7- дәрістің тақырыбы: Трансформаторлар. Құрылысы мен жұмыс жасау принципі. Бірфазалы трансформатордың негізгі теңдіктері.

7. 1. Трансформаторлар. Қ ұ рылысы мен жұ мыс жасау принципі

Трансформатор – белгiлi бiр айнымалы ток кернеуiн екiншi бiр айнымалы ток кернеуiне тү рлендiретiн электромагниттi қ ондырғ ы.

Егер трансформатор орамдарының бiрi мысалы бiрiншi орамы айнымалы ток кернеуiне қ осылғ ан болса, онда орамдардағ ы айнымалы тогы орамдар оралғ ан болат ө зекшеде Ф - магнит ағ ынын туғ ызады. Трансформатордың екi орамдарымен де байланысатын бұ л магнит ағ ыны электромагниттi индукция заң ына сә йкес (1) жә не (2) екi орамдарғ а да электр қ озғ ағ ыш кү шiн енгiзедi. Егер (2) орамның ұ штарына электр энергиясының (4) қ абылдағ ышын жалғ айтын болсақ, онда пайда болғ ан ЭҚ К ә серiнен (2) орамнан жә не (4) қ абылдағ ыштан қ ұ ралатын тұ йық тiзбек бойымен айнымалы ток ө тедi, ал 2 орам ұ штарында айнымалы кернеуi пайда болады. Жү ктеме қ осылғ ан кезде магнит ағ ыны жә не токтары ә серiнен пайда болады жә не жоғ арыда кө рсетiлгендей орамдардарды (3) магниттi ө зекше арқ ылы байланыстырып, (1) орамнан (2) орамғ а электр энергиясының тасымалдануын қ амтамасыз етедi.

7. 1- суретте кө рсетiлген трансформатор екi орамды деп аталады, ал орамдары сә йкесiнше ток кө зiне қ осылатын орам (1) - бiрiншi реттi орам, ал қ абылдағ ыш жалғ анатын орам (2) - екiншi реттi орам деп аталады. Сол секiлдi орамдардың қ андай кернеуге қ осылатынына байланысты да, яғ ни жоғ ары кернеу берiлетiн орам - жоғ ары кернеулi орам, ал кернеуi тө мен торапқ а жалғ анатын орам - тө мен кернеулi орам деп аталады.

Орамдарының санына байланысты екi, ү ш немесе кө п орамды болып, ал қ оректенетiн ток жү йесiне сә йкес бiр, ү ш жә не кө п фазалы трансформаторлар болып бө лiнедi. Атқ аратын қ ызметтерiне байланысты:

1) электр энергиясын тасымалдайтын жә не тарататын – қ уатты трансформатор;

2) кернеудi аз ғ ана аралық та тү рлендiруге немесе айнымалы ток қ озғ алтқ ыштарын iске қ осуғ а арналғ ан автотрансформаторлар;

3) ө лшегiш аспаптарды сұ лбағ а жалғ ауа арналғ ан ө лшегiш трансформаторлар;

4) арнайы трансформаторлар – дә некерлеушi, импульстi, жиiлiктi тү рлендiруге арналғ ан, жоғ ары жиiлiктi, медициналық жә не радиотехникалық мақ саттарғ а арналғ ан жә не т. б. болып бiрнеше тү рге бө лiнедi.

Сонымен трансформаторлардың қ олданылатын салалары ө те кең, соғ ан байланысты олардың қ ұ рылыстарыда ә р алуан болып келедi. Дегенменде барлық трансформаторлардағ ы энергияның тү рлену прцессi мен олардағ ы қ ұ былыстар ұ қ сас болып келедi. Сондық тан трансформаторлардың жұ мыс жасау кезiндегi қ асиеттерiн олардың негiзгi тү рi болып табылатын бiр немесе ү ш фазалы екi орамды трансформатор негiзiнде қ арастыруғ а болады.

Трансформаторлардың қ асиеттерiн тү сiну жә не ауыстыру сұ лбасының параметрлерiн анық тау ү шiн олардың бос жү рiс жә не қ ысқ аша тұ йық талу жұ мыс жасау режимдерiн зерттеу керек.

12 3 Следующая ⇒