша нә рселерді жасауғ а қ абілетті, ә рбір азамат ө з ұ лтын сү юге тиіс жә не ө з ұ лтына деген терең сү йіспеншілігі мен мақ таныш сезімі арқ ылы басқ а ұ лттарды танып, қ ұ рметтеп, оларды сү йе білуге тиіс» дегенеді ұ лтымыздың мақ танышы, ұ лы патриот атамыз Бауыржан Момышұ лы айтқ ан болатын. Бұ лсө здің астарында ө з ұ лтың ды ерекше сү й, сол арқ ылы ө зге ұ лтты сү юге ү йрен деген ой жатыр.

Біз тә уелсіз мемлекетпіз. Біздің ө з рә міздеріміз бар. Біздің рә міздерімізге нелер жатады?

Рә міздер туоалы сұ рақ -жауап алмасу. (рә міздер туралы сұ рау, авторларын сұ рау)

Міне, біздің ө з рә міздеріміз бар екен. Біздің ө з елбасымыз бар. Оның аты кім екен?

Нұ рсұ лтан Ә бішұ лы Назарбаев ө те дана, алаш жұ ртын алғ а сү йреген, тә уелсіз елімізді басқ арып отырғ ан бірден бір асыл тұ лғ а. Сол басшымыздың арқ асында біз осындай Отанда ө мір сү ріп жатырмыз.

Ел болдық ерік алдық астаналы

Енді кімнен қ азағ ым жасқ анады?    

Тә уелсіз мемлекеттің шежіресі,

Нұ рсұ лтанның атымен басталады.

Біз жас ұ рпақ ө з елімізді ә рқ ашан қ ұ рметтеп, мемлекеттік рә міздерімізді аялап, президентімізді сыйлап, бейбіт елдің бейбітшілігін, тыныштығ ын сақ тай білуіміз керек.

Міне, балалар, бү гін ө здерің ді Тә уелсіз еліміздің болашағ ы екендерің ді, яғ ни, нағ ыз азамат екендіктерің ді кө рсете білдің дер. Белгілі ақ ын атамыз Ж. Молдағ алиев:

                    Ө ткенің ді еске алсаң,

                    Ө скенің нің белгісі.

                    Ө ткенің ді ұ мытсаң,

                    Ө шкенің нің белгісі,

- деген екен. Сондық тан, халқ ымыздың бү гінгі уақ ытқ а дейінгі жеткен жетістіктері ө здерің е аманат. Сондай-ақ, еліміздің егемендігін танытатын ресми ерекшелік белгілері: Ана тіліміз, Елтаң бамыз, Туымыз, Ата заң ымыз, Ә нұ ранымызды бойындағ ы бойтұ марындай сақ тап қ ана қ оймай, қ ашанда еліміздің, жеріміздің еркіндігін сақ тар мық ты ұ рпақ, мық ты азамат болатындарың а сенімім мол. Жолдарың ашық, жарқ ын болсын, Тә уелсіз елдің азаматтары!

Кү ні

1. Оқ ушыларды ө з ана тілінің қ адір-қ асиетін                             біліп, ө з ана тілінің кө ркемдігін сезініп, сө з қ ұ діретін тү сініп, оның адам ө міріндегі маң ызын ұ ғ уғ а ү йрету.

2. Сө здік қ орларын молайтып, шешендік ө нерге баулу.

3. Ана тілін қ астерлеуге, адамгершілікке тә рбиелеу.

Журналдар, суреттер, нақ ыл сө здер.

Ауызша журнал

Мұ ғ алімнің іс-ә рекеті

Оқ ушының іс-ә рекеті

   - Оқ ушылардың назарын аудару.

 - Қ ұ рметті оқ ушылар, ұ стаздар! Бү гін бізде ерекше тә рбие сағ аты. «Тіл-татулық тірегі» атты тә рбие сағ атының мақ саты: Мемлекеттік тіліміздің мә ртебесін кө теру.

