Сәвәләй авылының рәт җырулары

Бу язманы миң а 2003 елда филология фә ннә ре кандидаты, Г. Ибраһ имов исемендә ге Тел, ә дә бият һ ә м сә нгать интитутында кү п еллар дә вамында текстология, археография ө лкә сендә хезмә т иткә н галим Заһ ир Шә йхлисламов тапшырган иде.

Геннадий Макаров

Сә вә лә й авылының рә т җ ырулары

Заһ ир Шә йхлисламов

Фольклорчы, шагыйрь һ ә м педагог Сә хаутдин Миң лекә йнең (1895-1954) шә хси архивын фә нни яктан ө йрә нү, тасвирлау барышында кулга халык авыз иҗ аты ү рнә клә ре язылган бер бә йлә м дә фтә рлә р килеп керде. Бу дә фтә рлә рнең хуҗ асы – Сә хаутдин Миң лекә йнең бертуган абыйсы Фә ттахетдиннең улы Ә сгать Миң лекә ев. Ул гомере буе хә рби хезмә ттә булса да иҗ ат эшен дә ят итмә гә н. Кешелә рдә н, туганнарыннан ишеткә н фольклор материалларын язып барган, ү зе дә шигырьлә р, ә киятлә р, мә сә ллә р, истә леклә р язып калә мен сынаган. Аның бу дә фтә рлә рен вафатыннан соң, хатыны Екатерина Андреевна (рус миллә теннә н) почта аша, Г. Ибрагимов исемендә ге Тел, ә дә бият һ ә м сә нгать институтына юллый. Шул юл белә н алар С. Миң лекә й архивына килеп кушылалар. Кү п санлы җ ырлар арасыннан игътибарымны керә шеннә рнең ү зенчә лекле рә т җ ырлары җ ә леп итте. Ә сгать Миң лекә ев аларның җ ыелу тарихын да кү рсә ткә н. Аның бертуган сең лесе Һ ә дия Фә ттахова 1941-1945 елларны Татарстанның Зә й районы Сә вә лә й авылында мө галлимә лек иткә н. Бу җ ырларны ул ү зе укыткан мә ктә п балаларыннан ишетеп алып, озак еллар хә терендә саклаган. Сең лесенең кө йлә п бирү е буенча Ә сгать аларны язып алган һ ә м кайбер аң лашылмаган сү злә ргә аң латмалар да биргә н. Бә йрә мнә рдә Сә вә лә йнең хатын-кызлары ул җ ырларны ө йдә н-ө йгә, рә т буенча кереп (шуң а рә т җ ырлары дип атала да ул) җ ырлап йө ргә ннә р. Ни ө чен хатын-кызлар гына җ ырлап йө рү аң лашылса кирә к, чө нки ул елларда ирлә р барысы да сугышта. Бу җ ырларның ө ч тө рле кө е булган. Тө рле кө йгә җ ырлаганда, кө енә бә йле рә вештә, җ ыр текстларындагы кушымчалар саны гына ү згә ргә н. Кө йлә ре никадә р моң лы, матур булса да, Ә сгать Миң лекә ев нота гыйлеменә ия булмау сә бә пле, аларны кә газьгә тө шерә алмаган. Фольклор музыкасы белгече Г. М. Макаров фикеренчә, ә леге җ ырларның кү пчелеге керә шеннә рдә ә ле хә зер дә онытылмыйча башкарыла икә н. Җ ыр текстларында керә шеннә рнең яшә ү рә веше, образлы фикерлә ве, тормыш фә лсә фә се ачык чагылыш тапкан. Бу урында укучыларга шул җ ырларны тә къдим итә без.

12 Следующая ⇒