Тіл мәртебесі – ел мерейі

> > 10 месяцев назад | 0 пікір жазылды

+10

Бұ л ө мірде аз кү н қ онақ болармыз,
Мү мкін елу, мү мкін жү з жыл салармыз.
Ана тілін ардақ тұ тып, қ астерлеп,
Қ ұ рметтейік келгенінше шамамыз!

Мемлекеттік тіл Тә уелсіз елдің негізгі рә міздерінің бірі. Кез келген ө ркениетті елдің ө зінің Туы, Елтаң басы, Ә нұ раны, шекарасы болатыны секілді мемлекеттік тілі де болады. Демек, мемлекеттік тіл де — мемлекеттігіміздің негізгі атрибуттарының бірі. Біздің Ата Заң ымызда «Қ азақ стан Республикасының мемлекеттік тілі — қ азақ тілі» деп жазылғ ан. Ал орыс тілін — ресми тіл жә не мемлекеттік тілмен бірдей қ олданылады деп айтылғ ан. Біз Конституция талаптарын мү лтіксіз орындауғ а міндеттіміз.

Тіл адамдардың қ арым-қ атынас қ ұ ралы болғ андық тан, ол сө йлеу ә рекетінің арқ ауы болып табылады. Тіл ұ лт пен ұ лтты жақ ындастыратын ө згеше қ атынас қ ұ ралы. Адам тіл арқ ылы бір-бірімен қ атынаса алады. Қ азіргі таң да, еліміз ө з егемендігін алып, дербес мемлекет ретінде танылуда. Қ азақ стан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың «Қ азақ стан – 2050» стратегиясы – қ алыптасқ ан мемлекеттің жаң а саяси бағ ыты» атты Жолдауында: «Тілге деген кө зқ арас, шындап келгенде елге деген кө зқ арас екені даусыз. Сондық тан, оғ ан бей-жай қ арамаймыз. Қ азақ тілі жаппай қ олданыс тіліне айналып, шын мә нінде мемлекеттік тіл мә ртебесіне кө терілгенде, елімізді Қ азақ мемлекеті деп атайтын боламыз»-деген болатын. Мемлекеттік тіл тә уелсіздігіміздің жырын жырлап, бұ ғ анасын қ атайтты. «Ұ лттың сақ талуына да, жоғ ауына да себеп болатын нә рсенің ең қ уаттысы – тіл» деген Ахмет Байтұ рсыновтың қ асиетті қ ағ идасына сү йенсек, Ата заң аясында бақ -берекетіміздің сақ талып отырғ аны тіл саясатын да дұ рыс жү ргізудің жемісі екені анық. Тіл – халық қ азынасы, ұ лттың жаны. Тілдің мә селесі – ұ лттың мә селесі. Мерейін асыратын да, қ ұ тын қ ашыратын да ө зіміз. Отбасы ө зіміз де, Отанымыз – Қ азақ стан! Тіл мең геруде ата-ананың рө лі ерекше екенін, ә р отбасы уыз шағ ынан балағ а қ азақ тілін ү йретуді қ олғ а алса, бұ л тілдің еш қ иындығ ы жоқ. “Ана тілін білмеген, анасын да сыйламас” демекші ө з ана тілін білмеген жаннан, анасын сыйлайтын жанның шығ уы неғ айбыл. М. Шахановша айтатын болсам, қ азіргі таң да ө з тілін ө гейсіп, «мә ң гү рттеніп» жү ргендер кө п. Шынында қ азақ пен қ азақ тың, ә ке мен баланың, ә ріптестердің жұ мыста қ азақ тілінде сө йлеспеуі кө ң ілге қ онымсыз-ақ жә йт. Бірақ қ азақ тілі – тек қ азақ халқ ының тілі емес, мемлекеттік тіл – ортақ тіліміз. Қ азақ станда тұ ратын, оны Отаным деп қ абылдайтын, ө зін Қ азақ станның патриоты деп есептейтін азаматтардың тілі. Елбасымыз айтқ андай, «Қ азақ станның болашағ ы – қ азақ тілінде». Ендеше, тілімізді, ұ лтымызды отбасымызды қ адірлегендей қ адірлейік!