Анық тама беру: Мемлекетіміз Қ Р деп аталады. Қ Р-дың жер кө лемі ү лкен. Ө з ә нұ раны, елтаң басы, туы, Ата заң ы бар тә уелсіз елімізді Елбасы Н. Ә. Назарбаев басқ арады. Мемлекетімізде бірнеше ұ лт ө кілдері тұ рады. Қ Р тә уелсіз республика болып 1991 жылдың 16 желтоқ санында жарияланды. 1989 жылы 22 қ ыркү йекте Республиканың Жоғ арғ ы кең есі қ абылдағ ан Қ Р-ң Тіл туралы Заң ына сә йкес қ азақ тіліне мемлекеттік мә ртебе берілді. Яғ ни қ азақ тілі- мемлекеттік тіл болып жарияланды. 22 қ ыркү йек- Қ азақ стан Халық тарының Тілдер кү ні деп жарияланды.    

 ІІІ. Кө рініс: «Ең қ ымбат қ азына»

  Қ атысушылар: қ ария, баласы, дана қ арт.

Ертеде бір тілге жү йрік шешен қ ария кө з жұ марында ұ лына:

  «Балам, ә кем кедей болды деп қ амық па. Менің сағ ан тастағ ан кө п қ азынам бар, соны тауып алып қ адіріне жет» депті. Бала кейіннен оны ә рі іздейді, бері іздейді, таба алмайды. Арып-ашып жү ріп, ауылдағ ы абыз-ақ сақ алдарғ а мұ ң ын шағ ыпты. Ә лгі дана қ арт тың дап болып:

«Ә ке баласына ө тірік айтпас болар, ақ тық демінде ақ иқ атын айтқ ан екен. Ә кең ө те шешен адам еді, жарық тық. Оның сағ ан қ алдырғ ан мол мұ расы- қ асиетті тіл. Бә ріміз сө здің дә мін келтіріп, қ алай сө йлеуді сенің ә кең нен ү йренген едік. Дү ниеде тілден қ ымбат, мә ң гілік мұ ра болмақ -па, сірә! » - деп аталы сө здің жұ мбағ ын шешіп беріпті.

1- оқ ушы: Cен осы тіл ең қ ымбат қ азына деген сө збен келісесің бе, мү мкін біздің одан да қ ымбат қ азынамыз бар шығ ар?

2- оқ ушы: Жоқ, мен олай ойламаймын. Дү ниедегі ең қ ымбат қ азына, ә рине тіл. Тіл- ең алдымен қ атынас қ ұ ралы. Егер тіл болмаса, сен мағ ан осы сұ рақ ты қ оя алар ма едің, ал мен сағ ан ө з ойымды айта алар ма едім?

1- оқ ушы: Оның ө те дұ рыс. Шынында да тіл қ атынас қ ұ ралы болумен қ атар ойдың да кө рінісі. «Тілі байдың – ойы бай» деп текке айтылмаса керек.

                   Оқ ушы тақ пақ тары:

  1-оқ ушы: Туғ ан тілім-бабам тілі- ө з тілім,

                   Туғ ан тілім-анам тілі - ө з тілім.

                   Туғ ан тілім- далам тілі- ө з тілім,

                   Туғ ан тілім- адам тілі- ө з тілім.

  2-оқ ушы: Туғ ан тілде сыры терең жаным бар,

                   Туғ ан тілде ә нім менен сә нім бар.

                   Туғ ан тілім тіл болудан қ алса егер,

                   Жү регімді суырып-ақ алың дар.

  3-оқ ушы: Сү йемін туғ ан тілді анам тілін,

                   Бесікте жатқ анымда-ақ берген білім.

                   Шыр етіп жерге тү скен минутымнан,

                   Қ ұ лағ ыма сің ірген таныс ү нің.

  Ә н «Ананың тілі»

  4-оқ ушы: Туғ ан тілім- тілі ата бабамның,

                   Ө зің дейсің ақ сү т берген анамның.

                   Қ айда жү рсең меніменен біргесің,

                   Тү сінікті сендей жақ ын мағ ан кім.

                   Сенсің тілім бойдағ ы кү ш қ уатым,

                   Сақ таушың мын қ орғ ауғ а бел буатын.

  5-оқ ушы: Қ азағ ым-ау, бір-бір ү лкен жү рексің,

                   Қ адамың а бір қ ұ дайым гү л ексін.

                   Тә уелсіз ел- ана тілін ардақ тап,

                   Тә уелсіз ел- ана тілін ту етсін.

     6-оқ ушы: Хандардың қ айталама қ атерлерін,

                   «Ұ лт бол» деген нығ айтып қ атарларын.

