Авыл мәктәбе шартларында әхлаклы шәхес тәрбияләү

Авыл мә ктә бе шартларында ә хлаклы шә хес тә рбиялә ү

Зиннә това Энҗ е Шә йхулла кызы,

Саба районы Шекше урта мә ктә бенең I квалификация категорияле башлангыч сыйныфлар укытучысы

Катлаулы, һ аман ү згә реп тора торган шартларда яшә ргә, эшлә ргә, ү з урынын табарга сә лә тле, ә хлаклы шә хес тә рбиялә ү – класс җ итә кчесенең тө п бурычы.

Хә ерле кө н, хө рмә тле ә ти-ә нилә р!

Заманга лаеклы шә хес тә рбиялә ү – безнең уртак бурычыбыз. Чө нки тагын берничә елдан безнең тормыш ө чен бү ген парта артында утыручы балалар җ аваплы булачак. Безнең бурычыбыз – заманга лаеклы тирә н белемле, югары ә хлаклы, рухи һ ә м физик яктан сә ламә т шә хес тә рбиялә ү.

Кызганыч, соң гы елларда тискә ре кү ренешлә р: кешелә рнең ә хлак дә рә җ ә се тү бә н тө шү, эчкечелек, наркомания, азартлы уеннар белә н мавыгу, кешелә рнең тә ртипсез тормыш алып барулары – балаларның сә ламә т булып ү сү лә ренә зур киртә булып тора.

Балада сабырлык, тү землелек, сә ламә т яшә ү рә вешен ө стенрә к кү рү кебек сыйфатлар тә рбиялә ү зур ә һ ә мияткә ия. Чө нки ихтыяр кө че булмаган бала яшьтә шлә ренең начар тә эсиренә, ү гетлә венә аеруча тиз бирешә. Тормыш гел кө рә штә н генә тора. Яхшыны яманнан аерырга ө йрә неп ү скә н бала зур тормыш алдында беркайчан да югалып калмаячак, яман гадә тлә ргә бирешмә ячә к.

Ү сеп килү че буында сә ламә т яшә ү рә веше – бү генге кө н ихтыяҗ ы, заман талә бе икә нлегенә инандыру ө чен, баланы тормышны ачык аң ларга, нә рсә гә ирешергә омтылуы хакында уйланырга, ү з алдына максат куярга һ ә м аны тормышка ашыру ө чен – сә ламә т булырга кирә клеген аң латуны мин укытучының, ата-ананың иң мө һ им бурычы дип саныйм.

Баланың физик ү сеше һ ә м сә ламә тлеге аны шә хес итеп формалаштыруда нигез булып тора. Шуны искә алып, мә ктә бебездә «Сә ламә тлек» программасы эшли. Без, класс җ итә кчелә ре, шул программага нигезлә неп, укучыларда сә ламә т яшә ү рә веше тә рбиялә ргә тырышабыз. Класста «Сә ламә тлек» почмагы булдырдым. Укучыларның сә ламә тлеген ныгыту ө чен, саф һ авада уеннар, табигатькә экскурсиялә р оештырам. «Табигать – тиң сез хә зинә », «Дару ү лә ннә ре аланында» дигә н класс сә гатьлә ре, «Хә рә кә ттә -бә рә кә т» спорт кичә се, «Кү ң елле стартлар» ү ткә релде. Грипптан, тө рле авырулардан саклану чаралары турында ә ң гә мә лә рдә катнашу ө чен авыл фельдшерын чакырам. «Зарарлы гадә тлә рдә н арыныйк», «Исерткеч эчемлеклә р һ ә м балалар», «Чисталык, пө хтә лек безнең юлдашыбыз», «Тә мә кенең зарары» дигә н темаларга кызлар һ ә м малайлар белә н аерым-аерым ә ң гә мә лә р дә укучылар ө чен бик файдалы. Укучыга мә ктә птә генә сә ламә тлекнең ни дә рә җ ә дә кирә клеген тө шендереп булмый. Моның ө чен бала яшә гә н шартларда ү зара аралашу, җ ылы мө нә сә бә т булырга тиеш.