Ө зге тілді ұ лт мектептеріне қ азақ тілін негізгі пә ндердің бірі ретінде қ ою тілді дамытуғ а жасалғ ан дұ рыс қ адамдардың бірі деп айтуыма болады. Себебі, жоғ арыда айтып кеткенімдей, ө зін Қ азақ станның азаматымын деп санайтын ә рбір адам мемлекеттік тілді білуі шарт деп ойлаймын. Мен ө зге тілді ұ лт мектептеріндегі қ азақ тілі мен ә дебиеті мамандығ ы саласында білім алып жү рмін жә не болашақ та қ азақ тілін дамыту мақ сатында жұ мыс жасағ ым келетінін айтқ ым келеді. Тіл – адамдар арасындағ ы қ арым-қ атынастың аса маң ызды қ ұ ралы ғ ана емес, ойлаудың, дү ниетанымның, рухани мә дениетті жасаудың ұ лттық ұ жымдық тә рбиесін жинақ таудың, сақ таудың қ ұ ралы. Жас ұ рпақ ты тә рбиелеу, оларғ а ғ ылым мен білімді ү йрету тіл арқ ылы жү зеге асады. Мемлекеттік тілді оқ ыта отырып, жастардың бойына елдік сана сің іріліп, мемлекеттік рә міз, ұ лттық діл, ұ лттық болмыс туралы ақ параттар толық беріледі.

Біздің қ азақ халқ ының тілі ө те бай, айтылуғ а орамды, кө ркем тіл. Тіл-адамның барлық саналы ө мірінің қ ұ ралы: ө нер-білімді, мә дениеттілікті, қ оғ амның белсенді азаматы болуды ол тіл арқ ылы ү йренеді. Тіл оның ішінде біздің ана тілі еліміздегі халық тардың барлық іс-ә рекетінің, қ арым-қ атынасының қ ұ ралы болуы тиіс, оның мә дениетін жоғ ары сатығ а кө теру ә рбіріміздің борышымыз. Тіл байлығ ын игеру – ана тілін қ адірлейтін, тіл мә дениетінің шың ына қ ол созатын адамның ә рекеті. Ана тілін жақ сы білу — ә ркімнің азаматтық борышы, қ оғ амда атқ аратын қ ызметінің тірегі. Еліміздің тә уелсіз мемлекет болып, егемендік алуы тілі мен психологиясына оның ө з мә нінде дамуына мү мкіндік берді. Бү гінгі кү ні мемлекеттік тілді қ оғ ам ө мірінің барлық саласына терең дете енгізу мә селесі ү лкен маң ыз алып отыр. Соң ғ ы кезде мемлекеттік тілдің ө рісін кең ейтуге, оның ө ркен жайып дамуына

ық пал ететін басты-басты қ адамдар жасалуда.

Тіл туралы заң ның қ абылданғ аны, оның баптарының жү зеге асырылуының бағ дарламаларының жасақ талғ аны, мемлекет басшысының тіл саясатында дұ рыс бағ ыт ұ стап, қ олдау танытып отырғ аны кө пке мә лім. Аталғ ан ә рекеттердің бастауы мектептерде қ азақ тілін оқ ып ү йретуді дұ рыс жолғ а қ ою болып табылатыны сө зсіз. Сол себепті басты жауапкершілік тіл мамандары біздерге жү ктеліп отыр. Ата заң ының баптарында сонымен қ атар «Тіл саясатының тұ жырымдамасы» мен «Тіл туралы Заң да» айтылғ ан басты мә селе мемлекеттік қ азақ тілін дамыту.

Қ азақ халқ ының қ аһ арман ұ лы Бауыржан Момышұ лы ө з заманында: “Тіл байлығ ы – елдің елдігін, жұ ртшылығ ын, ғ ылыми ә дебиетін, ө неркә сібін, мә дениетін, қ оғ амдық қ ұ рылысын, салт-санасының, жауынгерлік дә стү рінің, мұ расының қ ай дә режеде екенін кө рсететін сө зсіз дә лелі, мө лшері” — деп тайғ а таң ба басқ андай анық та айқ ын кө рсетіп берген болатын.

Бұ рынғ ы даналардан қ алғ ан: «Қ анша тілді білсең, сонша мә дениеттісің, сонша байсың » деген сө з бар. Ә рине, қ ұ птарғ а боларлық ой, бірақ, ө зге тілді білемін деп жү ргенде ө з тілімізден кө з жазып қ алмайық! Қ азақ стандық тардың бә ріне жуығ ы кө пұ лтты ортада ө мірге келген. Қ азақ станның кө пұ лтты болуы – ешкімнің қ олдан жасағ ан ә рекетінің нә тижесі емес, тарихи даму жолымен солай қ алыптасты. Жә не бұ л біздің еліміздің кемшілігі емес, басқ алардан артық шылығ ы. Ө йткені, кө птү рлі мә дениеттің, діннің, дә стү рдің, білімнің, т. б. арасынан шық қ ан жақ сылық тарды бойымызғ а сің іре аламыз.