                   Мағ жан мен Мұ хтар, Жү сіпбектің,

                   Ұ мытпа ешқ ашанда баталарын.

Мұ ғ алім: Жастайың нан қ иялың ды-қ иялғ а ө рлеткен ғ ажайып ертегілер, шыншыл да сыршыл аң ыз-ә ң гімелер, ерлікті, елдікті дә ріптеген батырлар жырлары, береке бірлікті мақ сат еткен ө ткір де ө міршең шешендік сө здер, халық даналығ ы – мақ ал-мә телдер ана тілінде дү ниеге келіп, ә рбір адамғ а сол ана тілінде жетіп отырады.

Абай даналығ ына, Махамбеттің батылдығ ына, Бұ қ ардың ақ ылгө йлігі мен халқ ына деген жанашырлығ ына, Абылайдың данышпандығ ына, Бө генбай мен Қ абанбайдың ерліктеріне сү йсініп, рухани ө мірің е азық етесің.

   7-оқ ушы: Тіл тазалығ ы дегеніміз- ана тілдің сө зінен басқ а тілдің сө зімен шұ барламау.

   8-оқ ушы: Тілдің тілден кең дігі болғ анымен, кемдігі болмайды.

                    Жақ сыдан жадың а алғ ан бір ауыз сө з,

                    Асық па тү спеді деп қ олыма тез.

                     Дамылсыз ізденуге ерінбесең,

                     Керегің ө мірің де болады кез.

    9-оқ ушы: Ана тілі, дана тілі, бақ тілім,

                     Сенсің менің қ асіретті шаттығ ым.

                     Сенсің менің тазалық ты пә ктігім,

                     Сенсіз бақ ыт дү ние тапты кім?

  10-оқ ушы: Сенің ә рбір тынысың мен кү н кешем,

                     Сен арқ ылы тіршілікпен тілдесем.

                      Ел бетіне қ алай тү зу қ араймын,

                      Ана тілі егер сені білмесем.

ІV. «Кім шапшаң? ».

Мақ алдың алғ ашқ ы жолы айтылады, ә рі қ арай оқ ушылар жалғ астырады.

  11-оқ ушы: Жұ ртым-ай шалқ ақ тамай сө зге тү сін,

                     Ойланшы сыртын қ ойып, сө здің ішін, - депті Абай атамыз.

  12-оқ ушы: Ақ ыл кө ркі-тіл, тілдің кө ркі- сө з.

                     Сө з ө нері-киелі ө нер.

  13-оқ ушы: Ө нер алды- қ ызыл тіл.

                     Ә дептің басы- тіл.

V. «Ойлан, тап! »

Берілген сө здерден мақ ал қ ұ растыру.

( ата, гү л, бала, жақ сы, ең бек, ө зен, Отан, ат, ер, батыр, тас, ел, ана).

Мұ ғ алім: Адамды жұ бататын да, ақ ыл беретін де, кү ш-қ уат беретін де, ой-сана беретін де осы сө з. Ана тілін ұ мытқ ан адам ө з ө ткенін де, болашағ ынан да қ ол ү зеді. Міне, осындай даналық сө здер бізге тіл арқ ылы жетті емес пе?!

  Олай болса, біздің тілге деген қ ұ рметіміз шексіз.

  Оқ ушылар хормен: Туғ ан тілім-тірлігімнің айғ ағ ы,

Тілім барда айтылар сө з ойдағ ы.

 Осы тілмен мен де бірге ө семін,

Ө шсе тілім мен де бірге ө шемін-деп бү гінгі «Тіл татулық тірегі» атты тә рбие сағ атымызды аяқ таймыз.

Кү ні

1. Оқ ушыларды ө з ана тілінің қ адір-қ асиетін                             біліп, ө з ана тілінің кө ркемдігін сезініп, сө з қ ұ діретін тү сініп, оның адам ө міріндегі маң ызын ұ ғ уғ а ү йрету.

2. Сө здік қ орларын молайтып, шешендік ө нерге баулу.

3. Ана тілін қ астерлеуге, адамгершілікке тә рбиелеу.

Журналдар, суреттер, нақ ыл сө здер.

Ауызша журнал

Мұ ғ алімнің іс-ә рекеті

Оқ ушының іс-ә рекеті

© helpiks.su При использовании или копировании материалов прямая ссылка на сайт обязательна.