Бү генге кө ндә ата-аналар һ ә м педагогларның бердә м эшчә нлегендә иң актуаль юнә лешлә рнең берсе булып балаларга ә хлакый-гигиеник тә рбия бирү һ ә м аларның психоактив, наркотик матдә лә р куллануын кисә тү профилактикасы тора. Моның ө чен мә ктә п һ ә м ата-аналар каршына, бала ә хлаклы, сә ламә т тормыш алып барсын ө чен, тиешле шартлар тудыру ихтыяҗ ы килеп баса. Баланың ә хлакый-гигиеник яктан ү сү е, сә ламә т яшә ү рә веше алып барырга омтылышы ө ч сакчыл комплекстан:

– баланың тирә -юнендә ге кешелә рнең ә хлаклы булуыннан, ү з-ү зен начар юлга басудан саклый белү еннә н;

– начар гадә тлә ргә каршы тора алуыннан; ү зенең сә ламә тлегенә сакчыл каравыннан;

– зарарлы гадә тлә рдә н саклана белү еннә н тора дип уйлыйм.

Ә дә пле-ә хлаклы шә хес тә рбиялә ү – тө п мә сьә лә лә рнең берсе икә нлеген истә тотып, килә чә ктә безнең укучылар сә ламә т, зә выклы, инсафлы булып ү ссеннә р ө чен балаларның шә хси ү зенчә леклә рен ө йрә неп тә рбия ө лкә сендә тө рле чаралар, алымнар кулланып эшлә гә ндә генә уң ай нә тиҗ ә лә ргә ирешеп була дип саныйм. Ата-аналарны бала тә рбиялә ү һ ә м мә ктә п тормышы эшенә җ ә леп итү максатыннан: бергә лә шеп гаилә бә йрә мнә ре, гаилә ярышлары, бә йгелә р, «Ачык ишеклә р кө не», тө рле буыннар очрашулары, рә сем, газета конкурслары, гаилә лә р белә н табигатькә экскурсиялә р оештырабыз. Бу чаралар тә рбия эшенең нә тиҗ ә лелеген кү тә рү гә, укытучы һ ә м гаилә нең бердә млеген ныгытуга ярдә м итә. Балаларны ә хлаклы, мә рхә мә тле итеп тә рбиялә ү дә ә би-бабайларның роле бик зур. «Ә биемнең җ ылы куллары», «Бабай да солдат булган», «Янә шә дә ө лкә ннә р яши», «Ягез ә ле, ә билә р», «Һ ә ммә кеше җ ирдә бала булган» кичә лә ре укучылар кү ң елендә җ уелмас эз калдыра.

Шә хесне ү стерү дә, аң а ә хлакый-гигиеник тә рбия бирү дә кичә лә р, КВНнар, очрашулар зур ә һ ә мияткә ия. Безнең мә ктә п коллективы бу юнә лештә максатчан эш алып бара. Ата-аналар ү з балаларының хокукларын белеп торырга тиешлә р. Мә ктә бебездә бу хокукларның ничек саклануы белә н таныштыру һ ә м тө п документларны ө йрә нү буенча мә ктә п кү лә мендә «Бала хокуклары турында сө йлә шә без» дигә н семинар-практикум ү ткә релде. Бу практикум район ү зә геннә н килгә н психолог, медицина, полиция хезмә ткә рлә ре, мә гариф бү легеннә н килгә н белгечлә р катнашында ү тте. Ата-аналар ү злә рен борчыган кү п кенә сорауларга җ авап таптылар.

Саулык кө н дә һ ә м гомер буе кирә к, шунлыктан балаларда сә ламә т яшә ү культурасы тә рбиялә ү не ел дә вамында һ ә рдаим алып барылуны ү земә максат итеп куям.

«Сә ламә тлегең не саклыйсың килсә, һ ә р эшең дә сак бул! », дигә н Риза Фә хреддин. Һ ә ркем ү з сә ламә тлеге ө чен кө рә шергә тиеш. «Дө ньяны матурлык коткарыр», дигә н бер акыл иясе. Мин бу сү злә рне балаларга кабатлаган чакта, ә матурлык ул – сә ламә тлек, дип тә ө стим.

Минем телә гем: бө тен укучылар да ү рнә к булып, миллә тебез горурланырлык зур шә хеслә р булып ү ссеннә р, зарарлы гадә тлә рдә н баш тартып, ү злә ренең балалары бө тен яктан ү рнә к алырлык кешелә р булсыннар иде. Гаилә белә н мә ктә п бердә м эшчә нлек алып барганда бу телә клә рем чынга ашуына, белем-тә рбия бирү нең нә тиҗ ә ле булуына шигем юк. Хө рмә тле ә ти-ә нилә р, уртак тырышлык белә н кө ндә шлеккә сә лә тле, ә хлаклы шә хес тә рбиялә ү дә уң ышка ирешербез дип ышанам.

Игътибарыгыз ө чен зур рә хмә т!