Тә уелсіздіктің негізгі тірегі – ұ лттың тілі, діні, ділі. Тә ң ірдің адам баласына жасағ ан сыйы да — тіл. Ол- қ асиетті де қ астерлі. Оның бойында ө зекті, жанды ө зіне тартып тұ ратын керемет кү ш бар. Тілде бү кіл тіршілік тұ рғ андай. Тіл – ұ лттың аса игілікті ә рі оның ө зіне тә н ажырағ ысыз белгісі. Тілдің тағ дыры – баршамыздың қ олымызда.

Тілді оқ ып-ү йренуді барынша жоғ ары дең гейге кө теру қ ажет. Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың тіл туралы талап міндеттерінде «Қ азақ қ азақ пен қ азақ ша сө йлессін» деген. Бұ л ә р қ азақ стандық тың қ астерлі парызы. Қ азақ тілінің ө з мә ртебесіне сай толық қ анды қ оғ амдық қ ызмет атқ аруы аса қ анағ аттанғ ысыз екенін, жан-тә німізбен тү сіне отырып, бү гінде «Тіл туралы» заң ның жү зеге асу барысын талқ ылауда басты назарды мемлекеттік тіл тағ дырына аударарымыз анық. Ө йткені қ азақ тілі ә лемдік мә дениеттің бө лінбес бө лшегі ретінде тек қ азақ топырағ ында ғ ана мемлекеттік мә ртебені талап ете алады.

Тілдерді дамыту – елдердің мемлекеттік саясаттың аса маң ызды бағ ыттарының бірі. Жалпы мемлекеттік тіл саясатын толық қ анды жү зеге асыру бұ л бұ қ аралық іске айналғ анда ғ ана кө здеген мақ сатына жете алады. Тіліміз қ ұ рып кетті, қ ұ рдымғ а батып жатыр деп отыра бермей, оның маң ызы мен мү мкіндіктерін жан-жақ ты ашып, жұ рттың оғ ан деген сенімін нығ айтуғ а кү ш салғ анымыз дұ рыс. Тілді насихаттауда, ү йретуде жеке адамдардың, отбасының атқ арар қ ызметін жан-жақ ты зерттеп, оны жү зеге асырудың озық ә дістемесін жасауда да БАҚ -тың атқ арар қ ызметі мол болуы тиіс.

Ең бастысы, қ азір қ азақ стандық тар тарапынан мемлекеттік тілді қ олдау жә не дамыту бағ ытында барынша мү дделік танытып отыр. Бү гінгі кү ні тілдерді дамыту жан жақ ты қ арастырылуда. Тіл тағ дырына деген жеке адам ретінде жанашырлығ ымызбен қ амқ орлығ ымыз артуда. Қ азіргі таң да кө птеген отбасылар балаларын қ азақ тілінде оқ ытатын мектептерге ана тілін жетік мең геру ү шін беріп, оқ ытып жатқ андары қ уантарлық жағ дай. Ә рбір отбасында, осындай тілге деген жанашырлық болса, «тамшыдан тама-тама дария болар» дегендей, тіліміздің жағ дайы ә лдеқ айда жоғ ары дең гейге кө терілер деген сенімдемін.

Тоқ сан ауыз сө здің тобық тай тү йініне келер болсам, тілге деген қ ұ рмет – халық қ а деген қ ұ рмет. Тіл мә ртебесі – ел мерейі. Тілсіз халық тың, елдің ө мір сү руі мү мкін емес. Ә лем танығ ан ел болу ү шін тіліміздің жұ лдызын биіктетуіміз керек.

Сө зімнің соң ын Елбасының ана тілі туралы айтқ ан мынадай кө рікті ойымен аяқ тағ ым келеді: «Дауғ а салса алмастай қ иғ ан, сезімге салса қ ырандай қ алқ ығ ан, ойғ а салса қ орғ асындай балқ ығ ан, ө мірдің кез келген орайында ә рі қ ару, ә рі қ алқ ан болғ ан, ә рі жас отты да ойнақ ы Ана тілінен артық қ азақ ү шін бұ дү ниеде қ ымбат не бар екен?! Ғ асырлар бойы қ азақ тың ұ лт ретіндегі мә дени тұ тастығ ына ең негізгі ұ йтқ ысы болғ ан – оның ғ ажайып тілі».